Lý do Ukraine vẫn phụ thuộc vào tên lửa Patriot của Mỹ?

một ngày trướcBài gốc

Hệ thống tên lửa phòng không Patriot trong cuộc diễn tập quân sự ở Constanta, Romania ngày 15/11/2023. Ảnh: AFP/TTXVN

Theo báo The Kyiv Independent (Ukraine) ngày 10/5, trong những tuần gần đây, hàng loạt cuộc tấn công bằng tên lửa đạn đạo của Nga vào các thành phố Ukraine đã gây tác động đáng kể, làm suy giảm nghiêm trọng cảm giác an toàn vốn đã mong manh của các khu vực xa tiền tuyến. Tình hình càng trở nên đáng lo ngại hơn khi nguồn viện trợ phòng không từ nước ngoài cho Ukraine, đặc biệt là tên lửa Patriot, đang có dấu hiệu suy giảm.

Mặc dù Ukraine đã đạt được những tiến bộ đáng kể trong việc bắn hạ thiết bị bay không người lái (UAV) và tên lửa hành trình của Nga kể từ khi cuộc xung đột toàn diện nổ ra, nhưng nước này vẫn chưa thể tự sản xuất được hệ thống phòng không nào tương đương với Patriot. Đây là hệ thống tên lửa đất đối không do Mỹ chế tạo, với các phiên bản mới nhất có khả năng đánh chặn cả tên lửa đạn đạo đang bay tới.

Các nhà sản xuất tên lửa nội địa của Ukraine đang phải đối mặt với nhiều khó khăn, bao gồm danh sách dài các yêu cầu sản xuất và nguy cơ thường xuyên bị Nga không kích vào các nhà máy. Trước năm 2022, các kỹ sư hàng không vũ trụ Ukraine đã cố gắng cấu hình lại các hệ thống phòng không thời Liên Xô để đối phó với các mối đe dọa mới. Tuy nhiên, giống như kho tên lửa Patriot, đạn dược cho các hệ thống này cũng đang cạn kiệt, và các nhà thiết kế đang ưu tiên phát triển tên lửa hành trình và tên lửa đạn đạo hơn là tên lửa phòng không chống đạn đạo.

Do đó, Ukraine khó có thể tự phát triển và triển khai một hệ thống phòng thủ tên lửa đạn đạo mạnh mẽ trong tương lai gần. Giải pháp ngắn hạn duy nhất để đối phó với các cuộc tấn công đạn đạo ngày càng gia tăng của Nga vẫn là việc các quốc gia đồng minh và đối tác cung cấp thêm tên lửa Patriot.

Tên lửa đạn đạo là một trong những thách thức khó khăn nhất đối với bất kỳ hệ thống phòng không nào. Chúng bay theo quỹ đạo parabol cao, cách xa bề mặt Trái đất, và lao xuống mục tiêu với tốc độ gấp nhiều lần tốc độ âm thanh. Việc đánh chặn tên lửa đạn đạo đòi hỏi độ chính xác cao trong cả việc phát hiện tên lửa đang tới và trong việc phóng, dẫn đường tên lửa phòng không. Ngược lại, tên lửa hành trình và UAV bay chậm hơn và gần mặt đất hơn, tạo cho hệ thống phòng không trên mặt đất nhiều thời gian hơn để đánh chặn.

Fabian Hoffmann, chuyên gia tên lửa tại Dự án hạt nhân Oslo, nhấn mạnh sự khác biệt lớn giữa phòng thủ tên lửa đạn đạo và phòng thủ các mối đe dọa như UAV và tên lửa hành trình. Ông cho rằng không có "lối tắt" nào cho phòng thủ tên lửa đạn đạo. Phần lớn vũ khí Mỹ viện trợ cho Ukraine hiệu quả trên chiến trường, nhưng hệ thống phòng thủ tên lửa, đặc biệt là Patriot, là một ngoại lệ quan trọng, đặc biệt trong việc chống lại các mối đe dọa đạn đạo như Kinzhal và Iskander từ Nga. Chuyên gia Hoffmann nhận định rằng Mỹ đã làm chủ công nghệ này vì nhu cầu sau Chiến tranh Lạnh, khi mối đe dọa từ trên không mà họ phải lo ngại là các loại đạn dược tầm xa như tên lửa đạn đạo và tên lửa hành trình.

