Mảnh đất chực vỡ và bàn tay gìn giữ muộn màng

9 giờ trướcBài gốc

Bởi giữa những trạm kiểm soát đổ sập và những thỏa thuận còn lơ lửng trên giấy, cả Hamas và Israel vẫn cáo buộc lẫn nhau vi phạm ngừng bắn. Thế giới lại đứng trước một câu hỏi cũ kỹ: Làm sao để gìn giữ hòa bình ở Gaza và ai sẽ làm điều đó?

Khung cảnh đổ nát tại Gaza sau một đợt không kích - vết tích còn lại của một vòng xoáy bạo lực chưa kịp khép lại. Ảnh: Reuters

Câu trả lời có thể đang được Pháp và Anh định hình bằng một đề xuất táo bạo: Triển khai một lực lượng quốc tế ổn định Gaza sau chiến sự.

Theo Reuters, dự thảo nghị quyết này đang được gấp rút hoàn thiện để trình lên Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc (LHQ). Đây là một sáng kiến không nằm ngoài những kỳ vọng thông thường về vai trò trung gian của châu Âu, nhưng lần này, nó được đặt vào một hoàn cảnh đặc biệt: Một lệnh ngừng bắn mỏng manh, một Gaza đổ nát, một cộng đồng quốc tế chia rẽ và một khu vực đang khát khao một lối thoát chính trị. Điểm mới trong đề xuất của Anh và Pháp không nằm ở việc cử quân đội. Điều đặc biệt là khái niệm “gìn giữ ổn định” thay vì “gìn giữ hòa bình” truyền thống.

Theo bản dự thảo, thay vì chỉ đóng vai trò trung lập giữa hai làn đạn, lực lượng này sẽ được ủy quyền sử dụng “mọi biện pháp cần thiết” để bảo vệ dân thường, quyền giám sát các hành lang nhân đạo, bảo vệ cơ sở hạ tầng dân sự như bệnh viện, trạm cấp nước, lương thực… và tạo điều kiện cho đối thoại nội bộ giữa các lực lượng Palestine - tức là mang trong mình vai trò vượt ra ngoài khuôn khổ của các phái bộ gìn giữ hòa bình truyền thống. Tính linh hoạt này được kỳ vọng sẽ giúp tránh đi vào vết xe đổ của những phái bộ “có mặt nhưng không có vai trò”, như từng xảy ra ở Lebanon hay Nam Sudan.

Bên cạnh đó, nó cũng phản ánh một thực tế: Gaza không còn là một chiến trường thông thường - mà là một vết thương chính trị cần được chăm sóc, không chỉ là trấn áp.

Trong bối cảnh Mỹ thận trọng hơn với can dự trực tiếp, Pháp và Anh đang tìm cách tái khẳng định vai trò tại Trung Đông - không chỉ bằng viện trợ, mà bằng hành động ngoại giao cụ thể. “Châu Âu không thể mãi là người đứng bên lề”, Giáo sư Jean-Pierre Filiu (Sciences Po, Paris) bình luận, “Gaza là nơi châu Âu có thể thử sức với vai trò hòa giải chứ không phải chỉ là người quyên góp tiền”.

Tuy nhiên, mọi sáng kiến đều phải vượt qua bài kiểm tra của thực tế. Trong trường hợp Gaza, bài toán đầu tiên là sự chấp thuận. Israel sẽ ủng hộ một lực lượng quốc tế nếu và chỉ nếu lực lượng đó không cản trở chiến lược an ninh của họ. Hamas, dù nắm quyền kiểm soát Gaza, lại không được nhiều nước phương Tây công nhận, và khó có thể hợp tác với một thực thể quân sự đa quốc gia mang dấu ấn của châu Âu.

Còn Chính quyền Palestine tại Bờ Tây - vốn thiếu ảnh hưởng thực tế tại Gaza - lại có thể nhìn nhận đề xuất này như sự “đi vòng” qua họ. Thách thức thứ hai đến từ chính bản thân hệ thống LHQ. Một lực lượng quốc tế chỉ có hiệu lực khi có sự ủy nhiệm rõ ràng từ Hội đồng Bảo an - nghĩa là phải vượt qua được những rào cản về quyền phủ quyết từ các cường quốc thường trực. Nga và Trung Quốc có thể không sẵn sàng ủng hộ một sáng kiến do phương Tây dẫn đầu, trong khi Mỹ cũng sẽ không muốn bị kéo vào một kế hoạch mà họ không kiểm soát hoàn toàn. Nếu đề xuất này bị rút gọn thành một tuyên bố chung không ràng buộc, hoặc một nghị quyết không có cơ chế thực thi, thì tác dụng của nó sẽ rất hạn chế.

Và cuối cùng, một vấn đề nhức nhối: Ai sẽ chịu trách nhiệm? Một lực lượng quốc tế hiệu quả đòi hỏi không chỉ binh sĩ mà cả ngân sách, hậu cần, năng lực điều hành và bảo đảm an toàn. Ai sẽ chỉ huy? Ai sẽ trang bị? Ai sẽ chịu trách nhiệm trước người dân nếu có thương vong? Không có câu trả lời rõ ràng, chỉ có những giả định mơ hồ và những hứa hẹn dễ bị lãng quên. Các quốc gia châu Âu vốn đang chịu áp lực ngân sách sau nhiều năm chi tiêu cho quốc phòng và năng lượng, khó có thể một mình gánh vác.

