Những thông tin rao bán các "suất ngoại giao" nhà ở xã hội vẫn tiếp tục xuất hiện trên mạng xã hội và các nền tảng môi giới bất động sản. Những lời chào mời được đưa ra theo cùng một kịch bản: chỉ cần "đặt cọc giữ chỗ", "có quan hệ", "có suất ưu tiên nội bộ", "lấy hồ sơ hộ", "bao đậu hồ sơ", "ra sổ ngay khi dự án bàn giao"… với mức chi phí chênh lệch từ vài chục đến hàng trăm triệu đồng.
Tuy nhiên, đằng sau các lời mời gọi tưởng như hấp dẫn ấy lại tiềm ẩn hàng loạt rủi ro pháp lý mà người dân cần đặc biệt lưu ý để tránh mất tiền và vướng vào tranh chấp.
Theo quy định tại Điều 38 Nghị định 100/2024/NĐ-CP và Luật Nhà ở 2023, nhà ở xã hội không được mua bán tự do. Nhà đầu tư chỉ được bán sau khi dự án đủ điều kiện, người mua đủ tiêu chuẩn và được Sở Xây dựng công bố, thực hiện bốc thăm khi số người đăng ký vượt quá số căn hộ. Giao dịch ngoài quy trình này không có giá trị pháp lý và có dấu hiệu lừa đảo.
Dự án chung cư nhà ở xã hội Nam Long 2 tại phường Cái Răng, thành phố Cần Thơ. Ảnh: Thanh Liêm - TTXVN
Đối tượng được mua nhà ở xã hội là ai?
Trước hết, cần khẳng định rằng nhà ở xã hội không tồn tại khái niệm “suất ngoại giao”. Theo Điều 76 Luật Nhà ở 2023, nhóm đối tượng được ưu tiên mua nhà ở xã hội bao gồm người có công với cách mạng, thân nhân liệt sĩ, hộ nghèo và cận nghèo ở nông thôn và đô thị, lao động trong khu công nghiệp, công chức viên chức quốc phòng, học sinh sinh viên tại các trường chuyên biệt.
Điều kiện được hưởng chính sách hỗ trợ nhà ở xã hội cũng đã được nới lỏng nhằm tạo điều kiện cho nhiều người dân tiếp cận loại hình nhà ở này, góp phần ổn định cuộc sống. Ví dụ, thu nhập của cá nhân dưới 15 triệu đồng/tháng hoặc của hộ gia đình dưới 30 triệu đồng/tháng có thể đạt điều kiện về thu nhập để đăng ký mua nhà ở xã hội.
Do vậy theo các quy định hiện hành, người mua nhà ở xã hội phải thuộc đúng nhóm đối tượng thụ hưởng, đáp ứng điều kiện về cư trú, thu nhập, tài sản và trải qua quy trình xét duyệt công khai, minh bạch. Chủ đầu tư không được phép tự ý bán ưu tiên, không được phép “giữ chỗ” hay “nhận cọc” trước khi cơ quan nhà nước phê duyệt danh sách người đủ điều kiện. Bất kỳ lời hứa hẹn nào về suất nội bộ hay suất ngoại giao đều không có giá trị pháp lý.
Những rủi ro pháp lý khi mua suất ngoại giao
Một trong những rủi ro lớn nhất là việc môi giới hoặc các cá nhân tự nhận “quan hệ” để thu tiền chênh. Thực tế đã có nhiều trường hợp người dân nộp hàng chục triệu đồng để “xin suất”, nhưng sau đó dự án chưa xét duyệt, hồ sơ không đủ điều kiện, hoặc thậm chí dự án chưa mở bán. Khoản tiền đặt cọc không được pháp luật bảo vệ vì việc giao dịch “suất ngoại giao” là hành vi vô hiệu. Khi xảy ra tranh chấp, người dân thường ở thế bất lợi và rất khó thu hồi phần tiền đã nộp.
Theo Điều 89 Luật Nhà ở 2023, nhà ở xã hội chỉ được phép chuyển nhượng lại trong thời hạn tối thiểu là 5 năm, kể từ ngày thanh toán đủ tiền mua nhà ở. Trường hợp trong thời hạn 5 năm, kể từ ngày bên mua nhà ở xã hội đã thanh toán đủ tiền mua nhà ở mà có nhu cầu bán nhà ở này thì chỉ được bán lại cho chủ đầu tư dự án đầu tư xây dựng nhà ở xã hội hoặc bán lại cho đối tượng thuộc trường hợp được mua nhà ở xã hội.
