Kỳ 1: Mạng lưới lừa đảo tinh vi
Theo tờ The Guardian, Ben Fogle là một người dẫn chương trình. Năm 2024, anh đăng trên Instagram: “Không chắc tôi cần phải nhấn mạnh điều này, nhưng đoạn deepfake của tôi từ chương trình This Morning của ITV... đang lan truyền trên Facebook quảng cáo tiền điện tử là một trò lừa đảo”.
Nhân viên tại một trong những địa điểm bị cáo buộc là nơi xảy ra vụ lừa đảo qua tổng đài ở Gruzia. Ảnh: Mikko Ahmajärvi/Yle
Cảnh báo của Fogle cho thấy một bài báo hư cấu liên kết đến một video giả mạo bằng công nghệ số, nhưng không phải ai cũng nhận ra điều đó.
Một trong những người bị lừa là Mark, một quản lý nhượng quyền thương mại ngoài 30 tuổi ở Đông Anglia, người chỉ với một cú nhấp chuột đã suýt mất toàn bộ số tiền tiết kiệm của mình.
Nhớ lại cách đoạn clip quảng bá cho một trang web tiền điện tử có tên AdmiralsFX, Mark kể: “Tôi xem video của Ben Fogle, kiểu như đang giao dịch. Thế là tôi nhập vài thông tin vào rồi có người liên hệ tôi từ một trung tâm cuộc gọi. Khoản đặt cọc là 250 bảng... Tôi nghĩ ‘Ồ, thôi thì cũng đáng thử’”.
Chưa đầy một tháng sau, anh đã chuyển 27.000 bảng - tương đương một năm lương - và lúc này không còn thoải mái nữa. Trong một cuộc gọi với người mà anh tin là cố vấn đầu tư của mình, anh cầu xin: “Tôi đã mất hết tiền rồi, anh bạn... Anh đã làm gì với nó?”.
Mark không phải là nạn nhân duy nhất và quy mô của vụ lừa đảo này giờ đây mới được tiết lộ lần đầu tiên nhờ một vụ rò rỉ dữ liệu quy mô lớn, được kênh truyền hình Thụy Điển SVT và Tổ chức Phóng viên Điều tra Tội phạm và Tham nhũng (OCCRP) chia sẻ với tờ The Guardian cùng các đối tác truyền thông quốc tế.
Phân tích các tập tin cho thấy ít nhất 6.179 người đã bị lừa bởi một đường dây lừa đảo hoạt động trong ba văn phòng sang trọng tại Tbilisi, thủ đô của Gruzia.
Tự gọi mình là “skameri” - nghĩa là “kẻ lừa đảo” trong tiếng Gruzia - một nhóm gồm 85 nhân viên tổng đài và nhân viên hỗ trợ đã làm nhiệm vụ hàng ngày từ tháng 5/2022, lấy đi 35 triệu USD tiền tiết kiệm của người dân.
Chúng luân chuyển số tiền này qua một mạng lưới rửa tiền tinh vi. Và bằng cách nào đó, gần như không ai phát hiện ra hoạt động quy mô lớn này và dường như vẫn đang tiếp diễn.
Mạng lưới lừa đảo
Nhìn lại thì có thể thấy các cảnh báo xuất hiện khắp nơi.
AdmiralsFX, nền tảng đầu tư mà Mark sử dụng, đã bị Cơ quan Quản lý Tài chính Anh (FCA) cảnh báo là do kẻ lừa đảo lập ra để lừa gạt mọi người. Một thương hiệu liên quan khác, cũng được quảng bá từ Gruzia và có tên Golden Currencies, đã bị cảnh báo tương tự.
Nhiều người nổi tiếng khác cũng bị lợi dụng hình ảnh đã đưa ra cảnh báo riêng. Nhưng với nhiều người, cảnh báo đó trở nên vô ích. Các nạn nhân của vụ lừa đảo từ Gruzia vẫn thường xuyên nói rằng do deepfake mà họ quyết định đầu tư. Deedfake là một loại kỹ thuật sử dụng trí tuệ nhân tạo để tạo ra hình ảnh, âm thanh và video giả mạo, sai sự thật.
