Lý do thực sự đằng sau quyết định bất ngờ tăng sản lượng dầu của OPEC+

5 giờ trướcBài gốc

Liệu OPEC+ đang khởi động một “cuộc chiến giá dầu” mới. (Ảnh: AFP)

Điều đó đặt ra câu hỏi: Liệu OPEC+ đang khởi động một “cuộc chiến giá dầu” mới, gợi nhớ đến những lần đối đầu trong quá khứ từng để lại hậu quả kinh tế - chính trị nặng nề cho các thành viên, đặc biệt là Ả Rập Xê-út? Hay đây chỉ là bước đi mang tính chiến lược, xuất phát từ áp lực trừng phạt ngày càng lớn đối với một số nhà khai thác khác, đồng thời có sự tham vấn với Washington để điều tiết nguồn cung và giá dầu toàn cầu?

Theo quyết định mới, từ tháng 10, OPEC+ sẽ tăng thêm 137.000 thùng/ngày (bpd). Con số này thấp hơn nhiều so với mức tăng 411.000 bpd và 555.000 bpd trong các giai đoạn tháng 6-7 và tháng 8-9, nhưng vẫn mang ý nghĩa lớn: Nhóm này (gồm OPEC và Nga) đang bắt đầu đảo ngược phần thứ hai của gói cắt giảm khoảng 1,65 triệu bpd mà 8 thành viên đã công bố từ tháng 4/2023 - sớm hơn hơn một năm so với kế hoạch. Trước đó, phần thứ nhất trong tổng mức cắt giảm 2,2 triệu bpd (từ tháng 11/2023) đã được nới lỏng dần trong nửa năm qua.

Trong bức tranh này, Ả Rập Xê-út và UAE - hai quốc gia có năng lực khai thác dự phòng lớn nhất - giữ vai trò then chốt. Vì vậy, thị trường dầu mỏ đang dõi theo câu hỏi: Phải chăng chúng ta đang ở giữa, hoặc sắp bước vào, một cuộc chiến giá dầu mới?

Khó có thể tin rằng Riyadh đã quên những hệ lụy nặng nề của cuộc chiến giá dầu 2014-2016. Khi đó, OPEC, do Ả Rập Xê-út dẫn đầu, đã tăng mạnh sản lượng để đối phó với mối đe dọa từ ngành dầu đá phiến Mỹ còn non trẻ.

Theo số liệu của Cơ quan Thông tin Năng lượng Mỹ (EIA), sản lượng dầu đá phiến của Mỹ đã tăng từ dưới 0,2 triệu bpd năm 2011 lên hơn 8,7 triệu bpd vào năm 2014 - mức tăng nhanh nhất trong lịch sử kể từ năm 1900. Nhờ đó, Mỹ vượt qua cả Nga và Ả Rập Xê-út để trở thành nhà khai thác dầu thô lớn nhất thế giới.

Chiến lược của OPEC khi ấy là “bơm dầu ồ ạt” để kéo giá xuống thấp, buộc nhiều công ty dầu đá phiến Mỹ phải phá sản. Khi đó, chi phí khai thác của Mỹ được ước tính trên 70 USD/thùng dầu WTI, trong khi Ả Rập Xê-út (cùng Iran và Iraq) có chi phí rẻ nhất thế giới, chỉ khoảng 2 USD/thùng.

Thế nhưng tình hình lại diễn biến khác: Ngành dầu đá phiến Mỹ nhanh chóng tái cấu trúc, trở thành một “cỗ máy khai thác tinh gọn và hiệu quả”, hạ chi phí xuống chỉ còn khoảng 30 USD/thùng. Nhờ vậy, họ có khả năng chịu đựng giá thấp tốt hơn cả chính các nước OPEC - bao gồm cả Ả Rập Xê-út.

Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), Chiến tranh giá dầu 2014-2016 đã khiến các nước OPEC thiệt hại tổng cộng khoảng 450 tỷ USD doanh thu từ dầu mỏ. Riêng Ả Rập Xê-út, từ vị thế thặng dư ngân sách đã rơi vào mức thâm hụt kỷ lục 98 tỷ USD trong năm 2015, đồng thời phải chi ít nhất 250 tỷ USD dự trữ ngoại hối - số tiền này coi như mất vĩnh viễn.

