Mối lo mất cân đối dinh dưỡng ở Việt Nam

3 giờ trướcBài gốc

Bác sĩ tư vấn chế độ dinh dưỡng giúp trẻ phát triển toàn diện (Ảnh: bệnh viện đa khoa Tâm Anh)

Thách thức kép và con đường hướng tới một tương lai khỏe mạnh

Nói về nguy cơ mất cân đối dinh dưỡng ở một bộ phận người dân hiện tại, theo bác sỹ Bùi Thị Thúy, Khoa Khám tư vấn dinh dưỡng người lớn, Viện Dinh dưỡng cho biết, phần lớn các trường hợp rối loạn lipid máu xuất phát từ chế độ ăn không lành mạnh, thói quen ít vận động và các nguyên nhân thứ phát như thừa cân, béo phì hoặc các bệnh lý rối loạn chuyển hóa.

Còn theo GS-TS. Trần Thanh Dương, Viện trưởng Viện Dinh dưỡng, nhận định thói quen ăn uống của người Việt hiện nay thiếu cân đối khi người Việt thường tiêu thụ nhiều thịt và mỡ động vật nhưng lại thiếu rau xanh và trái cây, làm gia tăng nguy cơ thừa cân, béo phì, tăng huyết áp, đái tháo đường, gút và rối loạn mỡ máu.

Đặc biệt, giới trẻ đang có xu hướng tiêu thụ quá nhiều chất béo bão hòa, chất béo chuyển hóa (trans-fat), thực phẩm siêu chế biến và đường tự do, những yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh từ sớm. Các thực phẩm như khoai tây chiên, gà rán, quẩy, bánh chiên, bánh quy, bánh ngọt, bánh kem công nghiệp, bim bim, mì ăn liền, xúc xích, thịt xông khói và nước ngọt có gas chứa nhiều chất béo xấu và đường, ngày càng trở nên phổ biến trong bữa ăn của nhiều người Việt.

Thứ trưởng Trần Văn Thuấn nhấn mạnh rằng việc cải thiện dinh dưỡng không phải là trách nhiệm riêng của ngành y tế, mà là hành động của mỗi gia đình, mỗi cá nhân. Chính vì vậy, những chương trình như “Dinh dưỡng 1.000 ngày đầu đời”, Tuần lễ “Dinh dưỡng và phát triển”, cùng các chiến lược quốc gia về dinh dưỡng giai đoạn 2021-2030, không chỉ mang tính hành chính, mà còn đặt nền móng cho một cộng đồng hiểu và thực hành dinh dưỡng khoa học, từ trẻ nhỏ, phụ nữ mang thai, đến nhóm dân cư dễ bị tổn thương.

Tại Hội nghị Khoa học Dinh dưỡng - Thực phẩm năm 2025, PGS-TS. Nguyễn Trọng Hưng cảnh báo về xu hướng “sợ tinh bột”, nơi nhiều người bỏ hoàn toàn cơm trong bữa ăn, trong khi lại tiêu thụ quá nhiều thịt, các loại hạt dầu, trái cây và nước ép.

Ông nhấn mạnh, tinh bột vẫn cần chiếm khoảng 50% năng lượng khẩu phần, ngay cả với người mắc tiểu đường chưa có biến chứng. Việc bỏ tinh bột không chỉ gây thiếu năng lượng, khiến cơ thể nhanh đói, mà còn tạo ra sự lệch pha nguy hiểm: thừa chất béo, protein và đường, dẫn đến rối loạn lipid, béo phì và bệnh chuyển hóa.

Một thói quen khác cũng cần được cảnh báo là sử dụng nước ép hàng ngày. Một cốc nước ép tương đương 300-500g trái cây; nếu vừa uống nước ép, vừa ăn trái cây, tổng lượng đường vượt mức khuyến nghị, dễ dẫn đến nguy cơ tiểu đường, rối loạn mỡ máu. Không chỉ chế độ ăn uống, việc thiếu hoạt động thể lực cũng là một nguyên nhân quan trọng khiến tình trạng rối loạn mỡ máu ngày càng phổ biến và khó kiểm soát.

Trên phạm vi toàn quốc, Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn cảnh báo, tỷ lệ thừa cân, béo phì tại các đô thị đã vượt mức báo động, trong khi ở nhiều khu vực miền núi, gần 38% trẻ em vẫn thấp còi. Thực trạng này không chỉ phản ánh sự mất cân đối trong chế độ ăn uống, mà còn là tín hiệu báo động về những hệ lụy lâu dài đối với sức khỏe, năng suất lao động và phát triển con người.

Kết hợp giữa giáo dục dinh dưỡng, chính sách quốc gia

Để giải quyết các vấn đề này, Viện Dinh dưỡng Quốc gia đã thiết lập 7 tháp dinh dưỡng cho từng nhóm tuổi và đối tượng, với cách trình bày trực quan, dễ hiểu, giúp người dân xây dựng khẩu phần ăn cân đối gồm tinh bột ở tầng đáy, cung cấp năng lượng chính; dầu mỡ, đường, muối ở tầng đỉnh, cần hạn chế; các nhóm thực phẩm còn lại được phân bổ hợp lý theo nhu cầu từng lứa tuổi.

Mục tiêu đặt ra đến năm 2030 là nâng chiều cao trung bình của trẻ em và thanh thiếu niên thêm tối thiểu 1,5 cm, nâng tuổi thọ trung bình lên 75,5 năm, trong đó 68 năm sống khỏe mạnh. Hiện tuổi thọ trung bình của người Việt là 74,7 năm, nhưng số năm sống khỏe còn thấp; người cao tuổi thường mắc trung bình ba bệnh mạn tính, phần lớn liên quan trực tiếp đến chế độ ăn và lối sống.

Đối với những người mắc rối loạn lipid máu, chế độ dinh dưỡng hợp lý là yếu tố quan trọng hàng đầu. Các chuyên gia khuyến nghị cần giảm chất béo bão hòa xuống dưới 7-10% tổng năng lượng, loại bỏ hoàn toàn chất béo chuyển hóa, tăng chất béo không bão hòa từ cá béo, dầu thực vật; tăng chất xơ hòa tan từ rau xanh, trái cây, yến mạch, đậu; hạn chế cholesterol dưới 200-300 mg/ngày; giảm đường tự do, muối và rượu bia. Khẩu phần nên chia 3-5 bữa mỗi ngày, ăn đúng giờ, kết hợp vận động đều đặn. Quan trọng là các khuyến nghị cần được cá nhân hóa theo thể trạng, độ tuổi và bệnh lý kèm theo để đảm bảo hiệu quả lâu dài.

Để đạt được mục tiêu nâng cao tầm vóc, sức khỏe và tuổi thọ của người Việt, các chuyên gia nhấn mạnh cần kết hợp giáo dục dinh dưỡng, phát triển hạ tầng vận động, áp dụng chính sách dinh dưỡng quốc gia theo mô hình Nhật Bản và xây dựng chế độ ăn phù hợp từng vùng miền. Chỉ khi mỗi người nhận thức được vai trò của dinh dưỡng khoa học trong sức khỏe bản thân và cộng đồng, Việt Nam mới có thể vượt qua tình trạng “mất cân đối kép” và hướng tới một thế hệ trẻ cao lớn, khỏe mạnh, năng động và sáng tạo.

Dương ngân

Nguồn Đầu Tư : https://baodautu.vn/moi-lo-mat-can-doi-dinh-duong-o-viet-nam-d441368.html