Luật Tư pháp người chưa thành niên năm 2024: Áp dụng vì 'có lợi cho người phạm tội'

3 giờ trướcBài gốc

Các phiên tòa tuyên truyền diễn ra tại các trường học góp phần cung cấp kiến thức pháp luật cho người chưa thành niên. Ảnh: CHTN

Nhận án phạt nghiêm khắc

Vụ án "Cố ý gây thương tích", phiên tòa phúc thẩm diễn ra vào tháng 8/2025 tại Tòa Gia đình và Trẻ chưa thành niên TPHCM.

Nội dung vụ án tóm tắt như sau: Có 4 thanh, thiếu niên (sinh năm 2006, 2007, 2008) ngồi cà phê cùng nhau vào ngày 28/8/2023, nói về việc có 1 bạn sinh năm 2008 hỏi vay 9.000 đồng (chín ngàn đồng). Tuy nhiên bạn đi vay này lại không nói lời cảm ơn, nên "thái độ" này gây ra sự khó chịu của những người liên quan. Vậy là mấy người này "chốt" lại việc đi kiếm bạn vay tiền để đánh.

Nhưng khi tới nơi, nhóm thanh thiếu niên này đã đánh nhầm sang 1 người khác, đứng kế bên. Bị hại sinh năm 2009, bị thương tật 15%. Cả nhóm bị bắt, công an khởi tố vụ án, khởi tố bị can.

Luật sư Nguyễn Đức Hạnh. Ảnh: NVCC

Là luật sư bào chữa miễn phí cho bị cáo N.Đ.N.T, sinh năm 2006 (thời điểm bị bắt T. chưa đủ 18 tuổi), luật sư Nguyễn Đức Hạnh, Đoàn Luật sư TPHCM, có nhiều trăn trở. Luật sư Nguyễn Đức Hạnh cho biết, qua hồ sơ vụ án, có thể thấy nguyên nhân xuất phát từ mâu thuẫn nhỏ nhặt giữa bị cáo N.Đ.N.T với N.Q.B, chỉ vì liên quan đến "thái độ" khi B. vay 9.000 đồng. Đây là mâu thuẫn bột phát, không có sự chuẩn bị từ trước của T. nhằm gây thương tích cho người bị hại.

Tại phán quyết phúc thẩm ngày 06/8/2025, đối với một số bị cáo có tính răn đe, nghiêm khắc hơn so với phán quyết sơ thẩm. 4 bị cáo đượcc tuyên án treo ở phiên sơ thẩm nhưng phúc thẩm thì đã chuyển sang án giam. Riêng N.Đ.N.T giữ nguyên án giam như sơ thẩm không thay đổi. Tòa Gia đình và Người chưa thành niên đánh giá hành vi của nhóm bị cáo mang tính bạo lực nghiêm trọng, có hung khí và thực hiện với sự tham gia của nhiều người, cần cách ly khỏi xã hội để răn đe và phòng ngừa chung.

"Nhìn chung, hành vi của các bị cáo mang tính bạo lực, coi thường sức khỏe người khác, có sự chuẩn bị hung khí và phạm tội có tổ chức. Tuy nhiên, các bị cáo đều là người chưa thành niên, nhận thức pháp luật còn hạn chế, dễ bị kích động và hành động bộc phát từ mâu thuẫn nhỏ. Do đó, khi lượng hình HĐXX áp dụng chính sách hình sự đặc thù cho người dưới 18 tuổi nhằm giáo dục, giúp các em nhận thức đúng sai và sửa chữa lỗi lầm. Việc lựa chọn hình phạt nên cần tính răn đe hơn là trừng phạt nhằm giúp các bị cáo có cơ hội sửa chữa lỗi lầm, giúp các bị cáo có cơ hội để học tập và lao động, trở thành người có ích cho xã hội", luật sư Nguyễn Đức Hạnh đưa ý kiến.

HĐXX áp dụng Luật tư pháp dành cho người chưa thành niên vì "có lợi cho người phạm tội"

Trước đó, ngày 26/3/2025, TAND huyện Bình Chánh (nay là TAND khu vực 10 TPHCM), xét xử sơ thẩm vụ án hình sự Mua bán trái phép chất ma túy. Vụ án có 5 bị cáo, bị truy tố về tội: "Mua bán trái phép chất ma túy" theo quy định tại điểm b. e. n Khoản 2 điều 251 Bộ luật Hình sự năm 2015, được sửa đổi bổ sung năm 2017 và Khoản 1 Điều 251 Bộ luật hình sự năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017.

Trong số 5 bị cáo, thì có 3 bị cáo sinh năm 2008; năm 2010 và năm 2006.

