Luật đã có, vì sao khó thực thi?

4 giờ trướcBài gốc

Xây dựng môi trường không khói thuốc:

Một biển cấm hút thuốc lá nơi công cộng. Ảnh: Bộ Y tế

Khói thuốc vẫn tràn lan nơi công cộng

Chiều cuối tuần, công viên Thống Nhất (Hà Nội) đông nghịt người tập thể dục và vui chơi. Trong khi những em nhỏ vô tư nô đùa, nhiều người lớn lại vô tư rít thuốc, từng làn khói phả ra len lỏi vào đám đông. Một người phụ nữ đưa con nhỏ đi dạo phải cau mày kéo con rời khỏi băng ghế đá: “Trẻ con chơi ngay cạnh mà bác kia vẫn hút thuốc, ngửi mùi khó chịu lắm”. Ở nhiều bệnh viện, biển báo “Cấm hút thuốc” treo dày đặc, song không khó để bắt gặp bệnh nhân hay người nhà tụ tập ở hành lang, khuôn viên bệnh viện để hút thuốc. Hình ảnh này không hiếm gặp, từ công viên, vườn hoa, bến xe, đến những quán cà phê nhỏ ven đường.

Số liệu mới nhất của Bộ Y tế cho thấy, có đến gần 68% người dân tiếp xúc với khói thuốc tại nhà hàng, 60% tại quán cà phê và bar, 50% ngay trong gia đình và hơn 32% tại nơi làm việc. Những con số này cho thấy khói thuốc vẫn len lỏi trong không gian công cộng và ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe hàng triệu người, từ trẻ nhỏ, phụ nữ mang thai đến người cao tuổi.

Ở TP Hồ Chí Minh, gần một nửa số người trưởng thành bị phơi nhiễm khói thuốc ngay tại nhà, còn tại nhà hàng, quán bar, con số này còn cao hơn. Điều đáng nói, mức độ xử lý vi phạm lại quá khiêm tốn. Một khảo sát chỉ ra rằng, trong hàng trăm trường hợp bị phát hiện hút thuốc ở nơi công cộng, chỉ có chưa đến 0,1% bị xử phạt.

Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá đã được ban hành từ năm 2012, xác định rõ các địa điểm cấm hút thuốc hoàn toàn như: bệnh viện, trường học, nhà hát, rạp chiếu phim, phương tiện giao thông công cộng. Các văn bản dưới luật như Nghị định 176/2013, Nghị định 147/2020 và gần nhất là Thông tư 11/2023/TT-BYT đều nhấn mạnh trách nhiệm của cơ quan, đơn vị trong việc treo biển cấm, giám sát và xử lý vi phạm.

Mức xử phạt hiện hành đối với hành vi hút thuốc lá nơi công cộng được quy định từ 200 - 500 nghìn đồng. Tuy nhiên, trên thực tế, không nhiều người bị xử phạt. Nguyên nhân chính là do thiếu lực lượng kiểm tra, giám sát thường xuyên, cũng như tâm lý “ngại va chạm” của người dân. Ngay tại quận Hoàn Kiếm (cũ), dù người dân phản ánh hơn 500 vụ vi phạm thông qua ứng dụng điện thoại, chỉ có 16 trường hợp bị xử phạt với tổng số tiền khoảng 100 triệu đồng. Với mức phạt phổ biến từ 200 - 500 nghìn đồng, nhiều người vi phạm vẫn tỏ ra không mấy e ngại khi hút thuốc tại các điểm cấm. Chuyên gia cho rằng, nếu không nâng mức xử phạt, đồng thời áp dụng chế tài nghiêm khắc hơn với chủ cơ sở kinh doanh không thực hiện đúng quy định, thì khó có thể tạo được sự chuyển biến.