Số tiền các tổng đài viên ở Tbilisi chiếm đoạt là rất lớn, nhưng vẫn có những mạng lưới còn lớn hơn. Vụ rò rỉ dữ liệu tiết lộ một nhóm thứ hai, trong đó các tổng đài đặt tại Bulgaria, Síp và Tây Ban Nha, dường như được điều hành từ Israel, đã kiếm khoảng 240 triệu USD trong ba năm. Tuy nhiên, dữ liệu từ Gruzia cung cấp thêm thông tin quan trọng: bọn lừa đảo đã ghi âm các cuộc trò chuyện với nạn nhân, lưu trữ hơn 1 triệu cuộc gọi.
Các tài liệu phơi bày cách thức hoạt động của những đường dây này. Bọn lừa đảo trả tiền cho các nhà tiếp thị liên kết để đặt quảng cáo giả trên các trang mạng xã hội nổi tiếng. Với mỗi “khách hàng tiềm năng”, tức là một nạn nhân thực hiện khoản tiền gửi ban đầu sau khi cung cấp thông tin liên hệ, thì nhà tiếp thị được trả từ 500 USD đến 1.750 USD. Những người đến từ các quốc gia giàu có, đặc biệt là Anh và Canada, có giá cao nhất.
Danh sách “khách hàng tiềm năng” bao gồm một cựu bác sĩ Anh 74 tuổi, tên là Theresa, sống trong khu nhà dành cho người cao tuổi ở ngoại ô London, người đã mất khoảng 50.000 bảng. Bà dường như đã dành những ngày cuối đời đi vay tiền từ người thân để tiếp tục nộp cho bọn lừa đảo.
Còn có ông Ken, 64 tuổi, mắc chứng rối loạn thần kinh. Khi ông nằm trên giường bệnh, uống thuốc liều cao, bọn lừa đảo vẫn cố rút tiền từ tài khoản của ông thông qua con trai.
Lucy, một phụ nữ 61 tuổi, rơi vào trạng thái bi quan sau khi chuyển 100.000 bảng và rút sạch quỹ hưu trí.
Ngay cả những doanh nhân thành công cũng không miễn nhiễm trước những mánh khóe này.
Người mất nhiều tiền nhất được phát hiện trong dữ liệu là một cựu nhân viên của Sở Giao dịch Chứng khoán London tên Derek, người đã mất 162.000 bảng.
Và còn hàng nghìn người khác.
Dữ liệu bao gồm sổ tay đào tạo, bảng lương, bảng tính kế toán, vô số tin nhắn giữa nhân viên và nhà tiếp thị liên kết, cùng hướng dẫn cách di chuyển tiền mà không bị hệ thống ngân hàng phát hiện.
Mạng lưới tại Gruzia đặc biệt nhắm vào Anh, chiếm 45% các cuộc gọi và gần một phần ba (9 triệu bảng) số tiền lừa đảo. Nhóm nạn nhân lớn thứ hai đến từ Canada và tổ chức này đã mở rộng hoạt động bằng cách tuyển dụng các tổng đài viên nói tiếng Đức, Tây Ban Nha và Arab.
Cái bẫy
“Làm việc đi, thúc ép khách hàng và làm cho họ gửi tiền... Nếu không, tôi sẽ phải mạnh tay hơn”. Đó là những mệnh lệnh của Meri Shotadze đối với đội ngũ “giữ chân khách hàng” tại Tbilisi, những người có nhiệm vụ thuyết phục nạn nhân nạp thêm tiền.
Công việc này đầy áp lực. Vào tháng 2/2024, nhóm bảy người của bà ta có mục tiêu “doanh số” 420.000 USD.
