Mối nguy thầm lặng và nỗ lực chính sách toàn cầu

3 giờ trướcBài gốc

Con đường phát tán của hạt nhựa

Vi nhựa là các hạt polymer tổng hợp có kích thước dưới 5mm, không tan và khó phân hủy; chúng có thể được cố ý bổ sung vào sản phẩm tiêu dùng như mỹ phẩm, chất tẩy rửa, hoặc phát sinh ngoài ý muốn từ quá trình phân rã sản phẩm nhựa lớn, thất thoát hạt nhựa công nghiệp trong sản xuất, lưu kho, vận chuyển, cũng như từ sự mài mòn của hàng dệt tổng hợp; nhờ kích thước nhỏ, khối lượng nhẹ và độ bền cao, các hạt này dễ dàng phát tán qua đất, nước và không khí.

Nguồn: Coslaw.eu

Trên đất liền, hạt nhựa rơi vãi có thể theo gió hoặc nước mưa đi vào hệ thống sông ngòi, sau đó được vận chuyển ra biển. Một khi xâm nhập môi trường biển, vi nhựa lan rộng theo dòng hải lưu và tồn tại trong thời gian rất dài do gần như không phân hủy sinh học, khiến việc thu hồi trở nên gần như bất khả thi. Ngoài ra, các hạt vi nhựa siêu nhỏ còn có thể phát tán qua không khí và lắng đọng ở những khu vực xa nguồn phát sinh, cho thấy đây là dạng ô nhiễm vượt qua mọi ranh giới địa lý và hành chính.

Sự hiện diện phổ biến của vi nhựa đặt ra rủi ro đáng kể cho hệ sinh thái. Nhiều loài sinh vật thủy sinh nuốt phải vi nhựa do nhầm lẫn với thức ăn, dẫn đến tổn thương hệ tiêu hóa, giảm khả năng hấp thu dinh dưỡng và ảnh hưởng đến sinh trưởng, sinh sản. Đồng thời, vi nhựa còn có khả năng hấp thụ các chất độc khác như kim loại nặng hay hợp chất hữu cơ bền, làm gia tăng độc tính khi xâm nhập chuỗi thức ăn.

Đối với con người, các bằng chứng khoa học gần đây cho thấy vi nhựa có thể đi vào cơ thể qua thực phẩm, nước uống và không khí, và đã được phát hiện trong máu cũng như mô người. Dù khoa học vẫn đang tiếp tục làm rõ mức độ rủi ro cụ thể, nhiều cơ quan y tế và môi trường nhấn mạnh cần quản lý vi nhựa theo nguyên tắc phòng ngừa, do tính tích tụ và tồn lưu lâu dài của chúng.

Xu hướng toàn cầu

Việc điều chỉnh vi nhựa không chỉ là ưu tiên của EU mà đã trở thành xu hướng chính sách toàn cầu, với trọng tâm là cấm sử dụng hạt vi nhựa có chủ ý trong các sản phẩm tiêu dùng, đặc biệt là mỹ phẩm và sản phẩm rửa trôi.

Nhóm các quốc gia ban hành lệnh cấm sớm đối với mỹ phẩm và sản phẩm chăm sóc cá nhân chứa vi nhựa gồm Anh, Mỹ và Canada. Tại Anh, Quy định bảo vệ môi trường (Hạt vi nhựa) năm 2017 cấm sản xuất và bán các sản phẩm chăm sóc cá nhân dùng một lần chứa hạt vi nhựa từ năm 2018, đồng thời Anh và xứ Wales đang chuẩn bị Quy định bảo vệ môi trường (Khăn ướt chứa nhựa) năm 2025 nhằm mở rộng phạm vi điều chỉnh; tại Mỹ, Luật Về nước không chứa hạt vi nhựa năm 2015 cấm sản xuất từ tháng 7/2017 và cấm bán lẻ từ tháng 7/2018 đối với các sản phẩm chăm sóc cá nhân chứa vi nhựa. Canada cũng áp dụng lệnh cấm tương tự từ năm 2018 sau khi đưa hạt vi nhựa vào danh sách các chất độc theo Luật Bảo vệ môi trường Canada.

Nhóm các quốc gia mở rộng lệnh cấm đối với nhiều loại sản phẩm rửa trôi và chất tẩy rửa có thể kể đến là New Zealand và Pháp. New Zealand ban hành Quy định Về giảm thiểu chất thải (Hạt vi nhựa) năm 2017 theo Luật Giảm thiểu chất thải năm 2008, có hiệu lực từ tháng 6/2018, áp dụng cho mỹ phẩm, kem đánh răng, chất tẩy rửa và sản phẩm làm sạch công nghiệp. Pháp, thông qua thông báo ngày 12/10/2016 tới Ủy ban châu Âu, đã cấm lưu hành các sản phẩm rửa trôi chứa vi nhựa từ ngày 1/1/2018, với một số ngoại lệ đối với hạt có khả năng phân hủy sinh học hoặc không gây tác động tiêu cực đến hệ sinh thái.

Tại châu Á, nhiều nền kinh tế đã triển khai lệnh cấm toàn diện đối với mỹ phẩm và sản phẩm tẩy rửa chứa vi nhựa. Đài Loan cấm sản xuất, nhập khẩu và kinh doanh mỹ phẩm và sản phẩm chăm sóc cá nhân chứa hạt vi nhựa từ năm 2018, theo các quy định được thông báo tới WTO. Hàn Quốc áp dụng lệnh cấm tương tự từ năm 2018 trong khuôn khổ các biện pháp kiểm soát ô nhiễm nhựa. Thái Lan cấm sản xuất và nhập khẩu mỹ phẩm chứa hạt vi nhựa từ năm 2019 theo chiến lược quốc gia chống rác thải nhựa. Trung Quốc cấm sản xuất mỹ phẩm mới chứa vi nhựa từ năm 2020 và đình chỉ bán lẻ các sản phẩm này sau ngày 31/12/2022 theo các quyết định của Ủy ban Cải cách và phát triển quốc gia và Bộ Sinh thái và môi trường.

Một số quốc gia áp dụng lệnh cấm theo phạm vi sản phẩm hoặc cấp độ quản lý khác nhau. Ireland cấm sử dụng hạt vi nhựa trong các sản phẩm làm sạch gia dụng và công nghiệp từ năm 2020. Thụy Điển cấm nhập khẩu và sản xuất mỹ phẩm rửa trôi chứa vi nhựa từ năm 2018, cùng với một số quốc gia châu Âu khác. Tại châu Mỹ Latinh, Argentina ban hành luật quốc gia năm 2020 cấm sản xuất, nhập khẩu và tiếp thị mỹ phẩm và sản phẩm chăm sóc cá nhân chứa vi nhựa, với thời gian chuyển tiếp 2 năm cho doanh nghiệp. Mexico sửa đổi Luật Sức khỏe tổng quát để cấm việc bổ sung vi nhựa có chủ ý trong mỹ phẩm. Australia chưa có lệnh cấm ở cấp liên bang, nhưng nhiều bang và vùng lãnh thổ như New South Wales (từ 1/11/2022), Queensland, Western Australia và Vùng Thủ đô Canberra đã áp dụng các lệnh cấm hoặc biện pháp loại bỏ vi nhựa trong sản phẩm rửa trôi kèm theo các chế tài xử phạt.

Ngọc Minh

Nguồn Đại Biểu Nhân Dân : https://daibieunhandan.vn/moi-nguy-tham-lang-va-no-luc-chinh-sach-toan-cau-10401362.html