Meta hứng chỉ trích vì 'thổi phồng' hiệu quả loại bỏ CO₂ bằng AI

11 giờ trướcBài gốc

Năm ngoái, Meta công bố bộ dữ liệu Open DAC 2023, được xây dựng từ khoảng 40 triệu phép tính cơ học lượng tử nhằm mô phỏng đặc tính hấp thụ CO₂ của hàng ngàn vật liệu metal-organic frameworks (MOFs), loại cấu trúc xốp có tiềm năng thu giữ khí nhà kính.

Meta bị chỉ trích vì gây hiểu lầm về hiệu quả hấp thụ CO₂ - Ảnh: FT

Song song đó, công ty cũng phát triển một công cụ AI được huấn luyện trên tập dữ liệu này, với mục tiêu đẩy nhanh quá trình phát hiện vật liệu phù hợp cho công nghệ thu giữ CO₂ trực tiếp từ không khí (DAC), vốn được kỳ vọng là giải pháp hiệu quả trong nỗ lực giảm phát thải toàn cầu.

Theo Financial Times, DAC đang được nhiều tập đoàn lớn như Microsoft, Amazon hay Meta, đầu tư mạnh nhằm đạt mục tiêu trung hòa khí thải, đặc biệt trong bối cảnh nhu cầu năng lượng của các mô hình AI tăng mạnh. Tuy nhiên, khác với DAC thương mại, Meta hướng đến phát triển “vật liệu hiệu quả, kinh tế”.

Tuy nhiên, nhóm nghiên cứu từ Đại học Heriot-Watt (Anh) và Viện Công nghệ Liên bang Thụy Sĩ (EPFL) đã đánh giá lại bộ dữ liệu của Meta và phát hiện nhiều điểm không chính xác. Trong số 135 vật liệu được liệt kê, không có cấu trúc nào thực sự phù hợp để hút CO₂. Một số vật liệu thậm chí không tồn tại trong thực tế, các dữ liệu đầu vào bị sai lệch do sử dụng cơ sở dữ liệu hóa học lỗi thời, và tính năng liên kết CO₂ nhiều lần bị đánh giá quá cao so với thực tế.

“Tôi ước họ tính toán ít lại và nghiên cứu nhiều hơn. Kết quả cho thấy tư duy ‘làm trước, suy nghĩ sau’ của một số hãng công nghệ lớn”, giáo sư Berend Smit (EPFL) bình luận.

Nhóm phản biện từ EPFL và Đại học Georgia Tech (Mỹ) cho biết AI của Meta không thực sự hiệu quả. Dù Meta khẳng định đã tiết lộ mọi dữ liệu và cảnh báo về các trường hợp tính toán lỗi, phía cộng đồng khoa học vẫn nhận định rằng kết quả không đáng tin cậy để ứng dụng trong thế giới thực.

A.J. Medford (Đại học Georgia Tech), đồng tác giả bài viết phản biện - được công bố trên tạp chí của Hiệp hội Hóa học Mỹ, cho hay: “Mục tiêu của Meta không phải tìm vật liệu cụ thể, mà là thử nghiệm cách sàng lọc tiên tiến và xác định thách thức trong công nghệ. Họ không cố gắng công bố ‘phát hiện vàng’ mà chỉ ra hướng mới để tiếp tục nghiên cứu”.

Meta phản hồi rằng: “Dữ liệu được tính toán bằng các phương pháp có độ tin cậy đủ cao để hỗ trợ huấn luyện AI”. Họ nhấn mạnh rằng mục tiêu là tạo ra “vật liệu triển vọng đáng để nghiên cứu thêm”, không phải là đưa ra kết luận cuối cùng.

Công nghệ thu giữ khí CO₂ bằng DAC đang được đánh giá khá cao, nhờ khả năng xử lý trực tiếp khí nhà kính từ không khí. Tuy vậy, đây là giải pháp đắt đỏ, tiêu tốn nhiều năng lượng, và vẫn còn phát triển nhỏ giọt về quy mô.

Meta đã công bố việc sử dụng công nghệ AI để hỗ trợ phát triển DAC, một giải pháp thu giữ CO2 từ không khí, trong bối cảnh họ phải mua tín chỉ carbon để đáp ứng yêu cầu của nền kinh tế ít phát thải. DAC được xem là cách giúp các công ty lớn như Meta giảm thiểu lượng khí thải của mình. Tuy nhiên, việc Meta tuyên bố tìm ra “siêu vật liệu” mà chưa được kiểm chứng kỹ lưỡng khiến nhiều người lo ngại rằng công ty này có thể đang tạo kỳ vọng không thực tế cho công chúng và các nhà hoạch định chính sách.

Wijnand Stoefs, chuyên gia về chính sách loại bỏ carbon tại Carbon Market Watch (một tổ chức phi lợi nhuận), nhận xét: “Các hãng công nghệ như Meta đang ‘thổi phồng’ DAC trong khi kỹ thuật của nó vẫn chưa đủ trưởng thành. Khi chi phí và tiêu thụ năng lượng hiện còn quá cao, DAC vẫn chưa phải giải pháp tiết kiệm và hiệu quả để thay thế nhiên liệu hóa thạch”.

Giáo sư Susana Garcia từ Đại học Heriot-Watt (Anh) nhận định rằng việc Meta công khai toàn bộ dữ liệu đã tạo điều kiện cho cộng đồng nghiên cứu phân tích và phát triển công cụ tốt hơn, và dù kết quả còn chưa hoàn hảo thì đây vẫn là bước đi đúng đắn.

Meta cũng khẳng định các dữ liệu được tính toán bằng phương pháp công khai, phù hợp với xu hướng hợp tác mở trong lĩnh vực AI.

Thách thức hiện tại bao gồm việc cần xác thực vật liệu bằng thực nghiệm trong phòng thí nghiệm, điều chỉnh mô hình để đạt độ tin cậy cao thay vì chỉ dựa vào mô phỏng lượng tử, và giảm chi phí cùng mức tiêu thụ năng lượng của công nghệ thu giữ CO₂ trước khi áp dụng đại trà.

Meta có thể tiếp tục hoàn thiện dữ liệu và thuật toán, trong khi cộng đồng khoa học đóng vai trò kiểm chứng độc lập nhằm đảm bảo rằng các tuyên bố công nghệ không vượt quá khả năng thực tế.

Hoàng Vũ

Nguồn Một Thế Giới : https://1thegioi.vn/meta-hung-chi-trich-vi-thoi-phong-hieu-qua-loai-bo-co-bang-ai-234477.html