Lý do Israel bất an khi Mỹ đồng ý bán F-35 cho Saudi Arabia

3 giờ trướcBài gốc

Trong hai năm qua, Israel duy trì ưu thế tuyệt đối trên các chiến trường Trung Đông, chủ yếu nhờ sức mạnh không quân. Không quân nước này chưa mất một máy bay nào và một trong những yếu tố quyết định chính là tiêm kích tàng hình F-35.

Tuy nhiên, cam kết của chính quyền Tổng thống Donald Trump về việc bán dòng chiến đấu cơ hiện đại nhất của Mỹ cho Saudi Arabia đang khiến Israel lo ngại trụ cột quan trọng trong lợi thế quân sự vượt trội của mình bị thách thức.

May bay F-35 của Israel. Ảnh: IAF

Ưu thế then chốt của Israel trong khu vực

Theo các quan chức Israel, mối quan ngại trước mắt không nằm ở khả năng Saudi Arabia sử dụng F-35 trong các kịch bản đối đầu. Điều khiến Tel Aviv lo lắng là việc mở đường cho các nước khác trong khu vực - như Thổ Nhĩ Kỳ - tiếp cận dòng máy bay tàng hình, từ đó thu hẹp ưu thế công nghệ mà Israel đang sở hữu.

“Không quân là ‘bảo hiểm chiến lược’ của chúng tôi, là cánh tay vươn xa nhất và cũng là công cụ đáp trả nhanh nhất, hiệu quả nhất trước phần lớn tình huống”, ông Eyal Hulata, cựu Chủ tịch Hội đồng An ninh Quốc gia Israel, hiện là chuyên gia tại Tổ chức Bảo vệ Nền dân chủ (FDD), nhận định.

Dù bị một số nhân vật tại Mỹ, trong đó có tỷ phú Elon Musk, chỉ trích về chi phí vận hành đắt đỏ (khoảng 100 triệu USD/chiếc), độ phức tạp và thời gian bảo dưỡng dài, Israel lại là quốc gia sớm khai thác và sử dụng F-35 với tần suất lớn trong các chiến dịch nhằm vào Lebanon, Syria, Yemen và đặc biệt là Iran.

F-35 có khả năng tàng hình rất cao, mang tải trọng lớn và có tầm hoạt động gần 2.100 km. Tổ hợp cảm biến, radar và hệ thống kết nối dữ liệu của F-35 cho phép phi công có “bức tranh toàn cảnh” về chiến trường và phối hợp chặt chẽ với các máy bay khác, thậm chí điều khiển các nhóm UAV hỗ trợ.

Trong chiến dịch kéo dài 12 ngày nhằm vào Iran hồi tháng 6 năm nay, Israel sử dụng F-35 để vô hiệu hóa hệ thống phòng không của Tehran ngay từ đầu, giành ưu thế trên không gần như tuyệt đối.

“Khi nhìn vào toàn bộ chiến dịch: không có thương vong nhân sự và chỉ mất một số phương tiện không người lái, thì đó là một thành công rất lớn”, ông Assaf Orion, chuyên gia tại Viện Washington và từng là giám đốc chiến lược của Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF), đánh giá.

Nỗi lo mất lợi thế chiến lược

Một trong những lo ngại lớn của Israel là nếu Saudi Arabia sở hữu F-35, Riyadh có thể phát hiện hoạt động của các phi đội F-35 Israel.

“Việc Israel là nước duy nhất trong khu vực sở hữu F-35 có ý nghĩa cực kỳ quan trọng. Nó cho phép chúng tôi triển khai nhiều chiến dịch mà không bị phát hiện và tạo ưu thế rõ rệt trong phòng thủ”, ông Yaakov Amidror, cựu Cố vấn An ninh Quốc gia Israel, phân tích.

Israel cũng nâng cấp F-35 theo tiêu chuẩn riêng và đã rút ra nhiều kinh nghiệm chiến đấu để chia sẻ với Mỹ. Vì vậy, Tel Aviv muốn có tiếng nói trong việc liệu các nâng cấp này có được chuyển giao cho các quốc gia khác hay không.

Các nước Arab thời gian qua tỏ ra quan ngại trước năng lực tấn công tầm xa và chính xác của Israel, đặc biệt khi họ không tiếp cận được F-35. Trong khi đó, giới chức Israel lo ngại rằng lợi thế của nước này có thể bị thu hẹp trong bối cảnh Ai Cập và Thổ Nhĩ Kỳ đang đẩy mạnh hiện đại hóa quân đội.