Hồ sơ bị rò rỉ và các bài đăng trên mạng xã hội cho thấy nhân viên được trả lương hậu hĩnh và hưởng cuộc sống xa hoa tại các sự kiện của công ty. Họ được thưởng đồng hồ Rolex để đạt chỉ tiêu, tham gia tiệc tùng hoành tráng với vũ công và bánh kem mạ vàng để củng cố lòng trung thành với sếp.
Shotadze nhắn tin cho một trong những nhân viên xuất sắc nhất của mình, người hoạt động dưới cái tên Mary Roberts, khi bà ta lo lắng rằng nhóm đang cách xa mục tiêu: “Cô biết đấy, tôi đang trông cậy vào cô trong tháng này”. Mary chỉ đơn giản đáp lại bằng một biểu tượng trái tim đỏ.
Những nhân viên có kinh nghiệm nhận khách hàng từ các nhân viên mới - những người chịu trách nhiệm xử lý các khoản tiền gửi ban đầu thu được từ các quảng cáo trên mạng xã hội. Điều này giúp họ rèn luyện kỹ năng trước khi hứa hẹn với nạn nhân rằng một nhà môi giới giàu kinh nghiệm hơn sẽ giúp họ kiếm bộn tiền.
Nhiều nạn nhân đã rút lui ở giai đoạn này. Nhưng với một số người khác, đây mới là lúc cơn ác mộng thực sự bắt đầu. Hồ sơ nội bộ từ chiến dịch lừa đảo của nhóm Gruzia cho thấy trong số khoảng 2.000 nạn nhân bị thuyết phục chi số tiền lớn nhất, có 652 người đến từ Anh.
Yếu tố then chốt của màn lừa đảo này là phần mềm chuyên dụng được thiết kế để hiển thị một giao diện giao dịch trực tuyến giả mạo, bao gồm các chỉ số thị trường tài chính, biểu đồ và tin tức về Elon Musk. Các nạn nhân được cho biết rằng họ đang sử dụng công nghệ AI để giao dịch tiền điện tử. Họ có thể nhấp vào số dư tài khoản của mình, vốn luôn hiển thị lợi nhuận khổng lồ. Mark nói: “Trên nền tảng đó, mọi thứ trông rất thật, anh biết chứ? Tôi kiếm được khá nhiều tiền”.
Derek, một cựu nhân viên của Sở giao dịch chứng khoán London, nhớ lại: “Tôi đã đầu tư 250 USD và thu về lợi nhuận lớn”. Sau đó, anh được yêu cầu nộp thêm 5.000 USD để nâng cấp lên dịch vụ Golden Currencies Bronze.
Derek dành nhiều thời gian nói chuyện với những kẻ lừa đảo hơn bất kỳ nạn nhân nào khác ở Anh: Anh bị bọn chúng liên hệ hơn 300 lần và tổng thời gian trò chuyện lên tới hơn 135 giờ và anh nhìn thấy lợi nhuận của mình tăng vọt lên con số đáng kinh ngạc 10 triệu USD. Theresa tin rằng mình đã kiếm được khoảng 150.000 bảng, còn Mark nghĩ rằng anh sắp có trong tay 80.000 bảng. Anh dự định nghỉ việc, mua một chiếc xe tải và tự kinh doanh.
Nhưng những khoản lợi nhuận đó không chỉ là giả - chúng còn là một cái bẫy.
Khi các nạn nhân yêu cầu rút tiền lãi, những khoản phí khổng lồ bắt đầu xuất hiện: phí môi giới, hoa hồng chuyển tiền, thuế từ HMRC, chi phí chống rửa tiền. Tất cả đều là giả.
Mỗi lần một khoản phí được thanh toán, một khoản mới lại xuất hiện. Theo lời bọn lừa đả, họ chỉ có một khoảng thời gian ngắn để trả trước khi tài khoản bị “đóng băng”.
Rốt cuộc, tất cả những con số lợi nhuận mà các nạn nhân nhìn thấy chỉ là một cái bẫy tinh vi.
Đón đọc kỳ cuối: Dụ dỗ nạn nhân
Thùy Dương/Báo Tin tức