Lũng Cẩm - điểm sáng bảo tồn văn hóa giữa thung lũng Sủng Là

4 giờ trướcBài gốc

Bờ rào đá bao quanh nhà trình tường của đồng bào người Mông ở thôn Lũng Cẩm. (Ảnh: Nguyễn Chiến/TTXVN)

Nằm giữa thung lũng xanh mướt của xã Sủng Là, tỉnh Tuyên Quang, thôn Lũng Cẩm từ lâu được ví như “ốc đảo văn hóa” giữa miền đá xám của vùng cao nguyên đá Đồng Văn.

Đây là nơi cộng đồng người Mông cùng một số hộ Hoa, Nùng, Giáy... sinh sống từ nhiều đời, tạo nên một không gian văn hóa đặc trưng, nơi kiến trúc, phong tục và cảnh quan vẫn giữ được sự nguyên bản hiếm thấy giữa xu hướng thương mại hóa mạnh mẽ của du lịch vùng cao.

Những nếp nhà trình tường vàng màu đất, những hàng rào đá xếp thủ công và những thửa hoa chạy dài theo sườn núi không chỉ tạo nên vẻ đẹp yên bình mà còn trở thành minh chứng sống động cho tinh thần bảo tồn bền bỉ của cộng đồng nơi đây.

Dấu xưa “ở lại” giữa dòng chảy đổi thay

Theo ghi chép của chính quyền xã Sủng Là, Lũng Cẩm là điểm quần tụ cư dân có lịch sử hàng trăm năm. Khác với nhiều thôn bản khác trên Cao nguyên đá Đồng Văn - nơi quá trình di dân và thay đổi mô hình sinh kế khiến dấu xưa bị phai nhạt - Lũng Cẩm vẫn giữ được nếp sống định cư truyền thống.

Ruộng màu được canh tác ổn định, nếp nhà trình tường được bảo tồn nguyên trạng, còn nhiều nghi lễ, tập tục được duy trì qua từng thế hệ.

Ông Nguyễn Văn Thơ, Chủ tịch Ủy ban Nhân dân xã Sủng Là, nhận định: “Điểm mạnh nhất của Lũng Cẩm là tính nguyên bản. Người dân làm du lịch nhưng không phá vỡ cấu trúc làng, không thay đổi phong tục. Chính quyền chỉ hỗ trợ hạ tầng và tập huấn, còn việc giữ bản sắc hoàn toàn do cộng đồng tự ý thức và thực hiện.”

Nếp nhà mới dựng của một gia đình người Mông ở bản Lũng Cẩm chuẩn bị đón Xuân về. (Ảnh : Văn Phát/TTXVN)

Thực tế ghi nhận cho thấy dù nằm trên tuyến tham quan nổi tiếng của Công viên Địa chất Toàn cầu UNESCO Cao nguyên đá Đồng Văn, thôn vẫn giữ được không gian truyền thống rõ nét: bếp lửa luôn đỏ vào mỗi sáng, khói bếp quyện mùi ngô mới, tiếng dệt lanh đều đều mỗi chiều xuống.

Những hình ảnh ấy, theo nhiều chuyên gia văn hóa, chính là "vốn quý nhất" của một điểm du lịch cộng đồng.

Lưu giữ văn hóa bằng sự tự nguyện của cộng đồng

Không chỉ kiến trúc và sinh hoạt, các giá trị văn hóa phi vật thể cũng được người dân Lũng Cẩm bảo tồn với ý thức rất rõ ràng.

Những lễ hội truyền thống của người Mông vẫn diễn ra theo đúng nghi thức xưa. Những bài hát, tiếng khèn, điệu múa, nghề dệt lanh... không còn tồn tại chỉ để “trình diễn” cho du khách mà vẫn là một phần thiết yếu của đời sống cộng đồng.

Một trong những điểm thu hút lớn nhất của thôn là ngôi nhà truyền thống của dòng họ Mua, nơi từng xuất hiện trong bộ phim “Chuyện của Pao.”

Điều đáng chú ý, theo ghi nhận của phóng viên, là ngôi nhà hoàn toàn không bị cải tạo theo hướng thương mại hóa. Sân lát đá thô, mái ngói âm dương phủ rêu, cối xay ngô gác bên hiên, gian bếp ám khói với những dây ngô giống vẫn được giữ nguyên như hàng chục năm trước.

Chính sự “không chỉnh sửa” này khiến không gian trở nên sống động và chân thực, tạo cảm xúc mạnh mẽ cho du khách.

