Mất trí nhớ do tự ý dùng thuốc: Cảnh báo nguy cơ từ chính tủ thuốc gia đình

9 giờ trướcBài gốc

1. Vì sao tự ý dùng thuốc có thể gây mất trí nhớ?

NỘI DUNG:

1. Vì sao tự ý dùng thuốc có thể gây mất trí nhớ?

2. Các nhóm thuốc dễ gây suy giảm trí nhớ

2. 1. Thuốc an thần, gây ngủ, thuốc chống lo âu

2. 2. Thuốc kháng histamin thế hệ cũ

2. 3. Thuốc chống trầm cảm, chống loạn thần

2. 4. Thuốc giảm đau nhóm opioid

2. 5. Thuốc hạ huyết áp hoặc kháng cholinergic khác

3. Hậu quả của việc mất trí nhớ do tự ý dùng thuốc

4. Lưu ý khi dùng thuốc

Mất trí nhớ là một vấn đề nghiêm trọng ảnh hưởng đến khả năng ghi nhớ, tập trung và xử lý thông tin của con người.

Sự cân bằng giữa các chất dẫn truyền thần kinh như acetylcholine, dopamine và serotonin là rất quan trọng. Khi những chất này bị rối loạn, não bộ không thể hoạt động hiệu quả, dẫn đến tình trạng mất trí nhớ

Một số loại thuốc có thể ức chế hoặc làm rối loạn hoạt động của các chất dẫn truyền thần kinh này, gây ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng nhận thức và trí nhớ.

Ngoài ra, nhiều thuốc còn gây buồn ngủ, giảm tỉnh táo, lú lẫn hoặc trầm cảm nhẹ, khiến người dùng dễ nhầm tưởng mình bị "mất trí nhớ do tuổi tác", trong khi nguyên nhân thực sự là tác dụng phụ của thuốc.

Ở người cao tuổi, đối tượng sử dụng nhiều thuốc cùng lúc (đa trị liệu) hoặc người có bệnh nền về thần kinh, tâm thần có nguy cơ cao hơn, do khả năng chuyển hóa và thải trừ thuốc kém, đồng thời tương tác thuốc phức tạp hơn so với người khỏe mạnh.

Nhiều trường hợp suy giảm trí nhớ, lú lẫn, thậm chí sa sút trí tuệ tạm thời lại bắt nguồn từ việc tự ý sử dụng thuốc.

Tự ý sử dụng thuốc, đặc biệt là các thuốc tác động lên hệ thần kinh trung ương như thuốc an thần, thuốc ngủ, thuốc giảm đau nhóm opioid, thuốc kháng histamin thế hệ cũ, thuốc hạ huyết áp hoặc thuốc hạ đường huyết, có thể gây rối loạn hoạt động của não bộ. Một số thuốc làm giảm lưu lượng máu lên não, rối loạn dẫn truyền thần kinh hoặc ức chế trung khu nhận thức, dẫn đến giảm khả năng tập trung, lú lẫn, rối loạn định hướng và suy giảm trí nhớ tạm thời hoặc kéo dài.

Bên cạnh đó, việc kết hợp nhiều loại thuốc mà không có hướng dẫn của bác sĩ làm tăng nguy cơ tương tác thuốc, có thể dẫn đến tổn thương tế bào thần kinh hoặc rối loạn nhận thức kéo dài. Ở người cao tuổi, khi chức năng gan thận suy giảm, thuốc dễ tích lũy trong cơ thể, làm trầm trọng hơn tình trạng lẫn, giảm trí nhớ hoặc thay đổi hành vi.

2. Các nhóm thuốc dễ gây suy giảm trí nhớ

2. 1. Thuốc an thần, gây ngủ, thuốc chống lo âu

Các thuốc thuộc nhóm benzodiazepine (như diazepam, lorazepam, alprazolam…) thường được dùng để điều trị lo âu, mất ngủ hoặc co giật. Tuy nhiên, chúng ức chế hoạt động của hệ thần kinh trung ương, gây buồn ngủ, giảm chú ý, giảm khả năng ghi nhớ tạm thời.

Việc lạm dụng kéo dài hoặc ngưng thuốc đột ngột có thể làm rối loạn trí nhớ và khả năng tập trung. Nghiên cứu cho thấy người dùng benzodiazepine trên 3 tháng có nguy cơ suy giảm trí nhớ và sa sút trí tuệ cao hơn 50% so với người không dùng.

