Lựa chọn không dễ dàng của EU trong giải quyết vấn đề sống còn với tương lai châu Âu

2 giờ trướcBài gốc

Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen. Ảnh: THX/TTXVN

Kênh Euronews ngày 18/11 cho biết trong một bức thư gửi đến 27 lãnh đạo các nước thành viên Liên minh châu Âu (EU), Chủ tịch Ủy ban châu Âu, bà Ursula von der Leyen đã nêu ra ba lựa chọn chính mà khối có thể sử dụng để hỗ trợ nhu cầu tài chính và quân sự của Ukraine trong hai năm tới.

Tài liệu mà Euronews tiếp cận được phân tích ưu – nhược điểm của từng lựa chọn và nhấn mạnh tính cấp bách của các cuộc thảo luận trước hội nghị thượng đỉnh quan trọng vào tháng 12 tới.

“Những lựa chọn trong ghi chú này là rất rõ ràng, cả về thiết kế lẫn hệ quả của chúng. Rõ ràng không có lựa chọn dễ dàng nào”, bà von der Leyen viết trong tài liệu, đồng thời nhấn mạnh rằng: “Châu Âu không thể chấp nhận trì trệ, dù bởi sự do dự hay bởi việc tìm kiếm những giải pháp hoàn hảo hoặc đơn giản vốn không tồn tại”.

Những con số choáng ngợp

Bức thư dài 12 trang của bà von der Leyen cho thấy mức hỗ trợ khổng lồ mà Ukraine sẽ cần trong năm 2026 và năm 2027 để tiếp tục chống lại các hành động quân sự của Liên bang Nga.

Ủy ban châu Âu ước tính Ukraine sẽ cần 83,4 tỷ euro cho lực lượng vũ trang và 55,2 tỷ euro để vận hành nền kinh tế, tổng cộng là 135 tỷ euro trong hai năm tới.

Để so sánh: từ khi xung đột Nga-Ukraine bùng nổ vào tháng 2/2022, EU đã cung cấp 66 tỷ euro viện trợ quân sự, 100,6 tỷ euro hỗ trợ tài chính, cùng 3,7 tỷ euro từ lợi nhuận phát sinh từ tài sản Nga bị phong tỏa.

Điều này có nghĩa là trong hai năm tới, EU sẽ phải đóng góp gần bằng tổng lượng đã chi trong gần bốn năm qua.

Sự gia tăng này liên quan trực tiếp tới việc ông Trump trở lại Nhà Trắng. Chính quyền Mỹ dưới thời Tổng thống Donald Trump đã cắt bỏ phần lớn hỗ trợ trực tiếp cho Ukraine, bao gồm các gói lớn về vũ khí và đạn dược từng được cung cấp dưới chính quyền Joe Biden.

Giờ đây, EU phải “gánh phần còn lại” với một phần hỗ trợ từ Anh, Na Uy, Canada và Nhật Bản, nhưng nỗ lực chủ yếu vẫn thuộc về châu Âu.

Theo bà von der Leyen, khi xung đột Nga-Ukraine tiếp diễn và chi phí chiến tranh leo thang thì “khả năng chống chịu tài chính của Ukraine đang bị bào mòn” và “nếu không có hỗ trợ bền vững và tăng cường trong năm 2026 trở đi, Ukraine có nguy cơ rơi vào bế tắc kinh tế, ảnh hưởng tới khả năng tự vệ và duy trì các chức năng thiết yếu của nhà nước”.

Vay nợ – đáng tin cậy nhưng đắt đỏ

Hai lựa chọn đầu tiên nêu ra trong tài liệu thực chất đều là vay nợ mới.

Lựa chọn 1: viện trợ không hoàn lại do từng quốc gia thành viên tự huy động.

Lựa chọn 2: tương tự nhưng thực hiện chung ở cấp độ EU.

Lựa chọn 1 mang tính tự nguyện, còn lựa chọn 2 sẽ ràng buộc toàn bộ các nước thành viên sau khi được thông qua.

Cả hai lựa chọn đều yêu cầu vay thêm từ thị trường tài chính. Đây sẽ là một vấn đề đối với những quốc gia có thâm hụt ngân sách lớn.

Dù khá dễ dàng về mặt kỹ thuật, nhưng các khoản vay này sẽ ngay lập tức tác động tới tài khóa, vì chúng được ghi vào bảng cân đối kế toán của các nước thành viên, và các nước này sẽ phải trả cả gốc lẫn lãi.

Với mô hình vay chung, tỷ lệ đóng góp sẽ dựa trên quy mô kinh tế của mỗi nước. Nếu một hoặc vài nước rút khỏi cơ chế này, phần còn lại sẽ phải bù vào.

Bà von der Leyen cảnh báo rằng việc vay chung sẽ diễn ra trong một “giai đoạn đặc biệt bận rộn” (EU chưa bắt đầu trả nợ quỹ phục hồi COVID-19), và cần được quản lý cẩn trọng để đảm bảo lãi suất vay tốt nhất.