Cần cộng đồng chung tay

Trước thực trạng trên, chính quyền các địa phương đã và đang triển khai nhiều biện pháp. Tại Hà Nội, UBND TP yêu cầu tất cả cơ quan, đơn vị, nhà hàng, khách sạn phải treo biển cấm hút thuốc và lồng ghép quy định này vào nội quy nội bộ. Các đoàn kiểm tra liên ngành được tổ chức thường xuyên hơn, nhằm tăng cường giám sát tại các bệnh viện, trường học, bến xe, nhà hàng.

Hàng năm, vào dịp Ngày Thế giới không thuốc lá (31/5) hoặc Tuần lễ Quốc gia không thuốc lá, các hoạt động đồng loạt được tổ chức từ T.Ư đến địa phương. Hà Nội phát động lễ hưởng ứng với sự tham gia của lãnh đạo TP, các nghệ sĩ nổi tiếng đóng vai trò đại sứ truyền thông, kết hợp với những hoạt động đạp xe, diễu hành, sân khấu hóa. TP Hồ Chí Minh và nhiều tỉnh, thành khác cũng triển khai hàng loạt chương trình ngoại khóa trong trường học, mời chuyên gia y tế nói chuyện, xây dựng mô hình “trường học không khói thuốc”. Những hoạt động này không chỉ nâng cao nhận thức mà còn tạo hiệu ứng xã hội, khuyến khích người dân chủ động tham gia giám sát và phản ánh vi phạm.

Đặc biệt, sự ra đời của các ứng dụng công nghệ đánh dấu bước tiến mới trong việc giám sát hành vi hút thuốc nơi công cộng. Năm 2022, Quỹ Phòng, chống tác hại thuốc lá, Bộ Y tế đã phát triển ứng dụng VN0Khoithuoc, cho phép người dân quay video hoặc chụp ảnh vi phạm và gửi đến cơ quan chức năng. Ứng dụng này đã từng được thí điểm tại quận Hoàn Kiếm (cũ) và Tây Hồ (cũ) với kết quả bước đầu khả quan, giúp tăng cường vai trò giám sát của cộng đồng.

Một số sáng kiến khác như hệ thống camera sử dụng trí tuệ nhân tạo để nhận diện hành vi hút thuốc tại trường học, nhà hàng, sau đó phát cảnh báo thời gian thực, cũng được nghiên cứu và thử nghiệm tại Thái Nguyên bởi một nhóm các em học sinh được đánh giá có tính ứng dụng cao. Việc ứng dụng công nghệ không chỉ hỗ trợ quản lý mà còn tạo ra sức ép xã hội buộc người hút thuốc phải tuân thủ quy định.

Các chuyên gia y tế đề xuất, để đạt được hiệu quả bền vững, cần kết hợp nhiều giải pháp đồng bộ như: nâng mức xử phạt để đủ sức răn đe, mở rộng diện tích cấm hút thuốc ra cả khuôn viên ngoài trời đông người, áp dụng công nghệ giám sát thông minh, đồng thời tiếp tục giáo dục, hỗ trợ người dân cai nghiện thuốc lá. Việc Quốc hội thông qua nghị quyết cấm hoàn toàn thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng từ năm 2025 được kỳ vọng sẽ ngăn chặn sự lan rộng của sản phẩm mới, vốn đang len lỏi trong giới trẻ.

Dẫu có nhiều quy định, văn bản và biện pháp đang triển khai, thành công lớn nhất trong cuộc chiến chống khói thuốc vẫn nằm ở ý thức cá nhân. Một người quyết định không châm điếu thuốc nơi công cộng đồng nghĩa với việc hàng chục người xung quanh không phải hít khói độc hại. Một quán cà phê kiên quyết nói không với thuốc lá cũng đồng nghĩa với việc nhiều khách hàng mỗi ngày được tận hưởng không gian trong lành hơn.

Minh Nhật

Nguồn PL&XH : https://phapluatxahoi.kinhtedothi.vn/luat-da-co-vi-sao-kho-thuc-thi-429597.html