2. 2. Thuốc kháng histamin thế hệ cũ

Các thuốc như diphenhydramine, chlorpheniramine... có tác dụng an thần, giảm ngứa, nhưng lại ức chế chất dẫn truyền acetylcholine, chất quan trọng cho trí nhớ và sự tỉnh táo. Dùng thường xuyên hoặc dùng để hỗ trợ ngủ sẽ khiến người bệnh dễ mất tập trung, lú lẫn, giảm trí nhớ ngắn hạn.

2. 3. Thuốc chống trầm cảm, chống loạn thần

Một số thuốc chống trầm cảm nhóm tricyclic (amitriptyline, imipramine) và thuốc an thần kinh (haloperidol, olanzapine, quetiapine) có thể gây rối loạn nhận thức, làm giảm khả năng ghi nhớ, đặc biệt ở người cao tuổi.

2. 4. Thuốc giảm đau nhóm opioid

Morphine, codeine, tramadol, oxycodone... có thể ức chế hoạt động của não, gây cảm giác "mơ màng", giảm tập trung, và ảnh hưởng đến bộ nhớ ngắn hạn. Lạm dụng nhóm thuốc này còn làm tăng nguy cơ nghiện và trầm cảm, dẫn đến suy giảm trí nhớ kéo dài.

2. 5. Thuốc hạ huyết áp hoặc kháng cholinergic khác

Một số thuốc hạ huyết áp (như propranolol), thuốc chống co thắt bàng quang (oxybutynin), thuốc chống buồn nôn (scopolamine) cũng có tác dụng kháng cholinergic nhẹ, gây mất trí nhớ tạm thời ở người nhạy cảm.

Trao đổi với bác sĩ nếu có dấu hiệu giảm trí nhớ, lú lẫn, buồn ngủ hoặc khó tập trung trong quá trình dùng thuốc.

3. Hậu quả của việc mất trí nhớ do tự ý dùng thuốc

Tình trạng mất trí nhớ không chỉ ảnh hưởng đến công việc và sinh hoạt mà còn tiềm ẩn nguy cơ té ngã, dùng thuốc nhầm liều hoặc quên uống thuốc điều trị bệnh chính. Một số người tự tăng liều hoặc phối hợp nhiều thuốc để "giúp ngủ sâu hơn", vô tình khiến triệu chứng lú lẫn nặng thêm.

Nếu không phát hiện và điều chỉnh sớm, có thể tiến triển thành rối loạn nhận thức mạn tính hoặc sa sút trí tuệ giả do thuốc.

4. Lưu ý khi dùng thuốc

Để đảm bảo việc an toàn khi dùng thuốc, ngăn ngừa nguy cơ mất trí nhớ do thuốc, người bệnh cần tuân thủ:

- Không tự ý mua hoặc dùng thuốc kéo dài khi chưa có chỉ định của bác sĩ, đặc biệt là thuốc ngủ, thuốc an thần, thuốc giảm đau opioid.

- Tuân thủ đúng liều, đúng thời gian, không tự ý tăng hoặc ngưng thuốc đột ngột.

- Trao đổi với bác sĩ nếu có dấu hiệu giảm trí nhớ, lú lẫn, buồn ngủ hoặc khó tập trung trong quá trình dùng thuốc.

- Hạn chế rượu bia, thuốc lá và các chất kích thích, vì chúng làm tăng tác dụng phụ của thuốc lên hệ thần kinh.

- Duy trì lối sống hỗ trợ trí nhớ: Ngủ đủ giấc, tập thể dục đều đặn, đọc sách, tham gia hoạt động trí tuệ, bổ sung thực phẩm giàu omega-3, vitamin nhóm B, và chất chống oxy hóa.

- Nếu người bệnh có các biểu hiện như hay quên, lú lẫn, mất định hướng, buồn ngủ quá mức, hoặc thay đổi hành vi sau khi dùng thuốc, cần đến khám bác sĩ chuyên khoa thần kinh hoặc tâm thần để được xử trí kịp thời, chính xác.

ThS.BS. Đinh Hữu Uân

Nguồn SK&ĐS : https://suckhoedoisong.vn/mat-tri-nho-do-tu-y-dung-thuoc-canh-bao-nguy-co-tu-chinh-tu-thuoc-gia-dinh-169251022101306386.htm