Luật hóa chất 2025 tác động đến hoạt động của doanh nghiệp như thế nào?

2 giờ trướcBài gốc

Luật mới cũng đặt ra không ít thách thức cho doanh nghiệp trong việc đáp ứng yêu cầu về kỹ thuật, an toàn và điều kiện hoạt động.

Hầu hết các doanh nghiệp trong lĩnh vực công nghiệp - chế biến, từ sản xuất sơn, phân bón, thuốc nhuộm đến vật liệu tổng hợp đều đang trực tiếp hoặc gián tiếp sử dụng hóa chất. Ngành công nghiệp hóa chất lặng lẽ theo vẻ bề ngoài này thực chất đã qua hai lần được điều chỉnh khung pháp lý vào năm 2007 và 2025. Đặc biệt với Luật Hóa chất 2025 (có hiệu lực từ ngày 1-1-2026) có rất nhiều thay đổi mà các doanh nghiệp trong ngành cần lưu ý.

Những yêu cầu mới

Bổ sung yêu cầu về nguyên tắc hóa học xanh với dự án hóa chất. Một trong những điểm mới đáng chú ý của Luật Hóa chất 2025 là yêu cầu chủ đầu tư dự án hóa chất phải tuân thủ bộ nguyên tắc hóa học xanh đối với toàn bộ giai đoạn lập và triển khai dự án(1). Theo đó, doanh nghiệp phải lựa chọn công nghệ, thiết bị, quy trình sản xuất bảo đảm sử dụng hiệu quả năng lượng, giảm thiểu hoặc loại bỏ việc sử dụng và tạo ra hóa chất nguy hiểm, đồng thời hướng đến mục tiêu phát triển bền vững và thân thiện với môi trường. Quy định này cũng gắn với nghĩa thực hiện Báo cáo nghiên cứu khả thi hoặc Báo cáo kinh tế - kỹ thuật, là căn cứ để cơ quan có thẩm quyền xem xét phê duyệt dự án.

Tuy nhiên, thách thức hiện nay nằm ở việc các tiêu chí kỹ thuật của bộ nguyên tắc này vẫn chưa được quy định cụ thể. Luật mới chỉ dừng ở mức nêu nguyên tắc chung, khiến doanh nghiệp khó xác định yêu cầu phải đáp ứng ngay từ giai đoạn chuẩn bị đầu tư. Do đó, doanh nghiệp nên chủ động lồng ghép yếu tố hóa học xanh vào quá trình lập dự án để hạn chế rủi ro điều chỉnh hồ sơ và sớm đáp ứng các tiêu chí phát triển bền vững.

Ưu đãi đầu tư với lĩnh vực công nghiệp hóa chất trọng điểm. Luật Hóa chất 2025 dành cơ chế ưu đãi và hỗ trợ đầu tư đặc biệt cho các dự án thuộc lĩnh vực công nghiệp hóa chất trọng điểm. Đây là chính sách quan trọng nhằm khuyến khích đầu tư vào các ngành nền tảng mà Việt Nam còn phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu, đồng thời thúc đẩy đổi mới công nghệ và nâng cao năng lực tự chủ trong sản xuất. Theo quy định trên, chỉ những dự án đáp ứng tiêu chí về quy mô vốn, tiến độ giải ngân và thuộc nhóm hoạt động đầu tư trọng điểm như sản xuất hóa chất chiến lược, khu công nghiệp chuyên ngành hóa chất, hoặc tổ hợp sản xuất hóa chất quy mô lớn mới được hưởng ưu đãi.

Tuy nhiên, hiện các tiêu chí cụ thể và thủ tục nhận ưu đãi vẫn đang trong quá trình được Chính phủ hướng dẫn chi tiết, có thể khiến doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc xác định dự án có thuộc diện được hưởng chính sách hay không. Do đó, ở giai đoạn này, doanh nghiệp nên chủ động rà soát quy hoạch đầu tư, cập nhật hướng dẫn thực thi và chuẩn bị hồ sơ theo tiêu chuẩn cao về công nghệ, môi trường và an toàn trước khi luật có hiệu lực.

Điều chỉnh cách tiếp cận quản lý và cấp phép trong hoạt động hóa chất. Việc thay thế thuật ngữ “hóa chất hạn chế sản xuất, kinh doanh” bằng “hóa chất cần kiểm soát đặc biệt” không chỉ mang tính kỹ thuật lập pháp mà phản ánh sự chuyển dịch tư duy quản lý từ hạn chế theo danh mục sang kiểm soát dựa trên rủi ro. Theo đó, thay vì chỉ giới hạn về quy mô hoặc thời hạn sản xuất, kinh doanh, Luật mới hướng đến việc kiểm soát toàn bộ vòng đời hóa chất, từ sản xuất, lưu thông, sử dụng đến tiêu hủy nhằm bảo đảm an toàn ở mức độ cao hơn.

Cùng với đó, cơ chế cấp phép cũng được điều chỉnh theo hướng tách bạch giữa hoạt động sản xuất và kinh doanh hóa chất. Nếu như Luật Hóa chất 2007 gộp hai hoạt động này trong một giấy chứng nhận thì luật mới yêu cầu doanh nghiệp phải xin giấy chứng nhận đủ điều kiện riêng cho từng loại hình hoạt động. Cách tiếp cận này giúp phản ánh chính xác phạm vi kinh doanh của từng doanh nghiệp, giảm chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp nhỏ chỉ hoạt động trong một lĩnh vực cụ thể, đồng thời nâng cao hiệu quả quản lý đối với các hóa chất có mức độ rủi ro khác nhau.

