Miếu Bà Chúa Xứ núi Sam - Điểm đến văn hóa tâm linh của miền Tây Nam Bộ

2 giờ trướcBài gốc

Miếu Bà Chúa Xứ núi Sam là di tích lịch sử, kiến trúc và tâm linh nổi tiếng của miền Tây Nam Bộ. Ảnh: Bình Minh

Miếu Bà Chúa Xứ núi Sam tọa lạc tại chân núi Sam thuộc phường Núi Sam, thành phố Châu Đốc (nay là phường Vĩnh Tế, tỉnh An Giang). Miếu được xây dựng đơn sơ bằng tre lá vào khoảng năm 1820. Năm 1870, ngôi miếu được xây dựng lại bằng gạch hồ ô dước. Năm 1962, miếu được tu sửa khang trang bằng đá miểng và lợp ngói âm dương.

Đến năm 1972, Miếu Bà Chúa Xứ núi Sam được xây dựng mới, đồ sộ và lộng lẫy theo lối kiến trúc cổ kính phương Đông, với bố cục kiểu chữ “Quốc”, hình khối tháp dạng hoa sen nở, mái tam cấp 3 tầng, lợp ngói đại ống màu xanh, góc mái vút cao như mũi thuyền đang lướt sóng. Ngôi miếu được trang trí bằng các họa tiết tinh xảo, có sự giao thoa với kiến trúc Khmer.

Miếu Bà Chúa Xứ núi Sam chính thức được công nhận là di tích lịch sử - văn hóa cấp Quốc gia vào năm 1979. Năm 2008, ngôi miếu được Trung tâm Sách kỷ lục Việt Nam xác lập là ngôi miếu lớn nhất Việt Nam, với khuôn viên rộng khoảng 3.000 m2.

Ngôi miếu có góc mái vút cao như mũi thuyền đang lướt sóng. Ảnh: Bình Minh

Về pho tượng Bà Chúa Xứ núi Sam, người dân địa phương cho rằng pho tượng đã ngự ở lưng chừng núi Sam từ rất lâu đời. Người dân thường đến thắp hương cầu nguyện dưới chân tượng Bà, mong được che chở, phù hộ cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, không bị thú dữ tấn công.

Pho tượng cao 1,65m, làm bằng đá sa thạch, có giá trị nghệ thuật cao, tạc dáng người nghĩ ngợi, quý phái, ra đời vào khoảng cuối thế kỷ thứ VI và có thể đây là một trong số hiện vật cổ còn sót lại của nền văn hóa Óc Eo xưa. Trước đây, tượng Bà được đặt trên bệ đá ở phía Đông Nam trên đỉnh núi Sam. Bệ đá có chiều ngang 1,6m, dày 0,3m, chính giữa có lỗ vuông cạnh 0,34m thuộc loại đá trầm tích thạch màu xanh đen, hạt nhuyễn.

Về sau, người dân địa phương vì muốn thuận tiện trong việc thờ cúng và chiêm bái nên đã cầu xin Bà Chúa Xứ được di chuyển pho tượng Bà xuống chân núi để xây miếu thờ, là nơi lập miếu thờ hiện nay. Xung quanh việc di chuyển tượng Bà Chúa Xứ, có nhiều truyền thuyết thể hiện sự linh thiêng của Bà, cũng như thể hiện sự tôn thờ, cung kính của nhân dân đối với đấng chở che, bảo vệ cho người dân.

Du khách hành hương, chiêm bái và vãn cảnh tại Miếu Bà Chúa Xứ núi Sam. Ảnh: Bình Minh

Tại Miếu Bà Chúa Xứ núi Sam, quanh năm tấp nập khách hành hương với nhiều hoạt động văn hóa tâm linh. Trong đó, nổi tiếng nhất là Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam (Lễ Vía Bà, diễn ra từ ngày 22 đến 27 tháng 4 âm lịch hàng năm).

Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam hàng năm được tổ chức gồm có phần lễ và phần hội. Trong đó, phần lễ của lễ Vía Bà gồm 5 lễ: Lễ tắm Bà, Lễ thỉnh sắc Thoại Ngọc Hầu về Miếu Bà, Lễ Túc yết, Lễ xây chầu và Lễ Chánh tế. Phần hội có lễ khai hội thường tổ chức vào đêm trước Lễ tắm Bà, chương trình sinh động với nhiều tiết mục như sân khấu hóa. Ngoài ra, chính quyền địa phương còn tổ chức các hoạt động vui chơi, giải trí hấp dẫn phục vụ du khách. Lễ hội thu hút hàng ngàn lượt du khách đến viếng thăm, dâng lễ cầu xin tài lộc và vãn cảnh.

Năm 2001, Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam được Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) công nhận là lễ hội cấp quốc gia. Năm 2014, lễ hội được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Năm 2023, Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam được vinh danh là “Hoạt động văn hóa tiêu biểu Châu Á - Thái Bình Dương”.

Ngày 4/12/2024, tại Kỳ họp thứ 19, của Ủy ban Liên Chính phủ Công ước 2003 về bảo vệ Di sản văn hóa phi vật thể của UNESCO diễn ra tại Cộng hòa Paraguay, Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam của Việt Nam chính thức được UNESCO ghi danh vào Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam mang đậm bản sắc văn hóa của cư dân vùng Tây Nam Bộ. Bên cạnh đó, Lễ hội cũng thể hiện sự giao thoa văn hóa giữa người Việt với các dân tộc anh em.

Bình Minh

Nguồn VHPT : https://vanhoavaphattrien.vn/mieu-ba-chua-xu-nui-sam-diem-den-van-hoa-tam-linh-cua-mien-tay-nam-bo-a29813.html