Lý do Mỹ chưa trừng phạt Trung Quốc vì mua dầu Nga

5 giờ trướcBài gốc

Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi (trái) trong cuộc gặp Tổng thống Nga Vladimir Putin bên lề Hội nghị thượng đỉnh BRICS lần thứ 16 tại Kazan (Nga) ngày 22/10/2024. Ảnh: ANI/TTXVN

Đầu tháng này, ông Trump đã nâng thuế suất lên hàng hóa nhập khẩu từ Ấn Độ thêm 25%, nâng tổng mức thuế lên 50%, với lý do New Delhi tiếp tục nhập khẩu dầu từ Nga. Tuy nhiên, Trung Quốc – quốc gia nhập khẩu năng lượng lớn nhất từ Nga – lại không phải chịu các biện pháp tương tự.

Ai đang mua dầu Nga và ông Trump muốn ngăn chặn điều đó như thế nào?

Theo dữ liệu hải quan Trung Quốc, nước này đã nhập khẩu kỷ lục 109 triệu tấn dầu từ Nga trong năm 2024, chiếm gần 20% tổng lượng nhập khẩu năng lượng. Ấn Độ xếp sau với khoảng 88 triệu tấn.

Với lượng nhập khẩu lớn, Trung Quốc được xem là “phao cứu sinh” quan trọng giúp Nga duy trì nền kinh tế giữa bối cảnh xung đột tại Ukraine đã kéo dài sang năm thứ tư.

Giới lập pháp Mỹ đang thúc đẩy Dự luật Trừng phạt Nga 2025. Dự luật này nếu được thông qua sẽ trao cho Tổng thống quyền áp thuế lên tới 500% đối với các quốc gia đang hỗ trợ Nga. Các thượng nghị sĩ đang chờ tín hiệu bật đèn xanh từ ông Trump để đưa dự luật ra bỏ phiếu.

Vì sao Trung Quốc chưa bị trừng phạt?

Trong cuộc phỏng vấn ngày 15/8 với kênh Fox News, khi được hỏi liệu có cân nhắc áp lệnh trừng phạt thứ cấp lên Trung Quốc sau cuộc đàm phán ngừng bắn Nga - Ukraine không thành tại Alaska, ông Trump trả lời: “Với những gì diễn ra hôm nay, tôi cho rằng chưa cần thiết. Có thể hai hoặc ba tuần nữa sẽ cần, nhưng hiện tại thì chưa”.

Giới chuyên gia nhận định ông Trump đang tận dụng thời gian để thúc đẩy một thỏa thuận thương mại lớn hơn với Trung Quốc, trong đó có nội dung liên quan đến đất hiếm – nhóm 17 nguyên tố thiết yếu trong nhiều ngành công nghiệp, từ ô tô, năng lượng tái tạo đến quốc phòng. Hiện Trung Quốc vẫn chiếm vị trí thống trị toàn cầu về khai thác và chế biến đất hiếm.

Tổng thống Mỹ Donald Trump (phải) và Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi tại cuộc họp báo chung ở Washington ngày 13/12/2025. Ảnh: ANI/TTXVN

Ngoài ra, ông Trump cũng muốn tránh leo thang căng thẳng thương mại vào thời điểm các nhà bán lẻ Mỹ bắt đầu nhập hàng phục vụ mùa mua sắm cuối năm.

Hồi đầu tháng 8, Mỹ đã nới lỏng một số hạn chế xuất khẩu chip bán dẫn tiên tiến – yêu cầu từng được Trung Quốc theo đuổi từ lâu. Ngày 11/8, ông Trump cho phép hãng Nvidia nối lại việc bán chip cho thị trường Trung Quốc, dù hãng này phải trích 15% doanh thu tại đây cho chính phủ Mỹ.

Ngày 20/8, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent cho biết Trung Quốc không bị trừng phạt vì chỉ tăng tỷ lệ nhập khẩu dầu từ Nga từ mức 13% (trước xung đột) lên khoảng 16% hiện nay. Ông nhấn mạnh Bắc Kinh không tham gia “kinh doanh chênh lệch giá” như Ấn Độ.

Cụ thể, trước xung đột, dầu Nga chỉ chiếm dưới 1% lượng dầu nhập khẩu của Ấn Độ, nhưng nay đã tăng lên 42%.

“Ấn Độ hưởng lợi từ nguồn dầu giá rẻ, tinh chế và bán lại với lợi nhuận khoảng 16 tỷ USD – trong đó có những tập đoàn thuộc sở hữu của các gia tộc giàu có nhất nước này”, ông Bessent nói.

Lập trường của Mỹ

Ngày 19/8, Cố vấn Thương mại Nhà Trắng Peter Navarro trở thành quan chức cấp cao thứ hai cáo buộc Ấn Độ khi mua dầu Nga với số lượng lớn. Trước đó, Phó Chánh văn phòng Nhà Trắng Stephen Miller tuyên bố việc Ấn Độ tiếp tục mua dầu Nga là “không thể chấp nhận”.