Bảo tồn để phát triển - hướng đi bền vững của Lũng Cẩm

Theo thống kê của xã Sủng Là, mỗi năm Lũng Cẩm đón hàng vạn lượt khách. Đây là con số đáng chú ý đối với một thôn thuộc vùng cao còn nhiều khó khăn, cho thấy du lịch cộng đồng có thể trở thành nguồn lực kinh tế quan trọng nếu đi kèm với công tác bảo tồn.

Thay vì mở rộng dịch vụ ồ ạt, người dân Lũng Cẩm lựa chọn cách làm thận trọng: phát triển homestay dựa trên nhà trình tường truyền thống, giới thiệu ẩm thực đặc trưng, phục dựng nghề thủ công, sản xuất quà tặng từ nguyên liệu bản địa như thổ cẩm, rượu ngô men lá, rượu tam giác mạch, bánh truyền thống... Nhờ vậy, du lịch trở thành “đầu ra” cho văn hóa địa phương, chứ không phải nguyên nhân làm mai một nó.

Trẻ em người Mông ở Lũng Cẩm chơi khèn và cõng hoa bên đường, tạo nên nét đẹp bình dị trong không gian văn hóa của miền biên ải. (Ảnh: Minh Tâm/TTXVN)

Ông Vàng Sè Vàng, người có uy tín trong thôn, nhận định: “Nhà trình tường, hàng rào đá, váy lanh… đều là hồn của làng. Làm du lịch thì phải cho khách thấy hồn ấy. Giữ được cái gốc thì khách mới quý, mới quay lại.”

Ý kiến của ông Vàng cũng là tinh thần chung của cộng đồng: không đánh đổi bản sắc để đổi lấy lợi nhuận trước mắt. Đây được xem là nền tảng quan trọng giúp Lũng Cẩm phát triển bền vững hơn nhiều điểm du lịch cộng đồng khác trong khu vực.

Liên kết vùng - hướng mở cho tương lai

Theo định hướng của chính quyền, xã Sủng Là đang đẩy mạnh việc kết nối Lũng Cẩm với các điểm du lịch nổi tiếng lân cận như Phó Bảng, Dinh họ Vương, Cột cờ Lũng Cú...

Mục tiêu là hình thành chuỗi trải nghiệm văn hóa-lịch sử-cảnh quan liền mạch, góp phần kéo dài thời gian lưu trú và tăng giá trị chi tiêu của du khách.

Song song, xã tập trung cải thiện hạ tầng giao thông, nâng cấp đường vào thôn, hỗ trợ kỹ năng làm du lịch, kỹ năng truyền thông và quản lý dịch vụ cho người dân. Tất cả nhằm hướng tới mục tiêu đưa Lũng Cẩm trở thành “điểm đến văn hóa kiểu mẫu” của Công viên Địa chất Toàn cầu UNESCO.

Các chuyên gia du lịch đánh giá, mô hình của Lũng Cẩm có thể trở thành ví dụ điển hình cho phương thức phát triển du lịch cộng đồng “bảo tồn làm gốc - kinh tế theo sau,” đặc biệt có giá trị tham khảo cho các thôn bản vùng cao phía Bắc đang đối mặt với bài toán gìn giữ bản sắc.

Vẻ đẹp đến từ sự bền bỉ gìn giữ

Khác với nhiều điểm du lịch đã bị thương mại hóa, Lũng Cẩm không tìm đến sự ồn ào hay phô trương. Thôn lựa chọn một con đường khó khăn hơn nhưng bền vững hơn: bảo tồn hồn cốt văn hóa, giữ nguyên cảnh quan và kiến trúc, phát triển du lịch dựa trên những gì có sẵn.

Trong hành trình khám phá miền đá Hà Giang, Lũng Cẩm vì thế trở thành một điểm lặng đầy giá trị - nơi du khách có thể dừng lại, lắng nghe hơi thở của đời sống bản địa, cảm nhận sự bền bỉ của văn hóa Mông qua từng nếp nhà, từng lối đi lát đá, từng tiếng khèn vọng giữa thung lũng.

Và chính tại khoảnh khắc đứng giữa không gian ấy, người ta mới hiểu vì sao Lũng Cẩm không chỉ là điểm đến du lịch, mà còn là biểu tượng của một cộng đồng biết gìn giữ quá khứ để xây dựng tương lai./.

(Vietnam+)

Nguồn VietnamPlus : https://www.vietnamplus.vn/lung-cam-diem-sang-bao-ton-van-hoa-giua-thung-lung-sung-la-post1079590.vnp