Mối quan hệ đặc biệt giữa Ấn Độ với Nga bất chấp sức ép từ Mỹ

7 giờ trướcBài gốc

Tổng thống Mỹ Donald Trump liên tiếp tung đòn thuế quan để kéo Ấn Độ rời xa Nga. Tuy nhiên, mối quan hệ chặt chẽ cả về kinh tế, chính trị và quân sự kéo dài hàng chục năm giữa New Delhi và Moscow khiến ông Trump gặp thách thức lớn trong việc thuyết phục Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi từ bỏ một đối tác đã cùng Ấn Độ vượt qua nhiều biến động địa chính trị.

Những ngày gần đây, ông Trump liên tục chỉ trích Ấn Độ vì phụ thuộc quá nhiều vào dầu mỏ Nga và duy trì nhập khẩu vũ khí từ Moscow. Hôm 6/8, ông ký lệnh áp thuế bổ sung 25% đối với hàng hóa Ấn Độ nhập khẩu vào Mỹ, có hiệu lực từ cuối tháng này, ngoài mức 25% đã có hiệu lực từ đầu tháng, để “trừng phạt” việc New Delhi tiếp tục mua dầu Nga.

Bất chấp các mức thuế có thể gây tổn hại đáng kể cho nền kinh tế, ông Modi vẫn kiên định trước sức ép từ Washington. Điều đó cho thấy mối quan hệ với Nga có tầm quan trọng như thế nào đối với quốc gia Nam Á này.

Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi bắt tay Tổng thống Nga Vladimir Putin tại New Delhi hồi tháng 12/2021. Ảnh: Reuters

Bộ Ngoại giao Ấn Độ gọi mức thuế “trừng phạt” của Mỹ là “phi lý, bất công và không thể chấp nhận”, đồng thời khẳng định sẽ “thực hiện mọi biện pháp cần thiết để bảo vệ lợi ích quốc gia”. Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov cũng nhấn mạnh “các quốc gia có chủ quyền hoàn toàn có quyền lựa chọn đối tác thương mại”.

Mối quan hệ “đặc biệt và đặc quyền”

Trong bài đăng trên mạng xã hội X ngày 8/8, Thủ tướng Modi cho biết, ông đã có “cuộc trao đổi tích cực và chi tiết” với Tổng thống Putin, cảm ơn lãnh đạo Nga đã chia sẻ những diễn biến mới nhất tại Ukraine, đồng thời tái khẳng định cam kết “làm sâu sắc hơn nữa Quan hệ Đối tác Chiến lược Đặc biệt và Đặc quyền” giữa hai nước. Ông cũng kỳ vọng nhà lãnh đạo Nga sẽ thăm Ấn Độ trong năm nay.

Từ thời Chiến tranh Lạnh, Nga luôn là một trong những đối tác ổn định nhất của Ấn Độ, với nền tảng là các hợp đồng vũ khí, hợp tác kinh tế và sự ủng hộ ngoại giao, đặc biệt khi New Delhi đối đầu với Trung Quốc và Pakistan. Moscow bắt đầu xích lại gần Ấn Độ sau khi quan hệ Liên Xô – Trung Quốc xấu đi vào thập niên 1960.

Trong nhiều thập kỷ sau đó, Nga đã cấp hơn 1 tỷ USD tín dụng cho Ấn Độ để mua hàng hóa quân sự và phi quân sự của Nga. Dầu thô Nga cũng được bán cho New Delhi với giá thấp hơn 10 - 20% so với thị trường thế giới.

“Đây là một phần trong ‘chiến dịch dầu mỏ’ của Liên Xô”, nhà sử học Sergey Radchenko, chuyên gia Chiến tranh Lạnh tại Trường Nghiên cứu Quốc tế Cao cấp Johns Hopkins, cho biết. Liên Xô thậm chí cử các nhà địa chất sang Ấn Độ tìm dầu, và khi trữ lượng không đáng kể, Moscow cho phép New Delhi thanh toán dầu Siberia bằng… trà bảo toàn dự trữ ngoại tệ.

Mối quan hệ này ngày càng gắn bó hơn sau khi Mỹ hậu thuẫn Pakistan - đối thủ của Ấn Độ trong khu vực - và áp đặt hàng loạt lệnh trừng phạt lên New Delhi vào năm 1974 sau vụ thử hạt nhân đầu tiên của nước này và vào năm 1998 khi Ấn Độ một lần nữa thử vũ khí hạt nhân.

“Ngày nay, nhiều người Ấn Độ vẫn coi Nga là một đối tác đáng tin cậy và họ cũng tin rằng Mỹ luôn có thiện cảm hơn với Pakistan”, ông Harsh V. Pant, người đứng đầu bộ phận nghiên cứu chiến lược tại Quỹ Nghiên cứu Người quan sát có trụ sở ở New Delhi, cho biết.

Lợi ích từ dầu mỏ Nga

Ấn Độ - một quốc gia nhập khẩu năng lượng ròng với nhu cầu năng lượng ngày càng tăng - được hưởng lợi từ việc các nước phương Tây chuyển hướng khỏi dầu mỏ Nga, cũng như việc Mỹ và các đồng minh áp đặt mức giá trần đối với dầu thô của Moscow.