Tuy nhiên, theo luật mới doanh nghiệp đã được cấp giấy phép sản xuất, kinh doanh hóa chất theo Luật Hóa chất 2007 được tiếp tục hoạt động theo giấy phép đã được cấp đến khi hết thời hạn của giấy phép.

Tăng cường kiểm soát vòng đời và bảo đảm an toàn trong hoạt động hóa chất. Đối với hóa chất cần kiểm soát đặc biệt, Luật Hóa chất 2025 tại khoản 4 điều 11 và điều 17 yêu cầu tổ chức kinh doanh phải lập phiếu kiểm soát mua, bán hóa chất cần kiểm soát đặc biệt và xác thực dữ liệu giao dịch theo lộ trình quy định. Theo đó, doanh nghiệp chỉ được phép bán hóa chất thuộc nhóm này cho tổ chức có giấy phép kinh doanh hoặc tổ chức, cá nhân đã công bố loại hóa chất và mục đích sử dụng trên cơ sở dữ liệu chuyên ngành hóa chất. Quy định này hướng đến việc kiểm soát toàn bộ vòng đời hóa chất từ khâu sản xuất, nhập khẩu đến sử dụng để phù hợp với chủ trương chuyển đổi số và quản lý rủi ro theo Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Song song đó, luật cũng tăng cường yêu cầu bảo đảm an toàn và an ninh trong hoạt động hóa chất. Cụ thể, cá nhân tư vấn phải có chứng chỉ chuyên ngành, dự án đầu tư phải tuân thủ khoảng cách an toàn theo quy chuẩn kỹ thuật, doanh nghiệp phải huấn luyện an toàn, trang bị bảo hộ và bố trí nhân sự có chuyên môn phù hợp, còn cơ sở tồn trữ hóa chất bắt buộc phải có giấy chứng nhận đủ điều kiện hoạt động kể từ ngày 1-7-2026. Dù có thể gia tăng chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp nhưng các quy định này góp phần nâng cao tiêu chuẩn an toàn, giảm thiểu rủi ro và củng cố uy tín của doanh nghiệp trong lĩnh vực có mức độ rủi ro cao như công nghiệp hóa chất.

Một số việc doanh nghiệp nên thực hiện để đáp ứng quy định Luật Hóa chất mới

Trên cơ sở quy định của Luật Hóa chất 2025, doanh nghiệp trong lĩnh vực công nghiệp hóa chất cần có những chiến lược và giải pháp hiệu quả vừa nhằm củng cố vị thế cạnh tranh trên thị trường vừa đảm bảo được việc tuân thủ các quy định pháp luật trong thời gian tới.

Thứ nhất, doanh nghiệp cần rà soát lại phạm vi hoạt động của mình để xác định rõ là sản xuất, kinh doanh hay đồng thời thực hiện cả hai hoạt động. Việc tách bạch này giúp doanh nghiệp xác định đúng loại giấy chứng nhận cần thiết, tránh tình trạng phải điều chỉnh lại hồ sơ hoặc bị xử lý vi phạm do thiếu hoặc cấp sai loại giấy phép.

Thứ hai, doanh nghiệp nên sớm cập nhật và đối chiếu danh mục hóa chất thuộc nhóm có điều kiện hoặc cần kiểm soát đặc biệt. Đây là cơ sở để xác định chính xác nghĩa vụ pháp lý, yêu cầu về an toàn, báo cáo và quản lý, đồng thời tránh rủi ro bị gián đoạn hoạt động do sử dụng hóa chất chưa được cấp phép hoặc khai báo đúng quy định.

Thứ ba, doanh nghiệp có định hướng đầu tư mới nên ưu tiên các dự án thuộc lĩnh vực công nghiệp hóa chất trọng điểm để tận dụng chính sách ưu đãi về thuế, đất đai và hỗ trợ đầu tư. Việc tham gia sớm vào các lĩnh vực trọng điểm không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn giúp doanh nghiệp chủ động thích ứng với chiến lược phát triển bền vững của ngành.

Cuối cùng, doanh nghiệp cần đầu tư vào hệ thống quản lý an toàn và năng lực nhân sự chuyên môn, bao gồm kho chứa đạt chuẩn, quy trình an toàn hóa chất, và đội ngũ được đào tạo, có chứng chỉ tư vấn chuyên ngành. Đây là yếu tố then chốt để đáp ứng yêu cầu tuân thủ ngày càng nghiêm ngặt, đồng thời củng cố uy tín và khả năng cạnh tranh trong bối cảnh ngành hóa chất đang chịu sự giám sát chặt chẽ hơn.

Luật Hóa chất 2025 đánh dấu bước chuyển quan trọng trong tư duy quản lý nhà nước, hướng đến kiểm soát toàn diện, tăng cường an toàn và thúc đẩy phát triển xanh trong ngành công nghiệp hóa chất. Tuy nhiên, bên cạnh cơ hội về ưu đãi đầu tư và minh bạch hóa quy trình quản lý, doanh nghiệp cũng sẽ phải đối diện với những thách thức đáng kể về chi phí tuân thủ, yêu cầu kỹ thuật và năng lực vận hành. Doanh nghiệp cần chủ động để thích ứng với những điều chỉnh theo quy định mới.

(*) Công ty Luật TNHH HM&P

(1) Điểm d khoản 2 điều 5 Luật Hóa chất 2025.

LS. Cao Nguyễn Bảo Liên - Nguyễn Việt Hùng (*)

Nguồn Saigon Times : https://thesaigontimes.vn/luat-hoa-chat-2025-tac-dong-den-hoat-dong-cua-doanh-nghiep-nhu-the-nao/