Methane – Kẻ vô hình khiến Trái Đất nóng lên nhanh hơn

10 giờ trướcBài gốc

Methane phát thải từ đâu?

Là loại khí nhà kính mạnh hơn CO₂ gấp nhiều lần trong ngắn hạn, methane góp phần không nhỏ vào tình trạng Trái Đất ấm lên vượt ngưỡng. Dù chiếm tỷ lệ thấp hơn CO₂ trong khí quyển, methane có thể giữ nhiệt gấp 84 lần trong vòng 20 năm đầu sau khi phát thải, theo IPCC. Điều này khiến việc kiểm soát khí này trở nên cấp bách.

Ảnh minh họa.

Methane phát sinh từ cả nguồn tự nhiên lẫn hoạt động của con người. Trong tự nhiên, các vùng đất ngập nước và tầng băng vĩnh cửu đang tan ở Bắc Cực là những ổ phát thải lớn. Khi lớp băng cổ tan ra, lượng methane bị giam giữ hàng ngàn năm được giải phóng vào khí quyển.

Tuy nhiên, nguồn phát thải chính vẫn đến từ con người. Chăn nuôi gia súc, đặc biệt là bò, phát sinh lượng methane đáng kể qua quá trình tiêu hóa. Thức ăn lên men trong dạ cỏ tạo ra khí methane, sau đó được thải ra qua miệng.

Ruộng lúa cũng là nguồn phát thải lớn. Môi trường ngập nước yếm khí khiến vi khuẩn phân hủy chất hữu cơ sinh ra methane. Càng nhiều vụ mùa, lượng methane càng lớn.

Trong lĩnh vực năng lượng, mỏ dầu, khí và than là những nơi thường xuyên rò rỉ methane, đôi khi với quy mô khổng lồ. Các vụ “super-emitter” – điểm phát thải siêu lớn – đã được ghi nhận qua vệ tinh ở Algeria, Mỹ và Trung Á, nơi các ống dẫn và cơ sở khai thác rò rỉ hàng trăm tấn khí mỗi ngày.

Cuối cùng, bãi chôn lấp rác hữu cơ cũng là nơi methane hình thành mạnh mẽ nếu không được xử lý đúng cách. Việc thiếu hạ tầng xử lý khiến methane âm thầm tích tụ, rồi thoát ra khí quyển mà không ai hay biết.

Khí nhà kính đang được kiểm soát ra sao?

Trong nỗ lực khống chế đà nóng lên toàn cầu, kiểm soát khí nhà kính – bao gồm CO₂, CH₄ (methane), N₂O và các khí fluor – trở thành ưu tiên số một của các chính phủ, doanh nghiệp và tổ chức quốc tế. Song song với các cam kết trung hòa carbon, thế giới đang triển khai loạt biện pháp từ kỹ thuật, chính sách tới tài chính khí hậu để xoay chuyển cục diện.

Với CO₂ – loại khí gây hiệu ứng nhà kính phổ biến nhất – trọng tâm nằm ở chuyển dịch năng lượng. Các quốc gia đang đẩy mạnh điện gió, mặt trời, năng lượng hydro và hạt nhân nhằm giảm sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch. Trong khi đó, ngành công nghiệp được khuyến khích cải tiến công nghệ, dùng nhiên liệu sạch và cải thiện hiệu suất.

Một chiến lược then chốt là định giá carbon. Hơn 70 quốc gia đã hoặc đang triển khai cơ chế thuế carbon và thị trường mua bán phát thải. Điều này tạo ra tín hiệu kinh tế rõ ràng, buộc doanh nghiệp tính đến phát thải khí nhà kính trong mọi hoạt động. Ở EU, giá carbon đã vượt 90 euro/tấn CO₂ – mức cao đủ để thay đổi hành vi sản xuất.

Với khí methane, kiểm soát đang đi vào chiều sâu. Các sáng kiến như Cam kết Giảm Phát thải Methane Toàn cầu (Global Methane Pledge), ra đời tại COP26, đặt mục tiêu cắt giảm ít nhất 30% lượng methane toàn cầu vào năm 2030. Đã có hơn 150 quốc gia tham gia, bao gồm cả Việt Nam.

Đặc biệt, công nghệ vệ tinh và AI đang giúp việc theo dõi phát thải minh bạch hơn bao giờ hết. Các tổ chức độc lập có thể truy dấu các vụ rò rỉ lớn, phát hiện gian lận số liệu và buộc các bên phải hành động. Đã có trường hợp tập đoàn dầu khí bị phanh phui vì che giấu điểm phát thải methane quy mô lớn ở Trung Đông.

Song song, giới khoa học cũng thúc đẩy các giải pháp hấp thụ carbon như trồng rừng, bảo vệ than bùn, đại dương xanh, và các công nghệ mới như thu giữ và lưu trữ CO₂ (CCS). Tuy nhiên, các giải pháp kỹ thuật này cần được triển khai thận trọng, tránh trở thành "lá bài hoãn binh" cho việc cắt giảm thực chất.

Về tài chính, dòng vốn xanh toàn cầu đang tăng mạnh. Năm 2023, đầu tư vào năng lượng tái tạo, xe điện và hạ tầng xanh đạt hơn 1.700 tỷ USD, theo BloombergNEF. Tuy vậy, các nước đang phát triển vẫn đối mặt khó khăn tiếp cận vốn, đòi hỏi cải cách hệ thống tài chính quốc tế để hỗ trợ chuyển dịch công bằng.

Cuối cùng, yếu tố chính sách và pháp lý cũng ngày càng quyết liệt. Tòa án châu Âu, các cơ quan kiểm toán và cả phong trào kiện tụng vì khí hậu đang gây áp lực lên chính phủ và doanh nghiệp. Những vụ kiện như thanh thiếu niên kiện chính phủ Đức, hay cộng đồng bản địa kiện tập đoàn dầu mỏ, cho thấy công lý khí hậu đang trở thành lực đẩy mới trong kiểm soát khí nhà kính.

Methane tuy vô hình, nhưng lại là yếu tố hữu hình trong nỗ lực giảm đà nóng lên của Trái Đất. Việc kiểm soát khí này đang trở nên khả thi hơn bao giờ hết nhờ vệ tinh, AI và các giải pháp ngành nghề cụ thể. Trong khi các cam kết cắt giảm CO₂ vẫn cần thời gian dài thực hiện, methane chính là điểm đột phá nhanh và hiệu quả mà thế giới nên nắm bắt để mua thêm thời gian cho hành tinh.

Bích Ngọc

Nguồn Kinh tế Môi trường : https://kinhtemoitruong.vn/methane-ke-vo-hinh-khien-trai-dat-nong-len-nhanh-hon-98744.html