Lý do đáng ngại của hiện tượng ngày càng nhiều người già tử vong sau khi ngã

4 giờ trướcBài gốc

Người già có nguy cơ bị đe dọa tới sức khỏe cao hơn sau mỗi cú ngã. (Ảnh: Canva)

Trong suốt một thời gian dài, dắt chó đi dạo đã trở thành hoạt động có thể đe dọa sức khỏe của Earl Vickers.

Ông đã quen với việc dắt chú chó Molly đi dạo trên bãi biển hoặc quanh khu phố ở Seaside, California, Mỹ. Tuy nhiên, vài năm trước, Vickers bắt đầu gặp khó khăn trong việc giữ thăng bằng mỗi khi đi cùng Molly.

“Nếu trên đường di chuyển có một con chó khác đi tới, thể nào tôi cũng ngã xuống đất,” ông Vickers, 69 tuổi, chia sẻ với tờ New York Times. Hầu hết những cú ngã không gây tổn thương nghiêm trọng, dù có lần Vickers đã ngã ngửa ra sau và đập đầu vào tường. Lần nặng nhất là khi cố gắng chống chọi với một cú ngã, Vickers đã bị gãy hai xương ở bàn tay trái.

Năm 2022, Vickers nói với bác sỹ ung thư của mình rằng ông muốn ngừng dùng loại thuốc ung thư mang tên enzalutamide (được bán với tên thương mại Xtandi). Đây là thuốc mà ông đã sử dụng trong vòng 4 năm. Nguyên nhân do trong danh sách tác dụng phụ của thuốc có ghi rằng bệnh nhân dùng nó sẽ có tỷ lệ ngã và gãy xương cao hơn. Bác sỹ đồng ý cho Vickers ngừng dùng thuốc, và kể từ sau đó ông “chưa ngã thêm lần nào” nữa.

Nhiều thập kỷ nay, các chuyên gia y tế công cộng ở Mỹ đã cảnh báo về mối nguy mà các cú ngã gây ra đối với người cao tuổi. Năm 2023, dữ liệu gần nhất của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) cho thấy hơn 41.000 người Mỹ trên 65 tuổi đã tử vong vì ngã. Nhưng điều gây sốc hơn nằm ở một thống kê khác, theo đó tỷ lệ tử vong do ngã ở người cao tuổi tại Mỹ đã tăng vọt.

Chuyên gia dịch tễ, Tiến sỹ Thomas Farley, cho biết rằng tỷ lệ tử vong do chấn thương từ ngã ở người Mỹ trên 65 tuổi đã tăng hơn ba lần trong 30 năm qua. Ở nhóm trên 85 tuổi, tức là nhóm có nguy cơ cao nhất, tỷ lệ tử vong do ngã đã tăng từ mức 92/100.000 vụ vào năm 1990 lên 339/100.000 vụ vào năm 2023.

Ông tin rằng thủ phạm chính gây ra hiện tượng này là sự phụ thuộc vào các loại thuốc kê đơn.

“Người cao tuổi ở Mỹ đang dùng quá nhiều thuốc, với xu hướng ngày càng nhiều. Nhiều loại thuốc trong đó không phù hợp với người già,” Tiến sỹ Farley nói. “Điều này không xảy ra ở Nhật Bản hay châu Âu.”

Trong cùng khoảng thời gian 30 năm nêu trên, đã có hàng loạt nghiên cứu và hoạt động nhằm giảm thiểu tình trạng ngã ở người già, cũng như những hậu quả tàn khốc mà nó gây ra, từ gãy xương hông, xuất huyết não cho đến hạn chế vận động, đau đớn mãn tính.

Hiệp hội Lão khoa Mỹ đã phải cập nhật hướng dẫn phòng ngừa ngã vào năm 2011. CDC thì giới thiệu chương trình chống ngã STEADI năm 2019. “Đã có nhiều nghiên cứu, can thiệp và đầu tư, nhưng không mấy thành công,” Tiến sỹ Donovan Maust, bác sỹ lão khoa và là nhà nghiên cứu tại Đại học Michigan, cho biết. “Đây là một vấn đề nghiêm trọng và dường như ngày càng tệ hơn.”

