Lựa chọn phương án tối ưu để mở rộng cao tốc Bắc - Nam phía Đông

2 ngày trướcBài gốc

Cao tốc Bắc - Nam, đoạn Cam Lâm - Vĩnh Hảo.

Thời gian qua, Chính phủ đã quyết liệt triển khai đầu tư Dự án cao tốc Bắc – Nam phía Đông với 2 giai đoạn: 2017 - 2020 và 2021 - 2025. Tính chung cả 2 giai đoạn, Dự án đã thực hiện phân kỳ đầu tư khoảng 1.375 km với quy mô từ 2 - 4 làn xe.

Yêu cầu cấp bách

Các tuyến cao tốc được đưa vào khai thác trong thời gian qua đều đảm bảo chất lượng, đáp ứng nhu cầu vận tải, phát huy hiệu quả rõ rệt trong phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng - an ninh, giải quyết ùn tắc tại các đô thị lớn và góp phần kéo giảm tai nạn giao thông.

Tuy nhiên, việc vận hành các tuyến cao tốc có quy mô phân kỳ đầu tư còn một số hạn chế như: phân kỳ đầu tư với bề rộng mặt cắt ngang đường 2 làn xe, không bố trí dải phân cách giữa tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn giao thông đường 4 làn xe với dải dừng xe khẩn cấp không liên tục có nguy cơ gây ùn tắc trong trường hợp xảy ra sự cố nếu không xử lý kịp thời; tốc độ khai thác chưa cao.

Chính vì vậy, việc tiếp tục đầu tư mở rộng các đoạn tuyến cao tốc đã phân kỳ theo quy mô quy hoạch để đáp ứng tiêu chuẩn cao tốc hoàn chỉnh, đồng bộ được Thủ tướng Chính phủ xác định là một nhiệm vụ quan trọng, cấp bách.

Thực hiện chỉ đạo của lãnh đạo Chính phủ, vào cuối tháng 3/2025, Bộ Xây dựng đã có văn bản số 727/Bộ Xây dựng-KHTC báo cáo Thủ tướng việc nghiên cứu mở rộng các đoạn tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông theo quy mô quy hoạch từ 4 - 6 làn xe.

Theo đó, Bộ Xây dựng đề xuất đầu tư khoảng 1.144 km với sơ bộ TMĐT khoảng 152.135 tỷ đồng, dự kiến đầu tư theo hình thức đầu tư công.

Ngày 21/5, Tập đoàn Đèo Cả đã có văn bản gửi Thủ tướng và Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đề xuất chủ trì nghiên cứu đầu tư mở rộng các đoạn tuyến cao tốc Bắc – Nam phía Đông giai đoạn 2017–2020 theo phương thức PPP.

Tập đoàn Đèo Cả cũng kiến nghị Thủ tướng giao Bộ Xây dựng chủ trì, phối hợp cùng Bộ Tài chính làm việc với doanh nghiệp để xem xét phương án đầu tư kết hợp giữa vốn công và PPP trong quá trình mở rộng tuyến cao tốc. Đồng thời, doanh nghiệp này cũng đề xuất được chỉ định làm nhà đầu tư, căn cứ theo nội dung Nghị quyết 68-NQ/TW, quy định Luật PPP và Luật Đường bộ.

Trên cơ sở đề xuất của Tập đoàn Đèo Cả, ngày 26/5, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà chỉ đạo, giao Bộ Xây dựng nghiên cứu đề xuất này và làm việc với Tập đoàn Đèo Cả để tổng hợp các kịch bản, phương án mở rộng các tuyến cao tốc tại văn bản số 4636/VPCP-CN.

Một ngày sau, tại Thông báo kết luận số 266/TB-VPCP ngày 27/5/2025, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà có chỉ đạo phương án mở rộng cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2 sẽ triển khai bằng hình thức PPP và giao cho Tổng công ty Đầu tư Phát triển đường cao tốc Việt Nam (VEC) chủ trì, phối hợp với các cơ quan của Bộ Xây dựng nghiên cứu đề xuất phương án đầu tư.

Ngày 30/5/2025, Bộ Xây dựng đã tổ chức cuộc họp với các doanh nghiệp, hiệp hội, Vụ Kế hoạch - Tài chính, các Cục quản lý chuyên ngành và Ban quản lý dự án 6 để thảo luận về việc nghiên cứu đầu tư mở rộng các đoạn tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông theo phương thức PPP.