Trong khi đó, các quốc gia Arab, dù quan tâm sâu sắc đến tương lai của Gaza, lại không có sự thống nhất về chiến lược. TS. Amjad Atallah, một chuyên gia tại Atlantic Council, nói thẳng: “Lực lượng quốc tế không thể mang lại hòa bình nếu nó không đi kèm một giải pháp chính trị. Và nếu không có ai đối thoại với Hamas, thì đó không phải là một giải pháp thực tế”.

Bên cạnh mọi hoài nghi, đề xuất từ Pháp và Anh vẫn mang một ý nghĩa tích cực không thể phủ nhận. Đó là lần hiếm hoi trong nhiều năm qua, một sáng kiến quốc tế về Gaza được đưa ra với tinh thần chủ động, có chiến lược và có tính khả thi. Trong khi các sáng kiến do Mỹ bảo trợ ngày càng đánh mất vai trò trung gian, còn thế giới Arab chia rẽ sâu sắc, thì một nỗ lực từ châu Âu, nếu đi kèm với sự tham gia rộng rãi của các nước khu vực, có thể tạo nên sự khác biệt.

Giáo sư Rashid Khalidi, chuyên gia sử học tại Đại học Columbia, từng nói: “Không có giải pháp quân sự nào cho một vấn đề chính trị. Sự hiện diện của lực lượng quốc tế có thể giúp giảm bạo lực. Nhưng nếu thế giới vẫn né tránh vấn đề cốt lõi, quyền dân tộc và công bằng, thì hòa bình vẫn chỉ là một giấc mơ mỏng manh”.

Gaza không chỉ cần một đội quân để canh gác hòa bình, mà cần một tiến trình chính trị trung lập, kiên trì và chân thực. Một lực lượng quốc tế sẽ vô nghĩa nếu nó không mở đường cho đối thoại, không thúc đẩy cải cách, không đi kèm những đảm bảo rõ ràng cho người Palestine về quyền tự quyết và quyền sống bình đẳng. Đó là bài học không chỉ từ Gaza, mà còn từ Iraq, Syria, Libya - những nơi mà can thiệp quốc tế, nếu thiếu tính toàn diện, chỉ khiến tình hình thêm rối ren.

Bên cạnh các khía cạnh chính trị, không thể bỏ qua yếu tố xã hội và tâm lý. Sau nhiều năm bị phong tỏa, oanh tạc và sống trong bất định, người dân Gaza đã mất lòng tin vào bất kỳ thế lực nào bên ngoài. Trong mắt họ, lực lượng quốc tế không phải lúc nào cũng là hiện thân của hòa bình. Chính vì vậy, nếu muốn thành công, mọi phái bộ tương lai phải đi kèm một chiến dịch truyền thông, tiếp xúc cộng đồng và minh bạch tối đa về sứ mệnh cũng như giới hạn quyền lực. Sự hiện diện quân sự, nếu không được giải thích rõ ràng và đồng thuận xã hội, sẽ dễ bị nhìn nhận như một hình thức chiếm đóng mới.

Cũng cần lưu ý rằng, một lực lượng quốc tế không thể hoạt động đơn độc. Nó cần được tích hợp vào một khuôn khổ rộng hơn - có thể là một tiến trình hòa bình được khởi động lại, hoặc một thỏa thuận khu vực với sự tham gia của các nước chủ chốt như Ai Cập, Jordan, Qatar và thậm chí là Thổ Nhĩ Kỳ. Tính đa phương ở đây không chỉ là biểu tượng, mà là điều kiện tiên quyết để xây dựng niềm tin.

Cuối cùng, câu hỏi đặt ra không chỉ là “ai sẽ gìn giữ Gaza”, mà còn là “Gaza sẽ được gìn giữ để hướng đến điều gì?”. Một vùng đệm không thể tồn tại mãi. Một lực lượng gìn giữ ổn định không thể là cái đích cuối cùng. Mục tiêu phải là tái thiết Gaza như một phần trong tiến trình xây dựng Nhà nước Palestine độc lập - điều từng được cộng đồng quốc tế cam kết suốt từ sau Hiệp định Oslo, nhưng chưa bao giờ thực sự thành hình.

Trong lớp tro tàn của những dãy nhà đổ nát, hy vọng vẫn là một thứ dễ vỡ. Nhưng chính vì thế, nó càng đáng để gìn giữ. Đề xuất của Pháp và Anh không phải là câu trả lời, mà là cơ hội. Cơ hội để cộng đồng quốc tế chứng minh rằng, họ không quay lưng với Gaza. Cơ hội để đặt nền móng cho một hòa bình lâu dài, nếu đi kèm với cam kết chính trị, lòng dũng cảm ngoại giao, và, hơn hết, là sự thấu hiểu.

Tại một nơi đã mất mát quá nhiều, chỉ một chút hy vọng được gìn giữ cũng là một phép màu. Nhưng phép màu không đến từ những bài diễn văn. Nó đến từ hành động, từ lòng tin và từ những lực lượng biết giữ gìn điều đó.

Đặng Hà

Nguồn CAND : https://cand.com.vn/binh-luan-quoc-te/manh-dat-chuc-vo-va-ban-tay-gin-giu-muon-mang-i785097/