Trên phương diện chính trị, Riyadh cũng đánh mất phần lớn vị thế địa chính trị từng gây dựng kể từ sau thắng lợi trong Cuộc khủng hoảng dầu mỏ 1973/74 - vốn được xem như “cuộc chiến giá dầu lần thứ nhất”. Hệ quả là Ả Rập Xê-út buộc phải mời Nga - một cường quốc dầu khí - tham gia vào OPEC+ để duy trì ảnh hưởng. Cuộc chiến 2014-2016 cũng đánh dấu sự chấm dứt trên thực tế của thỏa thuận nền tảng năm 1945 giữa Riyadh và Washington, vốn dựa trên nguyên tắc: Ả Rập Xê-út bảo đảm an ninh năng lượng cho Mỹ, đổi lại Washington cung cấp bảo hộ chính trị và quân sự cho vương quốc này.

Một quan chức cấp cao Nhà Trắng cuối năm 2016 thậm chí đã chia sẻ với OilPrice.com: “Chúng tôi sẽ không chịu thêm bất kỳ rắc rối nào từ người Ả Rập nữa”.

Dù vậy, khó có thể nói rằng Ả Rập Xê-út và OPEC đã thực sự rút ra bài học. Bởi ngay đầu năm 2020, họ lại lặp lại gần như y nguyên chiến lược cũ, mở màn Cuộc chiến giá dầu lần thứ ba.

Khác với lần trước, cuộc chiến này ngoài yếu tố tranh giành thị phần giữa Ả Rập Xê-út và Nga còn kết thúc bằng một thất bại nhanh chóng và ê chề cho Riyadh.

Ngay từ đầu, ông Donald Trump đã nhiều lần cảnh báo Ả Rập Xê-út rằng Mỹ sẽ không để ngành dầu đá phiến của họ bị đe dọa lâu dài. Ông thể hiện lập trường công khai qua các bài phát biểu và cả việc thúc đẩy mạnh mẽ dự luật NOPEC (chống độc quyền OPEC) - vốn đã tiến rất gần đến giai đoạn được thông qua. Ông Trump thậm chí còn trực tiếp cảnh báo Quốc vương Salman bin Abdulaziz rằng Mỹ có thể rút hỗ trợ quân sự cho Hoàng gia Al Saud - đồng nghĩa với việc chấm dứt “chiếc ô bảo hộ” của Washington đối với Riyadh.

Đến cuối tháng 3/2020, khi Riyadh vẫn chưa chịu dừng cuộc chiến, ông Trump đã gọi điện cho Thái tử Mohammed bin Salman ngày 2/4, nói thẳng rằng: Nếu OPEC không bắt đầu cắt giảm sản lượng để kéo giá dầu lên, ông sẽ không thể ngăn Quốc hội Mỹ thông qua dự luật rút quân đội Mỹ khỏi Ả Rập Xê-út.

Kết quả, chỉ sau một thời gian ngắn, OPEC buộc phải hạ sản lượng xuống đúng mức ông Trump yêu cầu - và duy trì ổn định ở mức đó.

Lý do ông Trump luôn muốn giá dầu duy trì ở mức thấp trong biên độ trung bình lịch sử - và đến nay quan điểm này vẫn không thay đổi - là vì giá xăng ở Mỹ gắn chặt với giá dầu thô. Như Bob McNally, cựu cố vấn năng lượng của Tổng thống George W. Bush, từng nhận định: “Hiếm có điều gì khiến một Tổng thống Mỹ lo sợ hơn việc giá xăng tăng vọt”.

Dữ liệu lịch sử cho thấy: Cứ mỗi biến động 10 USD/thùng dầu thô sẽ kéo theo mức thay đổi khoảng 25-30 cent/gallon xăng. Và chỉ cần giá xăng trung bình tăng thêm 1 cent/gallon, người tiêu dùng Mỹ đã mất hơn 1 tỷ USD chi tiêu mỗi năm.