Cả lựa chọn 1 và 2 có thể dùng ngân sách chung EU làm bảo lãnh bổ sung. Tuy nhiên, luật hiện hành cấm việc vay nợ để hỗ trợ quốc gia không thuộc EU. Việc sửa luật đòi hỏi đồng thuận tuyệt đối - điều rất khó do Hungary phản đối hỗ trợ Ukraine.

Tìm kiếm tài sản Nga còn thất lạc

Lựa chọn thứ ba cũng là lựa chọn gây tranh cãi nhất, là vay dựa trên tài sản của Ngân hàng Trung ương Liên bang Nga, vốn bị phong tỏa từ đầu cuộc chiến. Khoảng 185 tỷ euro trong số này nằm tại trung tâm lưu ký chứng khoán Euroclear ở Brussels.

Theo cơ chế chưa từng được thử nghiệm thì Euroclear sẽ chuyển khoản tiền mặt sang Ủy ban châu Âu và ủy ban này sẽ cấp khoản vay 140 tỷ euro cho Ukraine. Số dư còn lại (45 tỷ euro) sẽ dùng để hỗ trợ hạn mức tín dụng G7.

Ukraine chỉ phải trả khoản vay sau khi Liên bang Nga chấm dứt chiến tranh và đồng ý bồi thường thiệt hại. Khi đó, Ủy ban sẽ trả lại Euroclear, và Euroclear trả lại Nga – hoàn tất vòng luân chuyển.

Bỉ – nước chịu trách nhiệm chính với tài sản này – nhiều lần yêu cầu minh bạch hoàn toàn để xác định vị trí đầy đủ của tổng 210 tỷ euro tài sản Nga.

“Con gà béo nhất nằm ở Bỉ, nhưng vẫn còn những con khác ở nơi khác”, Thủ tướng Bỉ Bart De Wever nói.

Bà von der Leyen mở khả năng sử dụng 25 tỷ euro còn lại – hiện nằm trong “các ngân hàng thương mại” – nhưng nhấn mạnh rằng các ngân hàng này có thể phản đối việc truy cập tài khoản tư nhân.

Các bảo đảm có thể kéo dài “mãi mãi”

Bỉ lo ngại sẽ đối mặt “siêu vụ kiện” từ Liên bang Nga. Hai nước ràng buộc bởi hiệp ước đầu tư năm 1989 cho phép trọng tài quốc tế. Một trường hợp tương tự đã bị một tài phiệt Nga kiện đòi 14 tỷ euro tại Luxembourg.

Bà von der Leyen đề xuất: Bỉ rút khỏi hiệp ước năm 1989.

Hệ quả phụ

Theo nghĩa hẹp, cơ chế vay này không phải tịch thu tài sản Nga, vì Nga sẽ được hoàn trả nếu chấp nhận bồi thường chiến tranh.

Nhưng bà von der Leyen thừa nhận những người khác có thể không nghĩ vậy. Nhà đầu tư nước ngoài có thể xem đây là tịch thu trắng trợn và rút tiền khỏi khu vực đồng euro.

“Không thể loại trừ các hệ quả phụ đối với thị trường tài chính”, Chủ tịch Ủy ban châu Âu viết.

Nếu các nước G7 khác làm theo – ví dụ Anh và Canada đã quan tâm, trong khi Mỹ và Nhật Bản thận trọng hơn – rủi ro danh tiếng sẽ giảm bớt.

Thời điểm quyết định

Bà von der Leyen nhấn mạnh cần ra quyết định ngay lập tức.

Ukraine sẽ cần tiền mới trong quý II/2026. Phương Tây có thể lo được quý I, còn phần còn lại hoàn toàn phụ thuộc vào EU.

Để IMF thông qua chương trình hỗ trợ mới vào tháng 12/2025 hoặc tháng 1/2026, Ukraine cần chứng minh cam kết tài chính dài hạn – điều chỉ EU có thể đảm bảo.

Điều này có nghĩa các lãnh đạo EU phải chốt lựa chọn tại hội nghị ngày 18–19/12, một hội nghị “quyết định thành bại”.

Nếu Bỉ tiếp tục phản đối khiến lựa chọn về khoản vay dựa trên tài sản Nga bị trì hoãn, EU có thể sử dụng tạm thời lựa chọn 1 hoặc 2 – hoặc kết hợp cả hai – để tránh gián đoạn hỗ trợ.

“Cuối cùng, những gì diễn ra tại Ukraine mang tính sống còn không chỉ với chính đất nước đó, mà còn với tương lai của châu Âu”, bà von der Leyen nhấn mạnh.

Thành Nam/Báo Tin tức và Dân tộc

Nguồn Tin Tức TTXVN : https://baotintuc.vn/phan-tichnhan-dinh/lua-chon-khong-de-dang-cua-eu-trong-giai-quyet-van-de-song-con-voi-tuong-lai-chau-au-20251118155209155.htm