Việc mua nhà ở xã hội qua trung gian bằng các hợp đồng ủy quyền, giấy tờ viết tay, hoặc “nhận suất” của người khác cũng tiềm ẩn nguy cơ bị xử lý. Mọi giao dịch chuyển nhượng dưới hình thức lách luật đều có thể bị công nhận là trái pháp luật và buộc hoàn trả. Không ít trường hợp cả người bán lẫn người mua đều bị xử phạt hành chính, đồng thời mất quyền lợi liên quan đến căn hộ.
Một điều người dân cần chú ý là quy trình mua nhà ở xã hội hoàn toàn không thu thêm bất kỳ khoản phí nào ngoài giá bán đã được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt. Nếu có bất kỳ khoản “bôi trơn”, “phí hồ sơ”, “phí ưu tiên”, “phí hỗ trợ”… thì đó là dấu hiệu bất thường. Chủ đầu tư dự án nhà ở xã hội phải công bố rộng rãi các bước đăng ký, tiêu chí xét duyệt, danh sách người trúng và không trúng dựa trên đúng quy định pháp luật. Mọi hình thức đẩy giá, bán suất, bán chênh đều trái với nguyên tắc minh bạch của chương trình phát triển nhà ở xã hội.
Dự án nhà ở xã hội kết hợp với thương mại tại phường Phan Rang (Khánh Hòa) đang được gấp rút thi công. Ảnh: Công Thử - TTXVN
Để giảm thiểu rủi ro khi mua nhà ở xã hội qua “suất ngoại giao”, người mua nên lưu ý gì?
Công an Thành phố Hà Nội đã cảnh báo về tình trạng tung tin “suất nội bộ”, “suất ngoại giao” nhà ở xã hội để lừa đảo, chiếm đoạt tài sản. Người dân cần cảnh giác, tuyệt đối không giao dịch, đặt cọc hay chuyển tiền cho bất kỳ cá nhân, tổ chức nào rao bán nhà ở xã hội trái phép.
Công an Thành phố Hà Nội đề nghị người dân:
Không giao dịch trái pháp luật: Tuyệt đối không đặt cọc, chuyển tiền hay ký hợp đồng với bất kỳ cá nhân, tổ chức nào tự xưng có “suất nội bộ” hay “suất ngoại giao”.
Kiểm tra thông tin dự án chính thức: Chỉ thực hiện đăng ký mua, thuê hoặc thuê mua nhà ở xã hội khi dự án đủ điều kiện, được Sở Xây dựng công bố trên trang thông tin điện tử chính thức.
Xác minh nhà đầu tư và hồ sơ: Đảm bảo nhà đầu tư hợp pháp và tuân thủ đầy đủ quy trình xét duyệt, bốc thăm (nếu cần) theo quy định của pháp luật.
Cảnh giác với yêu cầu đóng tiền trước: Không nộp tiền “giữ chỗ” hoặc chi phí ngoài quy định của dự án.
Kịp thời báo cơ quan chức năng: Nếu phát hiện hành vi nghi lừa đảo, lập tức trình báo Công an để được xử lý.
Người dân cần nâng cao cảnh giác, không tiếp tay cho hành vi trục lợi, góp phần bảo đảm an ninh trật tự và minh bạch chính sách an sinh xã hội.
Nhà ở xã hội là chính sách an sinh của Nhà nước, được thiết kế nhằm hỗ trợ đúng đối tượng, đúng nhu cầu. Việc chạy theo các tin rao bán suất ưu tiên không chỉ khiến người mua rơi vào rủi ro mất tiền mà còn tạo điều kiện để các hành vi tiêu cực tiếp diễn, ảnh hưởng đến sự minh bạch của thị trường.
Cách duy nhất để tiếp cận nhà ở xã hội an toàn là tuân thủ đúng quy trình, nộp hồ sơ theo hướng dẫn và chờ xét duyệt từ cơ quan nhà nước. Mọi hứa hẹn “có suất”, “bao đậu”, “giải quyết nhanh” đều cần xem là dấu hiệu cảnh báo.
An Ngọc (tổng hợp)/Bnews/vnanet.vn