Về chính trị, kể từ năm 1896 đến nay, tất cả các Tổng thống Mỹ đương nhiệm (11/11 lần) đều tái đắc cử, nếu nền kinh tế không rơi vào suy thoái trong vòng hai năm trước bầu cử. Ngược lại, trong 7 lần nền kinh tế suy thoái trước kỳ tái tranh cử, chỉ có 1 Tổng thống thành công. Xu hướng này cũng đúng với các kỳ bầu cử giữa nhiệm kỳ, khi đảng của Tổng thống đương nhiệm thường chịu sức ép lớn từ cử tri.

Ông Trump nhiều khả năng sẽ tiếp tục tranh cử, nhưng ngay cả khi ông không tham gia, Đảng Cộng hòa vẫn muốn tối đa hóa cơ hội đưa ứng viên của họ vào Nhà Trắng. Tuy nhiên, ông Trump - cũng như bất kỳ Tổng thống Mỹ nào - không mong giá dầu xuống quá thấp, bởi giá phải đủ cao để đảm bảo lợi nhuận cho các nhà khai thác dầu đá phiến Mỹ.

Theo Khảo sát Năng lượng Dallas Fed gần đây, mức hòa vốn của các giếng mới khoảng 65 USD/thùng, trong khi với các giếng đã khai thác thì thấp hơn nhiều. Từ đó, “khung giá dầu lý tưởng” của ông Trump được ước tính trong khoảng 40-45 USD/thùng dầu Brent ở đáy (tương ứng giá hòa vốn cộng thêm lợi nhuận cho phần lớn nhà khai thác dầu đá phiến Mỹ) và 75-80 USD/thùng ở trần (dựa trên dữ liệu lịch sử cho thấy giá xăng dưới 2 USD/gallon là thuận lợi nhất cho tăng trưởng kinh tế Mỹ).

Tóm lại, với những yếu tố này - và giả định Riyadh đủ tỉnh táo - thì khó có khả năng Ả Rập Xê-út sẽ dẫn dắt OPEC bước vào một cuộc chiến giá dầu mới ở thời điểm hiện tại. Thậm chí, Riyadh nhiều khả năng sẽ không đưa ra bất kỳ quyết định lớn nào trong OPEC, hay OPEC+, mà chưa tham khảo ý kiến từ Washington.

Đúng là triển vọng giá dầu hiện nay thiên về xu hướng giảm, nhưng tình hình có thể đảo chiều rất nhanh, chủ yếu phụ thuộc vào động thái của Mỹ trong vài tháng tới. Chẳng hạn, các lệnh trừng phạt với Nga đang ngày càng siết chặt và có khả năng được mở rộng, đặc biệt sau sự kiện máy bay không người lái Nga xâm nhập lãnh thổ Ba Lan - một thành viên NATO - gần đây. Đồng thời, Washington cũng tăng cường áp lực với Iran, Iraq và Venezuela - ba nhà khai thác dầu lớn khác.

Nếu nguồn cung từ các quốc gia này bị cắt giảm mạnh trong ngắn và trung hạn, bức tranh giá dầu “giảm” hiện tại hoàn toàn có thể đảo ngược, thành kịch bản nguồn cung bổ sung từ OPEC là cần thiết để hạ nhiệt thị trường. Trong bối cảnh đó, những đợt tăng sản lượng - đặc biệt từ Ả Rập Xê-út - sẽ vừa giúp Riyadh mở rộng thị phần, vừa bù đắp tổn thất do giá dầu giảm, đồng thời phù hợp với xu hướng cải thiện quan hệ Mỹ - Ả Rập kể từ khi ông Trump bước vào nhiệm kỳ Tổng thống thứ hai.

Nh.Thạch

AFP

Nguồn PetroTimes : https://nangluongquocte.petrotimes.vn/ly-do-thuc-su-dang-sau-quyet-dinh-bat-ngo-tang-san-luong-dau-cua-opec-732555.html