Luật sư Đào Thị Bích Liên. Ảnh: NVCC

Là người bào chữa cho bị cáo T.G.H, sinh năm 2010, luật sư Đào Thị Bích Liên, Đoàn Luật sư TPHCM, thực hiện trợ giúp pháp lý của Trung tâm trợ giúp pháp lý Nhà nước TPHCM cho biết, theo Cáo trạng, Kết luận điều tra và các tài liệu có trong hồ sơ vụ án, bị cáo T.G.H đã thực hiện hành vi mua bán trái phép chất ma túy 2 lần, với tổng khối lượng 51,6 gam Ketamine. Lần thứ nhất, bị cáo bán cho Đ.H.T. số lượng 50 gam Ketamine; Lần thứ hai, bị cáo bán cho N.T.T.H số lượng 1,6 gam Ketamine.

Khi vụ việc bị phát hiện, không thu giữ được vật chứng là chất ma túy, tuy nhiên hành vi phạm tội của bị cáo T.G.H phù hợp với lời khai của các bị cáo khác, cũng như các tài liệu, chứng cứ có trong hồ sơ vụ án.

Bị cáo T.G.H cũng thừa nhận hành vi phạm tội, tự nhận thấy hành vi của mình là trái quy định của pháp luật.

Bào chữa cho bị cáo T.G.H, luật sư Đào Thị Bích Liên đưa quan điểm: Đối với tình tiết định khung quy định tại điểm e khoản 2 Điều 251 Bộ luật Hình sự, luật sư không đồng ý áp dụng đối với bị cáo vì những lý do sau: Tại thời điểm thực hiện hành vi phạm tội, bị cáo T.G.H mới 14 tuổi 2 tháng 10 ngày; Người được cho là bị cáo sử dụng vào việc phạm tội là Đ.H.T., tại thời điểm đó 15 tuổi 7 tháng. Như vậy, cả hai đều là người chưa thành niên, đều chưa có đầy đủ khả năng nhận thức, làm chủ hành vi theo chuẩn mực pháp luật hình sự.

"Mặc dù các văn bản hướng dẫn hiện hành không quy định người xúi giục người chưa thành niên phạm tội phải từ đủ 18 tuổi trở lên mới áp dụng tình tiết này, tuy nhiên đối với một bị cáo mới 14 tuổi 2 tháng 10 ngày khi phạm tội xúi giục một người khác phạm tội là không phù hợp với nguyên tắc xử lý người chưa thành niên phạm tội, không bảo đảm lợi ích tốt nhất cho trẻ em theo tinh thần của Bộ luật Hình sự và Luật Tư pháp người chưa thành niên. Việc áp dụng tình tiết định khung này không bảo đảm tính giáo dục, không phù hợp với khả năng nhận thức và điều kiện phát triển tâm sinh lý của người chưa thành niên", luật sư Đào Thị Bích Liên đưa ý kiến.

HĐXX sau đó đã không chấp nhận đề nghị của người bào chữa về không áp dụng tình tiết định khung tăng nặng "bán ma túy cho người dưới 16 tuổi" đối với bị cáo T.G.H, nhưng cho rằng các bị cáo T.G.H và Đ.H.T là người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi phạm tội; N.T.D là người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi phạm tội nên HĐXX đã áp dụng các quy định đối với người chưa thành niên của Bộ luật Hình sự và Luật Tư pháp người chưa thành niên khi xem xét về hình phạt đối với các bị cáo.

Cũng tại TAND huyện Bình Chánh (nay là Tòa án khu vực 10 TPHCM), ngày 8/4/2025 vụ án "Cướp giật tài sản" được đưa ra xét xử.

Theo Cáo trạng, Kết luận điều tra và các tài liệu có trong hồ sơ vụ án, khoảng sáng ngày 28/9/2024, bị cáo H.G.B (sinh năm 2007), N.N.T (sinh năm 2008) và T.T.Q.V (sinh năm 2008) cùng nhau sử dụng xe mô tô để đi cướp giật tài sản. Khi đến khu vực xã Tân Quý Tây, huyện Bình Chánh (nay là xã Bình Chánh, TPHCM), các bị cáo phát hiện bà L.T.L đang cầm điện thoại di động Samsung Galaxy A24, bị cáo B. đã thực hiện hành vi giật lấy điện thoại rồi cùng các bị cáo khác bỏ chạy.

Trong quá trình bỏ chạy, do xe hết xăng nên các bị cáo bỏ xe chạy bộ thì bị người dân truy đuổi, bắt giữ B. và V.; riêng T. bỏ chạy thoát, sau đó đã bị Cơ quan CSĐT bắt giữ.

