Mô hình chính quyền địa phương 2 cấp: Cơ hội tái thiết hệ thống giáo dục hiệu quả hơn

6 giờ trướcBài gốc

Đây là thông điệp Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn nêu ra tại tọa đàm về tổ chức và quản lý giáo dục cấp xã sau sắp xếp bộ máy chính quyền địa phương, diễn ra chiều 2/8 tại Hà Nội.

Tọa đàm do Bộ Giáo dục và Đào tạo phối hợp với Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội tổ chức.

Nhiều công chức giáo dục cấp xã không có kinh nghiệm về giáo dục

Ông Phạm Tuấn Anh - Phó Cục trưởng Cục Nhà giáo và Cán bộ quản lý giáo dục (Bộ Giáo dục và Đào tạo) phát biểu tại tọa đàm. Ảnh: Nguyễn Mạnh

Báo cáo tại tọa đàm, ông Phạm Tuấn Anh - Phó Cục trưởng Cục Nhà giáo và Cán bộ quản lý giáo dục (Bộ Giáo dục và Đào tạo), cho biết:

Theo hướng dẫn hiện nay, mỗi phòng Văn hóa - Xã hội cấp xã bố trí tối đa 02 biên chế cho vị trí việc làm công chức phụ trách lĩnh vực Giáo dục và Đào tạo. Với tổng số 3.321 xã phường, đặc khu sau sắp xếp thì dự kiến số lượng công chức cấp xã toàn quốc phụ trách lĩnh vực giáo dục cần hơn 6.000 người.

Tuy nhiên, thực tế hiện nay cho thấy phân công, bố trí công chức giáo dục cấp xã còn nhiều bất cập. Ở nhiều địa phương, chỉ có 01 người phụ trách lĩnh vực giáo dục, thậm chí có nơi không bố trí được cán bộ chuyên môn. Điều này dẫn đến tình trạng công chức giáo dục cấp xã phải kiêm nhiệm quá nhiều nhiệm vụ, không đảm bảo thời gian và chuyên môn để thực hiện đầy đủ các yêu cầu của ngành Giáo dục.

Khảo sát nhanh trên số liệu khoảng 1.000 công chức đã được bố trí về làm việc tại Phòng Văn hóa - Xã hội tại cấp xã, được giao phụ trách lĩnh vực giáo dục thì có 303 người đã từng công tác tại Phòng Giáo dục và Đào tạo (cũ); 395 người có trình độ chuyên môn được đào tạo ở các ngành Sư phạm, Giáo dục, còn lại là trình độ đào tạo ở các ngành, lĩnh vực khác, nhiều người không có chuyên môn về giáo dục, cũng chưa từng có kinh nghiệm làm giáo dục.

Thông tin từ các địa phương cho thấy, có những địa phương chỉ có 20% hoặc chưa đến 30% số công chức cấp xã phụ trách giáo dục có trình độ chuyên môn hoặc kinh nghiệm công tác từ lĩnh vực giáo dục.

Bà Phan Thị Việt Hà - chuyên viên Phòng Văn hóa - Xã hội phường Âu Cơ, tỉnh Phú Thọ chia sẻ tại tọa đàm. Ảnh: Nguyễn Mạnh

Chia sẻ từ thực tiễn cơ sở, ông Nguyễn Bình Long - cán bộ phòng Văn hóa - Xã hội cấp xã (tỉnh Tuyên Quang), cho hay, ông là người duy nhất trong phòng từng có thời gian công tác trong ngành giáo dục.

Tuy nhiên, kinh nghiệm này đã cách đây hơn 15 năm, bởi ông đã chuyển sang lĩnh vực khác từ lâu. Hai cán bộ còn lại trong phòng có bằng cử nhân sư phạm Ngữ văn và Vật lý, song chưa từng làm việc trong ngành giáo dục mà vốn là công chức văn hóa - xã hội tại xã, phường trước khi sáp nhập. Theo ông Long, thực trạng này khiến việc tiếp cận, nắm bắt và hiểu sâu các vấn đề giáo dục gặp trở ngại.