“Israel gặp khó khăn trong việc duy trì lợi thế quân sự định tính vì chúng tôi đang rơi vào thế bất lợi về số lượng. Ai Cập và Thổ Nhĩ Kỳ đều tăng cường lực lượng mạnh mẽ. Dù vẫn đang có mối quan hệ hòa bình với cả 2 nước nhưng căng thẳng vẫn tiềm ẩn và Israel phải chuẩn bị cho mọi kịch bản”, ông Hulata nhận định.

Một yếu tố khác khiến Tel Aviv thận trọng là khoảng cách địa lý. Nếu Saudi Arabia triển khai F-35 tới các căn cứ gần thành phố Eilat (Israel), thời gian tiếp cận mục tiêu chỉ tính bằng phút.

F-35 được Mỹ tùy chỉnh theo từng quốc gia. Phiên bản Mỹ sử dụng là mạnh nhất; các phiên bản xuất khẩu bị giới hạn bởi giấy phép phần mềm và gói công nghệ được phép chuyển giao.

Theo các quan chức và chuyên gia quốc phòng Mỹ, phiên bản dành cho Saudi Arabia sẽ thiếu những hệ thống tác chiến điện tử, cảm biến và năng lực vũ khí tiên tiến mà Israel đang sở hữu. Riyadh gần như chắc chắn sẽ không được tiếp cận tên lửa AIM-260 JATM - dòng tên lửa không đối không thế hệ mới với tầm bắn hơn 193 km - vốn được kỳ vọng sẽ dành cho Israel.

Thực tế, Israel được hưởng đặc quyền tùy chỉnh F-35, bao gồm tích hợp vũ khí nội địa, hệ thống gây nhiễu radar và thực hiện nhiều nâng cấp mà không cần Washington phê duyệt. Đây là điều không quốc gia Trung Đông nào khác có được. Dù vậy, Không quân Israel vẫn phản đối thương vụ và cảnh báo nó có thể làm suy yếu ưu thế trên không của nước này, dù phiên bản của Saudi Arabia yếu hơn đáng kể.

Triển vọng bình thường hóa quan hệ Israel - Saudi Arabia

Bất chấp những lo ngại, một số quan chức Israel và Mỹ cho rằng Israel sẽ vẫn duy trì được ưu thế quân sự nếu hai bên tiếp tục phối hợp chặt chẽ, đồng thời phát triển các công nghệ mới để bù đắp phần lợi thế có thể bị giảm đi.

Quá trình Saudi Arabia tiếp nhận F-35 - nếu được thông qua - cũng sẽ mất nhiều năm và có thể bị gián đoạn hoặc bị cản trở vì một số lý do. Chính quyền ông Trump từng đồng ý bán F-35 cho Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE) năm 2020, song thương vụ này cuối cùng lại đổ vỡ.

Ông Daniel Shapiro, từng là Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ phụ trách Trung Đông và Đại sứ Mỹ tại Israel, cho biết Washington và Israel luôn có cơ chế đảm bảo duy trì “lợi thế quân sự định tính” (QME) của Israel. Điều này bao gồm điều chỉnh cấu hình chiến đấu cơ, điều kiện triển khai, điều khoản vận hành và việc Israel phát triển các biện pháp đối phó.

Ông cũng nhấn mạnh rằng Quốc hội Mỹ sẽ lắng nghe ý kiến của Israel trước khi thông qua hợp đồng với Saudi Arabia, trong bối cảnh luật pháp Mỹ yêu cầu duy trì lợi thế quân sự của Israel trong khu vực.

Ngoài ra, cả Washington và Tel Aviv đều có thể tận dụng thương vụ F-35 để thúc đẩy quá trình bình thường hóa quan hệ giữa Israel và Saudi Arabia - yếu tố được đánh giá là có thể làm thay đổi cán cân quyền lực ở Trung Đông.

“Điều làm thay đổi cán cân quyền lực ở Trung Đông là việc Israel và Saudi Arabia bình thường hóa quan hệ. Để đạt được điều đó, Israel sẽ phải chấp nhận một số điều kiện, trong đó có cung cấp sự đồng thuận đối với các loại vũ khí hiện đại”, ông Hulata nhận định.

Hoàng Phạm/VOV.VN Theo Wall Street Journal, CNN

Nguồn VOV : https://vov.vn/the-gioi/quan-sat/ly-do-israel-bat-an-khi-my-dong-y-ban-f-35-cho-saudi-arabia-post1247508.vov