Tại cuộc họp, chỉ có hai doanh nghiệp là Tập đoàn Đèo Cả báo cáo phương án đề xuất đầu tư mở rộng toàn bộ đoạn tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông và Tập đoàn Sơn Hải đề nghị tham gia đoạn Nha Trang - Hoài Nhơn. Tại cuộc họp này, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Bùi Xuân Dũng đã giao Vụ Kế hoạch - Tài chính tổng hợp báo cáo trình Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh trình Thủ tướng xem xét.

Đề xuất từ Tập đoàn Đèo Cả có mục tiêu giảm thiểu nguồn vốn ngân sách thông qua việc hợp lực các doanh nghiệp trong nước có năng lực tài chính, năng lực thi công, tận dụng máy móc, thiết bị và con người sẵn có, đã và đang thi công ở giai đoạn 1 tiếp tục triển khai giai đoạn 2. Toàn bộ nhân lực giàu kinh nghiệm và hệ thống quản lý giao thông thông minh - quản lý thu phí ITS, ETC được các doanh nghiệp thu phí tại dự án thành phần đã đầu tư sẽ được tận dụng triệt để.

Theo tài liệu đính kèm Giấy mời họp số 489/GM-Bộ Xây dựng ngày 29/5/2025 của Bộ Xây dựng, Vụ Kế hoạch - Tài chính đã đưa ra dự thảo phương án đầu tư mở rộng các đoạn tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông theo phương thức PPP. Tuy nhiên, qua nghiên cứu, đánh giá, phương án này còn tồn tại nhiều bất cập, khiến tính khả thi cũng như hiệu quả bị đặt dấu hỏi.

Cụ thể, theo phương án này, Vụ Kế hoạch - Tài chính yêu cầu chia Dự án thành 3 dự án thành phần với tổng mức đầu tư lần lượt là 25.000 tỷ đồng, 45.000 tỷ đồng và 56.000 tỷ đồng.

Đồng thời, đơn vị này cũng đề xuất các nhà đầu tư tham gia phải có vốn chủ sở hữu tối thiểu (tỷ lệ 15% vốn) phải đáp ứng từ 1.400 tỷ đồng đến 8.500 tỷ đồng, qua đó làm hẹp cửa của phần lớn các nhà đầu tư tư nhân giao thông.

Mặt khác, phương án này còn yêu cầu thu xếp tín dụng cho các Dự án lần lượt là 13.000 tỷ đồng, 36.000 tỷ đồng và 45.000 tỷ đồng, trong khi hạn mức tín dụng của 4 ngân hàng lớn nhất hiện nay chỉ dao động từ 20.000 tỷ đồng đến 28.000 tỷ đồng.

Điều này buộc các nhà đầu tư phải hợp vốn từ nhiều ngân hàng, nhưng thực tế cho thấy việc hợp vốn thường gây chậm tiến độ do các vướng mắc liên quan đến hợp đồng tín dụng.

Trên thực tế, quá trình triển khai 60 dự án PPP trong lĩnh vực giao thông vừa qua cho thấy chỉ có 2 dự án hợp vốn thành công nhưng tiến độ bị ảnh hưởng do phải xử lý vướng mắc liên quan tới hợp đồng tín dụng hợp vốn, thời gian thẩm định kéo dài.

Mở rộng cao tốc góc nhìn từ doanh nghiệp

Trong văn bản đề xuất, Tập đoàn Đèo Cả sẽ tự lập đề xuất Dự án mở rộng cao tốc Bắc – Nam phía Đông theo phương thức PPP và nhà đầu tư sẽ đảm nhận vai trò tổ chức thu phí hoàn vốn cho nhà nước, đề xuất này phù hợp với đề án thu phí của Cục Đường Bộ - Bộ Xây dựng đã xây dựng, với các đoạn tuyến có lưu lượng doanh thu tốt được phân tách để đảm bảo thời gian hoàn vốn đầu tư dưới 20 năm.