Tương tự, bà Phan Thị Việt Hà - chuyên viên Phòng Văn hóa - Xã hội phường Âu Cơ, tỉnh Phú Thọ cũng cho biết từng công tác tại Phòng Giáo dục và Đào tạo (trước khi mô hình 2 cấp được thực hiện). Khi còn ở Phòng Giáo dục và Đào tạo, mỗi công việc đều có nhiều người cùng đảm trách. Nay về cấp xã, một mình bà phải trực tiếp xử lý toàn bộ công việc của cả ba cấp học.

“Khối lượng công việc lớn, chuyên môn trải rộng, lại thiếu người hỗ trợ nên áp lực rất lớn”, bà Hà cho biết.

Bà Nguyễn Diệu Bình - chuyên viên phường Láng, Thành phố Hà Nội cũng cho biết từng công tác tại Phòng Giáo dục và Đào tạo quận Đống Đa cũ. Hiện nay, bà là người duy nhất phụ trách công tác giáo dục tại phường, dù chuyên môn ban đầu là mầm non nhưng giờ kiêm nhiệm cả bậc tiểu học và trung học cơ sở. Điều này dẫn tới khó khăn trong việc tham mưu nội dung, chương trình cho các cấp học ngoài chuyên môn.

Ông Trần Thế Cương - Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hà Nội phát biểu tại tọa đàm. Ảnh: Nguyễn Mạnh

Chia sẻ tại tọa đàm, ông Trần Thế Cương - Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hà Nội cũng thừa nhận: “Nhân lực và chất lượng cán bộ là hai vấn đề chúng tôi đang lo và phải tìm giải pháp để tháo gỡ".

Người đứng đầu ngành Giáo dục Thủ đô cho biết, Hà Nội hiện có 126 xã, phường. Số công chức cấp xã phụ trách giáo dục có 347, nhưng chỉ có 212 người có bằng sư phạm. Chưa kể trong số những người có bằng sư phạm nhưng chuyên môn phụ trách trước đây chỉ tập trung ở một cấp học, giờ phải đảm nhiệm nhiều cấp học có đặc thù khác nhau.

Từ thực tiễn này, các đại biểu kiến nghị cần bổ sung thêm nhân sự có chuyên môn, nghiệp vụ giáo dục để đủ năng lực đảm trách công việc ở cả ba bậc học tại địa phương.

Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội: Triển khai mô hình mới cần bình tĩnh, kiên trì

Ông Nguyễn Đắc Vinh, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội chia sẻ tại tọa đàm. Ảnh: Nguyễn Mạnh

Ghi nhận và đánh giá cao những ý kiến trao đổi từ thực tiễn địa phương, ông Nguyễn Đắc Vinh, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội, cho rằng việc triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp là một quá trình mới, tất yếu sẽ gặp không ít khó khăn ban đầu. Tuy nhiên, các địa phương cần giữ tâm thế bình tĩnh, kiên trì thực hiện theo đúng nguyên tắc và từng bước tháo gỡ vướng mắc.

Theo ông Nguyễn Đắc Vinh, một trong những trọng tâm cần đặc biệt lưu ý là mối quan hệ giữa chính quyền cấp xã/phường với hai chủ thể tương tác chính trong lĩnh vực giáo dục, là cơ sở giáo dục (do cấp xã quản lý) và cơ quan quản lý giáo dục là Sở Giáo dục và Đào tạo/Bộ Giáo dục và Đào tạo. Việc phối hợp hiệu quả giữa ba cấp này sẽ quyết định chất lượng và hiệu lực quản lý giáo dục trong giai đoạn chuyển đổi.

Chủ nhiệm Ủy ban cũng nhấn mạnh yêu cầu tăng cường bồi dưỡng, tập huấn và nâng cao năng lực cho đội ngũ phụ trách công tác giáo dục ở cấp xã.

Đồng thời, ông đề nghị Bộ Giáo dục và Đào tạo chủ động phối hợp với các Sở Giáo dục và Đào tạo trong việc rà soát, tổng hợp đầy đủ các kiến nghị, khó khăn và vướng mắc liên quan đến tổ chức và quản lý giáo dục trong bối cảnh chuyển sang mô hình hai cấp. Trên cơ sở đó, cần sớm nghiên cứu, đưa ra các giải pháp hỗ trợ phù hợp, đảm bảo hệ thống vận hành ổn định và hướng tới mục tiêu nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.