Nguồn cung Patriot hạn chế và sự gia tăng sản xuất tên lửa Nga

Dưới thời Tổng thống Mỹ Donald Trump, viện trợ phòng không cho Ukraine đã chậm lại. Lô hàng lớn cuối cùng liên quan đến Patriot là vào tuần sau lễ nhậm chức của ông Trump, với 90 tên lửa được chuyển hướng từ Israel. Một hệ thống Patriot khác từ Israel hiện đang được tân trang, nhưng quy trình "tân trang" của Mỹ thường kéo dài, gây ra sự chậm trễ trong việc giao hàng.

Ukraine giữ bí mật thông tin chi tiết về chương trình tên lửa và phòng không của mình. Tuy nhiên, theo các số liệu có sẵn, tình hình đang trở nên tồi tệ. Tổng thư ký NATO Mark Rutte cho biết hầu hết các tên lửa Patriot đã cam kết với Ukraine đã được chuyển giao vào giữa tháng 4 năm nay. Các nước EU trước đây hào phóng chia sẻ tên lửa Patriot giờ đã sử dụng gần hết kho dự trữ và đang mua thêm tên lửa mới.

Trong khi đó, Nga đang tăng cường mạnh mẽ sản xuất tên lửa đạn đạo của riêng mình. Andriy Yusov, đại diện của Cơ quan Tình báo Ukraine, cho biết vào tháng 12 năm ngoái rằng sản lượng tên lửa Iskander của Nga đã phục hồi lên khoảng 40 đến 50 quả mỗi tháng. Nga đang phóng nhiều tên lửa Iskander hơn khi khả năng đánh chặn của Ukraine suy giảm.

Các số liệu do Không quân Ukraine báo cáo cho thấy hiệu quả phòng không chống lại tên lửa đạn đạo đã giảm đáng kể trong những tháng gần đây. Họ thống kê có tổng cộng 22 tên lửa đạn đạo bắn vào Ukraine trong tháng 4, chủ yếu là Iskander, nhưng hệ thống phòng không chỉ bắn hạ được 8 quả. Các cuộc tấn công bằng Iskander cùng với bom chùm đã gây ra nhiều thiệt hại ở Kryvyi Rih và Sumy, cho thấy điểm yếu mới trong hệ thống phòng thủ của Ukraine.

Ukraine đang nỗ lực phòng thủ trước các cuộc tấn công của Nga. Tổng thống Zelensky đang tìm kiếm nguồn tài chính để mua thêm hệ thống Patriot. Tuy nhiên, Ukraine không có khả năng tự phát triển một hệ thống Patriot hiện đại hoặc tên lửa PAC-3 trong nước. Michael Duitsman, chuyên gia tên lửa tại Trung tâm Nghiên cứu Không phổ biến vũ khí hạt nhân James Martin thuộc Viện Middlebury, cho biết việc phát triển các hệ thống tên lửa đất đối không (SAM) rất tốn kém và mất thời gian, đòi hỏi sự phát triển, thử nghiệm và tích hợp phức tạp của nhiều thành phần khác nhau.

Trong khi đó, Ukraine cũng đang cạn kiệt đạn dược cho các hệ thống SAMP-T và S-300, cũng như Patriot. Các nhà máy có khả năng sản xuất thêm đạn dược hoặc nâng cấp các hệ thống này lại trở thành mục tiêu chính cho các cuộc không kích của Nga, tạo ra một vòng luẩn quẩn nguy hiểm. Chuyên gia Hoffmann cho rằng việc Ukraine đầu tư vào phát triển hệ thống phòng thủ tên lửa đạn đạo nội địa không hiệu quả về chi phí cơ hội so với việc tập trung vào các loại vũ khí khác như UAV. Do đó, Ukraine tiếp tục phụ thuộc vào phương Tây để cung cấp thêm tên lửa Patriot.