Nhưng liệu thuốc kê đơn có thực sự là nguyên nhân? Các bác sỹ lão khoa và những người nghiên cứu về ngã cũng như kê đơn thuốc rất nghi ngờ khả năng này.

Nhưng Tiến sỹ Farley hoàn toàn tin vào nhận định của mình. Ông cho biết có nhiều yếu tố góp phần tạo ra hiện tượng dễ ngã, bao gồm suy giảm thể chất, giảm thị lực theo tuổi tác, lạm dụng rượu và các nguy cơ vấp ngã trong nhà. Nhưng theo ông, không có lý do gì để tin rằng những yếu tố này đã tệ đi gấp ba lần trong 30 năm qua.

Ông cũng chỉ ra rằng các nghiên cứu cho thấy tỷ lệ ngã giảm đi ở những nước phát triển khác ngoài Mỹ. Sự khác biệt nằm ở việc người Mỹ ngày càng sử dụng nhiều loại thuốc tác động lên hệ thần kinh trung ương như benzodiazepine, opioid, thuốc chống trầm cảm và gabapentin. “Những loại thuốc làm tăng tỷ lệ tử vong do ngã là những loại khiến bạn buồn ngủ hoặc chóng mặt,” ông nói.

Các loại thuốc này nhiều đến mức đã có một thuật ngữ riêng dành cho chúng là FRIDs (Fall Risk Increasing Drugs hay các loại thuốc làm tăng nguy cơ ngã). Chúng bao gồm cả các thuốc tim mạch và thuốc kháng histamine thế hệ đầu như Benadryl.

Tiến sỹ Thomas Gill, bác sỹ lão khoa và nhà dịch tễ học tại Đại học Yale, đồng tình với nhận định rằng các loại thuốc này có thể đóng vai trò lớn với việc gia tăng số vụ ngã. Nhưng ông vẫn muốn tìm thêm những lời giải thích khác.

Ông đưa ra ví dụ như sự thay đổi trong cách ghi nhận nguyên nhân tử vong, mà ngã đã được bổ sung vào danh sách. “Ngày trước, ngã chỉ được coi là hệ quả tự nhiên của lão hóa và không có gì to tát,” ông nói. Trước đây, giấy chứng tử thường quy nguyên nhân cái chết của người già cho các bệnh như suy tim thay vì ngã. Điều này khiến tỷ lệ tử vong do ngã có vẻ thấp hơn trong các thập niên 1980 và 1990.

Ngoài ra, hiện nay nhóm người trên 85 tuổi có thể cũng yếu và nhiều bệnh tật hơn so với thế hệ cao tuổi sống cách đây 30 năm. Hiện nay chúng ta sống thọ hơn do y học hiện đại hơn, nhưng không có nghĩa người cao tuổi đều đủ khỏe mạnh. Những sự suy giảm thể chất tích tụ lâu dài có thể khiến người cao tuổi dễ tử vong hơn sau khi ngã.

Dù việc sử dụng thuốc có phải là yếu tố lớn nhất gây tăng ngã hay không, các bác sỹ Mỹ đều đồng tình với quan điểm rằng nhiều loại thuốc đang bị lạm dụng và dùng không đúng cách. Vì vậy, một xu hướng “giảm kê đơn thuốc” đang diễn ra trên đất Mỹ, theo đó các bác sỹ sẽ ngừng kê những loại thuốc có hại nhiều hơn lợi, hoặc giảm liều lượng sử dụng.

Tiêu chí Beers, một danh mục các loại thuốc thường được coi là không phù hợp cho người già, gần đây đã đưa ra khuyến nghị về các thuốc thay thế và phương pháp điều trị không dùng thuốc cho những vấn đề phổ biến. Ví dụ người ta có thể áp dụng liệu pháp tâm lý, tập thể dục, vật lý trị liệu để điều trị mất ngủ, thay vì dùng thuốc./.

(Vietnam+)

Nguồn VietnamPlus : https://www.vietnamplus.vn/ly-do-dang-ngai-cua-hien-tuong-ngay-cang-nhieu-nguoi-gia-tu-vong-sau-khi-nga-post1060429.vnp