Theo Kết luận định giá tài sản, chiếc điện thoại Samsung Galaxy A24 có giá trị 2,5 triệu đồng. Tài sản đã được thu hồi và trả lại cho bị hại, người bị hại không yêu cầu bồi thường thiệt hại.

Tại cơ quan điều tra cũng như tại phiên tòa, các bị cáo đã thành khẩn khai báo, thừa nhận hành vi phạm tội, lời khai phù hợp với lời khai của các bị cáo khác và các tài liệu, chứng cứ có trong hồ sơ vụ án.

Là người bảo vệ cho bị cáo N.N.T, luật sư Đào Thị Bích Liên đặc biệt nhấn mạnh bị cáo là người chưa thành niên, mới 16 tuổi tại thời điểm phạm tội, nhận thức pháp luật còn hạn chế; Bị cáo thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải; Gia đình bị cáo có hoàn cảnh khó khăn, cha mẹ làm nghề lao động phổ thông; Tài sản đã được thu hồi, hậu quả thiệt hại không lớn, bị hại không yêu cầu bồi thường.

"Từ các tình tiết nêu trên, luật sư đã đề nghị HĐXX xem xét giảm nhẹ hình phạt tối đa cho bị cáo, căn cứ vào điểm s, điểm h khoản 1 Điều 51; khoản 2 Điều 51; khoản 1 Điều 54; khoản 1 Điều 101 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017), đồng thời áp dụng nguyên tắc có lợi cho người chưa thành niên phạm tội theo Luật Tư pháp người chưa thành niên số 59/2024/QH15 năm 2024, cho bị cáo được hưởng mức hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng", luật sư Đào Thị Bích Liên nêu quan điểm.

HĐXX cho rằng hành vi phạm tội của các bị cáo nêu trên thực hiện trước ngày Luật Tư pháp người chưa thành niên năm 2024 có hiệu lực. "Tuy nhiên, HĐXX xét thấy, các điều khoản tại Chương VI của Luật này quy định về hình phạt tù có thời hạn và các quy định khác có lợi cho người phạm tội so với Bộ luật Hình sự năm 2015 (được sửa đổi, bổ sung năm 2017) nên căn cứ khoản 2 Điều 179 Luật Tư pháp người chưa thành niên năm 2024 để áp dụng Điều 12, Điều 119 của Luật Tư pháp người chưa thành niên năm 2024 để giảm nhẹ hình phạt cho các bị cáo", bản án nêu rõ.

Từ thực tế xét xử của các vụ án mà bị cáo là người chưa thành niên, cho thấy đã có những tòa án áp dụng Luật Tư pháp người chưa thành niên năm 2024 nhằm giảm nhẹ hình phạt cho bị cáo, với mục đích chính là răn đe và hướng dẫn người chưa thành niên sống thiện lương, có trách nhiệm hơn với bản thân và xã hội.

"Khi một trẻ vị thành niên lỡ phạm tội, điều đầu tiên là phải giúp em bình tĩnh và hiểu rằng việc hợp tác với cơ quan chức năng là cần thiết. Các em cần có người giám hộ hoặc luật sư đồng hành để bảo vệ quyền lợi, đồng thời được hướng dẫn khai báo trung thực và tôn trọng quy trình pháp luật. Bên cạnh việc xử lý vụ việc, gia đình và nhà trường nên giúp trẻ nhận thức rõ hậu quả hành vi, khuyến khích các em nhận trách nhiệm, xin lỗi và bồi thường khi có thể. Quan trọng hơn, phải đồng hành để trang bị kỹ năng kiểm soát cảm xúc, lựa chọn hành vi đúng đắn và xây dựng động lực thay đổi, để sai lầm trở thành bài học trưởng thành chứ không phải vết trượt dài. Cần nhiều sự chung tay của các tổ chức xã hội để trẻ vị thành niên sau khi chấp hành án phạt tù rồi, có thêm môi trường và cơ hội làm lại cuộc đời tốt hơn. Đặc biệt là về tâm lý hòa nhập lại cuộc sống, giảm nhanh hơn sự mặc cảm, để các em nhận thức, biết ơn các giá trị tốt đẹp của cuộc sống và con người", Luật sư Nguyễn Đức Hạnh.

Đinh Thu Hiền

Nguồn Phụ Nữ VN : https://phunuvietnam.vn/luat-tu-phap-nguoi-chua-thanh-nien-nam-2024-ap-dung-vi-co-loi-cho-nguoi-pham-toi-238251225202058721.htm