Hệ thống phòng không Patriot tại Schwesing, Đức. Ảnh: Getty Images/TTXVN

Sự độc đáo của tên lửa Patriot

Hiện nay, hai loại tên lửa Patriot quan trọng đối với Ukraine là PAC-2 và PAC-3. Tên lửa PAC-2 chủ yếu được sử dụng để bắn hạ tên lửa hành trình, trong khi tên lửa PAC-3, đặc biệt là các mẫu Missile Segment Enhancement (MSE) mới nhất, được coi là hệ thống phòng thủ chống đạn đạo tốt nhất trên thị trường quốc tế.

Điểm độc đáo của PAC-3 là công nghệ "hit-to-kill" trong tên lửa đánh chặn, trong đó phương tiện tiêu diệt sẽ vô hiệu hóa các mối đe dọa đang đến thông qua động năng. Công nghệ này giúp gia tăng đáng kể khả năng đánh chặn đồng thời giảm thiểu rủi ro thiệt hại.

Tên lửa phòng không truyền thống được bắn lên trời để phát nổ, bắn mảnh đạn vào máy bay, UAV hoặc tên lửa đang bay tới gần. Tên lửa "hit-to-kill" như PAC-3 phá hủy mục tiêu bằng cách bay thẳng vào mục tiêu để kích nổ. Lockheed Martin cho rằng công nghệ này hiệu quả hơn nhiều trong việc phá hủy không chỉ tên lửa mà còn cả chất nổ mà nó mang theo.

Không có thuốc nổ, PAC-3 nhỏ hơn, nhẹ hơn và cơ động hơn nhiều so với PAC-2. Do đó, một bệ phóng Patriot tiêu chuẩn có thể lắp 16 quả PAC-3 cùng một lúc, so với bốn quả PAC-2.

Công nghệ nhắm mục tiêu chính xác cần thiết cho "hit-to-kill" là một phát minh tương đối mới, được phát triển sau những thất bại của PAC-2 trước tên lửa SCUD của Iraq trong Chiến tranh vùng Vịnh lần thứ nhất. Mỹ hiện là nước xuất khẩu công nghệ này duy nhất trên thế giới.

HQ-19 của Trung Quốc dường như sử dụng công nghệ tương tự, nhưng thông tin công khai còn hạn chế. Chính phủ Trung Quốc đã công bố một cuộc thử nghiệm chống đạn đạo thành công vào năm 2022 nhưng vẫn giữ im lặng về các chi tiết.

Hiệu suất ấn tượng của PAC-3 MSE trong việc bắn hạ tên lửa đạn đạo đã khiến nhiều quốc gia ở châu Âu và Trung Đông tăng cường mua loại tên lửa này. Đức đã được bật đèn xanh cho một thương vụ mua Patriot trị giá 5 tỷ USD. Lockheed Martin đang có kế hoạch tăng sản lượng PAC-3 từ 500 lên 650 quả mỗi năm, và nhà sản xuất tên lửa châu Âu MBDA cũng sẽ xây dựng nhà máy sản xuất Patriot đầu tiên bên ngoài Mỹ.

Tuy nhiên, việc sản xuất tên lửa Patriot mới sẽ mất nhiều năm. Trong khi đó, hệ thống phòng không của Ukraine vẫn phụ thuộc lớn vào nguồn viện trợ tên lửa từ nước ngoài, nguồn cung này đang bị căng thẳng trên toàn thế giới. Do đó, chừng nào Ukraine chưa thể tự sản xuất hoặc nhận được đủ số lượng các hệ thống phòng không tiên tiến như Patriot, sự phụ thuộc của nước này vào Mỹ và các đồng minh phương Tây vẫn sẽ tiếp tục, và "ngoại giao tên lửa" sẽ tiếp tục đóng một vai trò quan trọng trong việc bảo vệ bầu trời Ukraine.

Vũ Thanh/Báo Tin tức và Dân tộc

Nguồn Tin Tức TTXVN : https://baotintuc.vn/phan-tichnhan-dinh/ly-do-ukraine-van-phu-thuoc-vao-ten-lua-patriot-cua-my-20250511100034898.htm