Trong vài năm trở lại đây, Ấn Độ đã tăng mạnh nhập khẩu dầu Nga. Năm 2024, nước này chiếm hơn 1/3 lượng dầu xuất khẩu của Nga, chỉ đứng sau Trung Quốc (gần 50%). Nhờ mức giá chiết khấu, các nhà máy lọc dầu Ấn Độ tiết kiệm khoảng 17 tỷ USD trong 3 năm qua.

Thực tế, Ấn Độ không phải là quốc gia châu Á duy nhất hưởng lợi từ việc Nga ngày càng bị cô lập về kinh tế. Đối thủ Trung Quốc cũng mua dầu và thâu tóm tài sản ở Nga. Nhưng những lo ngại ngày càng tăng ở Moscow về việc phụ thuộc quá nhiều vào Bắc Kinh khiến mối quan hệ với Ấn Độ càng trở nên quan trọng.

Dầu giá rẻ đặc biệt quan trọng đối với quốc gia 1,4 tỷ dân đang tăng trưởng nhanh này. Ấn Độ hiện là nước tiêu thụ dầu lớn thứ ba thế giới (sau Mỹ và Trung Quốc), nhập khẩu tới 90% nhu cầu.

Trong 3 năm qua, thương mại song phương đã tăng vọt lên mức kỷ lục 69 tỷ USD, chủ yếu nhờ nhập khẩu dầu thô Nga. Nguồn dầu này cho phép New Delhi bán xăng trong nước với giá rẻ hơn và xuất khẩu sản phẩm dầu ra nước ngoài với lợi nhuận cao hơn.

“Sẽ không có chuyện đóng van dầu Nga trong tương lai gần. Đó là điều không thể, xét về chênh lệch giá và tác động ngân sách”, ông Syed Akbaruddin, cựu đại sứ Ấn Độ tại Liên Hợp Quốc và hiện là hiệu trưởng Trường Chính sách Công Kautilya ở Hyderabad, nhận định.

Các nhà máy lọc dầu Ấn Độ gần đây đã bắt đầu giảm mua, theo dữ liệu của công ty phân tích Kpler. Nhập khẩu dầu Nga tháng 7 giảm 500.000 thùng/ngày xuống còn 1,6 triệu thùng – mức thấp nhất trong 5 tháng. Các nhà máy tư nhân dự kiến sẽ tăng mua từ các nguồn khác như Trung Đông và Tây Phi, nhưng New Delhi không thể cắt hoàn toàn dầu Nga.

“Việc thay thế hoàn toàn dầu Nga vừa khó khăn về hậu cần, vừa tốn kém về kinh tế, lại phức tạp về địa chính trị”, ông Sumit Ritolia, chuyên gia phân tích của Kpler, viết trong một báo cáo nghiên cứu.

Điều Mỹ chưa thể làm được

Ngoài vấn đề dầu mỏ, ông Trump cũng chỉ trích việc Ấn Độ phụ thuộc vào vũ khí Nga. Dù New Delhi đã tìm cách đa dạng hóa nguồn cung trong vài thập niên gần đây, trang thiết bị do Nga và Liên Xô sản xuất vẫn chiếm hơn 50% kho vũ khí của Ấn Độ và New Delhi vẫn là khách hàng trung thành.

Năm 2018, trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump, Ấn Độ đã phớt lờ đe dọa trừng phạt từ Mỹ để ký mua 5 tổ hợp phòng không S-400 tối tân của Nga. Hiện 3 tổ hợp đã được bàn giao và bố trí ở các khu vực biên giới.

Một phần sức hấp dẫn đến từ việc Moscow sẵn sàng chia sẻ công nghệ và hỗ trợ Ấn Độ sản xuất vũ khí trong nước. Điều này hoàn toàn trái ngược với phía Mỹ. Dưới thời Tổng thống Joe Biden, Washington từng bày tỏ sẵn sàng chuyển giao công nghệ, nhưng lại trì hoãn một số dự án.

Một điều không thể bỏ qua là cuộc cạnh tranh giữa Su-57 của Nga và F-35 của Mỹ ở Ấn Độ khi New Delhi đang cân nhắc mua máy bay chiến đấu thế hệ 5. Mới đây Nga đã đề xuất bán tiêm kích Su-57E (phiên bản xuất khẩu) cho Ấn Độ kèm theo quyền truy cập toàn bộ mã nguồn điều khiển. Đây là một đề nghị mang tính đột phá và chưa từng có tiền lệ nhất là khi so với Mỹ, bởi Washington cho đến nay vẫn duy trì chính sách hạn chế tiếp cận mã nguồn F-35, ngay cả với đồng minh thân cận.

Theo chuyên gia Ashley J. Tellis (Carnegie Endowment for International Peace), “sẽ phải mất hàng thập kỷ, nếu không muốn nói là không thể, để Ấn Độ thay thế toàn bộ trang thiết bị Nga trong kho vũ khí”.

Hoàng Phạm/VOV.VN Theo WSJ, CNN, Bulgarian Military

Nguồn VOV : https://vov.vn/the-gioi/quan-sat/moi-quan-he-dac-biet-giua-an-do-voi-nga-bat-chap-suc-ep-tu-my-post1221744.vov