Mất cân bằng giới tính khi sinh: Thách thức nhân khẩu học, đe dọa ổn định xã hội

7 giờ trướcBài gốc

"Trượt dài" tình trạng mất cân bằng giới tính

Tỷ số giới tính khi sinh của Việt Nam trong giai đoạn 2021-2024 dao động từ 109,5 đến 110,7 bé trai trên 100 bé gái – liên tục vượt xa mức tự nhiên là 104–106. Đáng lo ngại hơn, một số địa phương như Bắc Ninh (119,6), Vĩnh Phúc (118,5), Hà Nội (118,1) đã tiệm cận mức chênh lệch tương đương với Trung Quốc và Ấn Độ trong giai đoạn khủng hoảng giới tính những thập niên trước.

Theo Bác sĩ Mai Xuân Phương, Phó Vụ trưởng Truyền thông – Giáo dục, Cục Dân số - Bộ Y tế: “Tâm lý ưa chuộng con trai vẫn còn tồn tại dai dẳng trong xã hội Việt Nam, nhất là trong bối cảnh mức sinh giảm mạnh, chỉ còn 1,91 con/phụ nữ. Khi các cặp vợ chồng chỉ sinh một con, họ tìm mọi cách để lựa chọn giới tính và phần lớn mong muốn đó là con trai.”

Điều này cho thấy các biện pháp kiểm soát, dù được Chính phủ nỗ lực triển khai suốt nhiều năm, vẫn chưa thể triệt tiêu hết gốc rễ của vấn đề đó là tư tưởng trọng nam khinh nữ, sự lạm dụng công nghệ y tế để lựa chọn giới tính thai nhi, và nhận thức xã hội chưa thay đổi kịp thời.

Ảnh minh họa

Gánh nặng xã hội trong tương lai

Theo cảnh báo từ Bộ Y tế, nếu xu hướng này tiếp diễn, đến năm 2034, Việt Nam sẽ thừa khoảng 1,5 triệu nam giới trong độ tuổi kết hôn (15–49 tuổi). Con số này sẽ tiếp tục tăng lên 1,8 triệu vào năm 2059. Một xã hội với hàng triệu nam giới không thể lập gia đình không chỉ là câu chuyện cá nhân – đó là mảnh đất dễ sinh ra các vấn đề nghiêm trọng như:

Thiếu hụt phụ nữ có thể dẫn đến gia tăng nạn buôn bán phụ nữ, ép hôn, hoặc kết hôn xuyên biên giới không tự nguyện.

Khủng hoảng tâm lý và xã hội: Tỷ lệ nam giới cô đơn, trầm cảm, hành vi cực đoan sẽ có xu hướng tăng nếu cơ hội xây dựng gia đình trở nên mong manh.

Gánh nặng già hóa và suy giảm lực lượng lao động nữ: Trong bối cảnh mức sinh đã giảm xuống chỉ còn 1,91 con/phụ nữ, thiếu hụt nữ giới còn dẫn đến mất cân bằng nhân lực, đặc biệt trong những ngành nghề đòi hỏi sự tham gia đông đảo của lao động nữ như dịch vụ, giáo dục, y tế.

Cần chính sách đột phá và thay đổi nhận thức xã hội

Để đưa tỷ số giới tính khi sinh về mức tự nhiên (dưới 109 bé trai/100 bé gái vào năm 2030), các chuyên gia và cơ quan hoạch định chính sách đều thống nhất: giải pháp phải song hành cả từ chính sách pháp luật lẫn thay đổi văn hóa – nhận thức xã hội.

Thực thi pháp luật nghiêm ngặt: Các quy định cấm tiết lộ giới tính thai nhi, cấm lựa chọn giới tính vì mục đích phi y học đã có, nhưng chưa đủ răn đe. Cần tăng cường kiểm tra, xử lý vi phạm tại các cơ sở y tế và siết chặt giám sát thông qua hệ thống đăng ký sinh và thống kê dân số điện tử.

Thay đổi nhận thức xã hội – cốt lõi của vấn đề: Việc ưu tiên con trai vẫn bắt nguồn từ quan niệm truyền thống “nối dõi tông đường” và đánh giá thấp vai trò của nữ giới. Giải pháp bền vững là nâng cao vai trò phụ nữ và trẻ em gái trong gia đình và cộng đồng – qua đó giúp xã hội hiểu rằng con gái không kém phần giá trị.

Hỗ trợ gia đình sinh con gái, sinh đủ hai con: Các chính sách cần hướng tới khuyến khích sinh hai con, đặc biệt là ở những địa phương có mức sinh thấp và mất cân bằng giới cao. Có thể nghiên cứu chính sách phúc lợi riêng cho các gia đình sinh con gái hoặc sinh con theo tự nhiên.

Truyền thông giáo dục giới sâu rộng: Cần lồng ghép giáo dục giới tính và bình đẳng giới trong nhà trường, truyền thông đại chúng, mạng xã hội – đặc biệt ở nhóm thanh niên chuẩn bị lập gia đình. Vai trò của các tổ chức đoàn thể, tôn giáo, chính quyền địa phương là then chốt để thay đổi nhận thức cộng đồng.

Vấn đề không thể trì hoãn

Mất cân bằng giới tính không còn là vấn đề “riêng” của cơ quan dân số mà là “chung” của mọi chính sách phát triển bền vững. Việt Nam đang ở ngưỡng cửa phải quyết đoán hành động – nếu không muốn bước vào thời kỳ “khủng hoảng nhân khẩu học thứ cấp”. Mỗi hành động hôm nay – từ chính sách pháp luật đến thay đổi nhận thức cá nhân – sẽ góp phần xây dựng một xã hội hài hòa, công bằng giới và ổn định cho thế hệ mai sau.

Phương Linh

Nguồn Gia Đình VN : https://giadinhonline.vn/mat-can-bang-gioi-tinh-khi-sinh-thach-thuc-nhan-khau-hoc-de-doa-on-dinh-xa-hoi-d205880.html