Trong khi đó, ngày 12/8, Phó Tổng thống JD Vance từ chối khẳng định liệu chính quyền Trump có áp lệnh trừng phạt lên Trung Quốc tương tự Ấn Độ hay không.

“Tổng thống đang cân nhắc, nhưng chưa có quyết định cuối cùng. Trường hợp Trung Quốc phức tạp hơn do quan hệ song phương còn nhiều yếu tố ngoài cuộc chiến Ukraine”, ông nói.

Ngoại trưởng Marco Rubio cũng cảnh báo về hệ lụy: “Nếu Mỹ áp trừng phạt thứ cấp nhưng Trung Quốc vẫn tinh chế dầu Nga và đưa ra thị trường toàn cầu, hệ quả là giá năng lượng toàn cầu sẽ tăng – người tiêu dùng sẽ là bên phải trả giá”.

Phản hồi trước các tuyên bố này, Đại sứ quán Trung Quốc tại Washington khẳng định hoạt động thương mại giữa nước này và Nga vẫn “tuân thủ luật pháp quốc tế”.

Tác động kinh tế và thương mại song phương

Một thỏa thuận ngừng bắn tại Ukraine, nếu đạt được và kéo theo việc nới lỏng trừng phạt với Nga, có thể góp phần ổn định kinh tế toàn cầu, đồng thời hỗ trợ phục hồi cho kinh tế Trung Quốc.

Thống kê cho thấy các chỉ số công nghiệp, đầu tư và tiêu dùng của Trung Quốc trong tháng 7 đều giảm so với tháng trước đó. Tỷ lệ thất nghiệp ở thanh niên đô thị (16 – 24 tuổi, không bao gồm sinh viên) cũng tăng lên mức 17,8% – cao nhất trong 11 tháng qua.

Chuyên gia Alicia Garcia Herrero, Kinh tế trưởng khu vực châu Á – Thái Bình Dương tại Natixis, đánh giá: “Kinh tế Trung Quốc đang xuất hiện những dấu hiệu rạn nứt và bức tranh tổng thể không quá tích cực”.

Tuy nhiên, bà cho rằng các ngân hàng và doanh nghiệp Trung Quốc đã chuẩn bị tâm lý cho nguy cơ bị trừng phạt thứ cấp từ thời Chính quyền Tổng thống Joe Biden.

Bên cạnh đó, Trung Quốc cũng đã đẩy mạnh đa dạng hóa chuỗi cung ứng và nâng tỷ lệ nội địa hóa sản xuất – yếu tố giúp nền kinh tế khó bị ảnh hưởng nặng nề như trước bởi các lệnh trừng phạt.

Tuy nhiên, khi Mỹ vẫn nhập khẩu hàng hóa Trung Quốc ở mức cao, “việc tăng thuế sẽ khiến giá tiêu dùng tại Mỹ tiếp tục leo thang”, bà Herrero cảnh báo.

Năm 2024, thâm hụt thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc đạt 295,4 tỷ USD, tăng 5,8% so với năm trước đó.

Tình hình chiến tranh thương mại Mỹ - Trung

Nhà máy lọc dầu ở tỉnh Wasit, Iraq. Ảnh minh họa: THX/TTXVN

Ngày 12/8, hai nước đồng ý gia hạn thời gian “đình chiến thuế quan” thêm 90 ngày, giúp tạm thời hạ nhiệt căng thẳng. Theo đó, kế hoạch áp thuế mới sẽ được hoãn tới ngày 10/11.

Trước đó, ngày 11/5, Mỹ và Trung Quốc đạt thỏa thuận đình chiến thương mại lần đầu tiên. Hồi tháng 4, Washington từng áp thuế tới 145% với hàng hóa Trung Quốc, trong khi Bắc Kinh đáp trả bằng mức thuế 125% – gần như tương đương một lệnh cấm vận thương mại hai chiều.

Chính sách thuế cao đã góp phần kéo thâm hụt thương mại Mỹ – Trung trong tháng 6 xuống mức thấp nhất kể từ năm 2004. Theo số liệu từ Cục Điều tra Dân số Mỹ, thâm hụt giảm 22,2 tỷ USD từ tháng 3 đến tháng 8 – tương đương mức giảm 70% so với cùng kỳ năm ngoái.

Thỏa thuận đình chiến đạt được tại Geneva hồi tháng 5 giúp làm dịu căng thẳng: thuế của Mỹ giảm còn 30%, Trung Quốc giảm còn 10%, đồng thời Bắc Kinh đồng ý nối lại một phần xuất khẩu đất hiếm.

“Dù không kỳ vọng đột phá, tôi cho rằng hai bên sẽ sớm đạt được một thỏa thuận thương mại mới – bởi cả Mỹ và Trung Quốc đều đang cần những tín hiệu tích cực về kinh tế. Nếu không, họ sẽ cùng lao vào bức tường”, chuyên gia Herrero nhận định.

Hải Vân/Báo Tin tức và Dân tộc

Nguồn Tin Tức TTXVN : https://baotintuc.vn/phan-tichnhan-dinh/ly-do-my-chua-trung-phat-trung-quoc-vi-mua-dau-nga-20250821082305291.htm