Với các đoạn tuyến còn lại của dự án, Tập đoàn Đèo Cả đề xuất hợp tác với các doanh nghiệp khác, bao gồm cả doanh nghiệp nhà nước, để cùng nghiên cứu và đầu tư theo hình thức PPP.

Các nhà thầu nào thi công đảm bảo tiến độ và chất lượng ở giai đoạn 1 sẽ được ưu tiên lựa chọn thực hiện giai đoạn 2. Nhà đầu tư vừa tổ chức thu phí vừa tổ chức thi công mở rộng cao tốc để đảm bảo an toàn giao, tạo sự đồng bộ trong quá trình thực hiện và gắn trách nhiệm bảo hành công trình cho cả 2 giai đoạn.

Với phương án này, trước hết, việc thu phí ngay từ giai đoạn 1 sẽ giúp hoàn vốn nhanh chóng cho ngân sách nhà nước, giảm áp lực tài chính lên nguồn vốn công.

Thứ hai, giao doanh nghiệp vừa lập đề xuất Dự án PPP vừa tổ chức thu phí sẽ đảm bảo hiệu quả trong quản lý, khai thác và triển khai thi công giai đoạn 2 một cách nhanh chóng.

Thứ ba, việc áp dụng PPP kết hợp thu phí hợp lý sẽ giúp tiết kiệm ngân sách nhà nước và giảm thiểu triệt để các tiêu cực, lãnh phí từng xảy ra trong các Dự án trước đây.

Bên cạnh đó, với phương án của Tập đoàn Đèo Cả, 2 dự án thành phần cao tốc Bắc – Nam được triển khai theo phương thức PPP do doanh nghiệp đầu tư, đã hoàn thành và đưa vào khai thác từ tháng 4/2024 là cao tốc Cam Lâm – Vĩnh Hảo (Tập đoàn Đèo Cả) và cao tốc Nha Trang - Cam Lâm (Tập đoàn Sơn Hải) có thể thực hiện ngay việc nhanh chóng mở rộng kết nối bổ sung (từ Cam Lâm tới Dầu Giây và từ Nha Trang đến Hoài Nhơn).

Nếu cấp có thẩm quyền cho phép điều chỉnh dự án và doanh nghiệp dự án ký phụ lục điều chỉnh hợp đồng là có thể vừa thu phí vừa tổ chức thi công mở rộng. Cách thực hiện này phù hợp với quy định của Luật PPP, Luật đường bộ hiện hành, đồng thời đẩy nhanh tiến độ triển khai các Dự án thành phần.

Đối với việc bán quyền thu phí để thu hồi vốn đầu tư ở giai đoạn 1, theo Tập đoàn Đèo Cả, cần có thời gian triển khai thu phí cao tốc để kiểm đếm doanh thu thực tế, đảm bảo quyền lợi hợp pháp của cả Nhà nước và tư nhân, hạn chế thất thoát hay tranh chấp kinh tế khi doanh thu tăng giảm thất thường.

Tập đoàn Đèo Cả cũng đề xuất Bộ Xây dựng cần thực hiện thu phí theo Đề án đã phê duyệt trong thời gian không quá 3 năm để đảm bảo khi hoàn thành thi công mở rộng giai đoạn 2 thì bàn giao ngay cho nhà đầu tư tiếp tục thu phí hoàn vốn cho Dự án mở rộng cao tốc Bắc - Nam phía Đông.

Theo đánh giá, cùng với những ưu điểm nêu trên về phương án tài chính, tiến độ, chất lượng và hiệu quả triển khai, phương án do Tập đoàn Đèo Cả còn phù hợp với tinh thần của Nghị quyết số 68 của Bộ Chính trị vừa ban hành về phát triển kinh tế tư nhân.

Đó là mở rộng sự tham gia của doanh nghiệp thuộc khu vực kinh tế tư nhân vào các dự án trọng điểm có ý nghĩa lớn với phát triển kinh tế - xã hội, dự án quan trọng quốc gia thông qua hình thức đầu tư trực tiếp hoặc đầu tư theo phương thức PPP hoặc các mô hình hợp tác giữa Nhà nước và tư nhân theo quy định của pháp luật.

Bảo Như

Nguồn Đầu Tư : https://baodautu.vn/lua-chon-phuong-an-toi-uu-de-mo-rong-cao-toc-bac---nam-phia-dong-d293913.html