Hỗ trợ cấp xã là yêu cầu trọng tâm và cấp bách trong giai đoạn hiện nay

Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn phát biểu kết luận tại tọa đàm. Ảnh: Nguyễn Mạnh

Phát biểu kết thúc tọa đàm, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn cho biết Bộ sẽ tiếp tục theo dõi sát tình hình triển khai tại cơ sở thông qua nhiều kênh, với tinh thần chủ động, kịp thời nắm bắt và phối hợp cùng các bộ, ngành liên quan để hỗ trợ hiệu quả.

“Việc hỗ trợ cấp xã trong các hoạt động giáo dục là yêu cầu trọng tâm và cấp bách trong giai đoạn hiện nay”, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nhấn mạnh.

Bộ trưởng ví cấp xã như “tế bào nền tảng” của hệ thống. Nếu cấp cơ sở vận hành trục trặc, thì khó có thể kỳ vọng hệ thống phía trên hoàn thành tốt nhiệm vụ. Trong bối cảnh ngành Giáo dục đang chuẩn bị triển khai hàng loạt nhiệm vụ lớn như phổ cập giáo dục mầm non, tiếp tục đổi mới chương trình giáo dục phổ thông…, việc củng cố vận hành hệ thống giáo dục ở cấp xã trở nên đặc biệt quan trọng.

Người đứng đầu ngành Giáo dục nhấn mạnh rằng phải đảm bảo bộ máy nền tảng vận hành trơn tru nếu không nhiều đổi mới sẽ rơi vào tình trạng khó hiệu quả.

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cũng lưu ý cần có cách nhìn nhận mới về vai trò của cấp xã trong mô hình chính quyền địa phương hai cấp. “Quy mô xã, phường bây giờ có thể nhỏ hơn quận, huyện trước đây, nhưng quyền hạn và trách nhiệm trực tiếp lại lớn hơn rất nhiều”, Bộ trưởng chia sẻ.

Người đứng đầu ngành Giáo dục cho rằng cần tích cực và lạc quan về việc triển khai chính quyền địa phương 2 cấp.

“Chúng ta không chỉ chạy theo giải quyết khó khăn trước mắt, mà cần xem đây là cơ hội để tái sắp xếp hệ thống giáo dục để vận hành tốt hơn so với trước đây. Từ đó hướng đến một hệ thống giáo dục linh hoạt, hiệu quả, gọn nhẹ và trực tiếp hơn”, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nhấn mạnh.

Theo Bộ trưởng, thời điểm trước thềm năm học mới là giai đoạn cần tập trung hỗ trợ mạnh mẽ cấp xã. Bộ Giáo dục và Đào tạo sẽ tiếp tục rà soát, điều chỉnh chính sách, cơ chế phù hợp. Đồng thời, các sở giáo dục và đào tạo cần chủ động tổ chức tập huấn cho cả đội ngũ quản lý cấp xã và cả các cơ sở giáo dục.

Riêng đối với vấn đề bổ nhiệm và tuyển dụng đội ngũ nhà giáo, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho rằng, Thông tư 15/2025/TT-BGDĐT (hướng dẫn chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Sở Giáo dục và Đào tạo, Phòng Văn hóa-Xã hội thuộc Ủy ban nhân dân cấp xã trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo) mới ban hành đã nêu rõ quyền hạn bổ nhiệm đội ngũ lãnh đạo các cơ sở giáo dục.

Về vấn đề tuyển dụng giáo viên, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nhấn mạnh: “Ngành giáo dục đứng ra đảm nhiệm việc này. Đề xuất nhu cầu là từ các cơ sở giáo dục, cấp xã chịu trách nhiệm tổng hợp. Và tổ chức các cuộc tuyển dụng trong phạm vi chung là do Sở Giáo dục và Đào tạo chịu trách nhiệm".

Người đứng đầu ngành Giáo dục cũng cho biết, ngoài các thông tư đã ban hành, nếu cần có văn bản hướng dẫn cụ thể hơn nữa thì Bộ Giáo dục và Đào tạo sẽ ban hành thêm văn bản hướng dẫn cụ thể để hỗ trợ các địa phương triển khai công tác tuyển dụng, điều động giáo viên kịp thời trước thềm năm học mới.

Doãn Nhàn

Nguồn Giáo Dục VN : https://giaoduc.net.vn/mo-hinh-chinh-quyen-dia-phuong-2-cap-co-hoi-tai-thiet-he-thong-giao-duc-hieu-qua-hon-post253363.gd