Mối tình đại gia Microsoft và OpenAI đã bắt đầu thế nào?

một giờ trướcBài gốc

Với phần lớn thung lũng Silicon, đây chỉ là một khoản "tiền lẻ" đối với gã khổng lồ phần mềm, một chiêu bài PR để đánh bóng hình ảnh cho nền tảng đám mây Azure. Nhưng ít ai ngờ rằng, cái bắt tay giữa Satya Nadella, vị CEO lão luyện đang nỗ lực hồi sinh Microsoft, và Sam Altman - doanh nhân trẻ đầy tham vọng, lại là khởi đầu cho một sự cộng sinh kỳ lạ nhất lịch sử công nghệ.

CEO OpenAi Sam Altman (phải) có vị thế khá yếu khi lần đầu gặp gỡ CEO Microsoft Satya Nadella

Đó là canh bạc mà Microsoft đặt cược cả tương lai của mình vào một công nghệ chưa được kiểm chứng, để rồi ba năm sau, họ cùng nhau tạo ra "cú địa chấn" ChatGPT, buộc cả Google phải run rẩy và mở ra kỷ nguyên mới cho nhân loại.

Khi gã khổng lồ cần một "trái tim" mới

Để hiểu tại sao Microsoft lại khao khát OpenAI đến vậy, cần quay ngược thời gian trở lại bối cảnh của tập đoàn này trước năm 2019. Dưới thời Satya Nadella, Microsoft đã thực hiện một cuộc lội ngược dòng ngoạn mục, thoát khỏi bóng ma trì trệ của thời kỳ Steve Ballmer và trở thành một đế chế đám mây hùng mạnh với Azure.

Tuy nhiên, sâu thẳm bên trong Microsoft vẫn tồn tại một nỗi lo sợ hiện sinh: Họ đã bỏ lỡ làn sóng di động (mobile), thất bại thảm hại với Windows Phone; họ thua xa Google trong mảng tìm kiếm và quảng cáo; và trợ lý ảo Cortana đang dần trở thành một dự án "xác sống" trước Siri và Alexa.

Microsoft có tiền, có hạ tầng, có khách hàng doanh nghiệp, nhưng họ thiếu một thứ: Sự quyến rũ của công nghệ tiên phong. Họ cần một "động cơ" mới.

Ở bên kia chiến tuyến, OpenAI được thành lập năm 2015 như một tổ chức phi lợi nhuận với sứ mệnh đảm bảo AI mang lại lợi ích cho nhân loại lại đang đối mặt với một thực tế tàn khốc của vật lý và kinh tế học. Năm 2017, khi các nhà nghiên cứu của Google công bố bài báo "Attention Is All You Need", giới thiệu kiến trúc Transformer, các kỹ sư tại OpenAI nhận ra rằng con đường dẫn đến Trí tuệ nhân tạo tổng quát (AGI) không nằm ở các thuật toán khéo léo, mà nằm ở quy mô (scale). Muốn AI thông minh hơn, mô hình phải lớn hơn, và dữ liệu nạp vào phải nhiều hơn.

Nhưng quy mô đồng nghĩa với chi phí. Việc huấn luyện các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) đòi hỏi hàng nghìn chip đồ họa (GPU) chạy liên tục trong nhiều tháng, tiêu tốn hàng chục triệu USD tiền điện và phần cứng. Sam Altman, với sự nhạy bén của một cựu Chủ tịch Y Combinator, hiểu rằng quy chế "phi lợi nhuận" không thể nuôi sống tham vọng này. Ông cần một nhà bảo trợ có túi tiền không đáy và quan trọng hơn, một siêu máy tính mạnh nhất thế giới.

Cuộc gặp gỡ giữa Satya Nadella và Sam Altman tại hội nghị Sun Valley (trại hè của các tỷ phú) đã thay đổi tất cả. Kevin Scott, Giám đốc Công nghệ (CTO) của Microsoft, người đóng vai trò kiến trúc sư cho thương vụ này, đã thuyết phục Nadella rằng: Nếu Microsoft không sở hữu AI, họ sẽ trở thành kẻ lỗi thời. Kết quả là khoản đầu tư 1 tỷ USD đầu tiên vào năm 2019, kèm theo một thỏa thuận độc quyền: OpenAI sẽ sử dụng Azure làm hạ tầng đám mây duy nhất, và Microsoft sẽ trở thành đối tác ưu tiên thương mại hóa các công nghệ của OpenAI.

Cấu trúc "Capped Profit": Sự sáng tạo hay chiêu bài lách luật?

Điều khiến thương vụ năm 2019 trở nên độc đáo và gây tranh cãi chính là cấu trúc pháp lý mà OpenAI tạo ra để nhận tiền của Microsoft. Để giữ gìn tôn chỉ "vì lợi ích nhân loại" nhưng vẫn có thể huy động vốn, Sam Altman đã để ra một mô hình lai: OpenAI LP (Limited Partnership).

Đây là một công ty con hoạt động vì lợi nhuận nhưng chịu sự kiểm soát của tổ chức phi lợi nhuận mẹ. Các nhà đầu tư như Microsoft sẽ được hưởng lợi nhuận, nhưng bị giới hạn ở mức tối đa gấp 100 lần vốn đầu tư ban đầu. Bất kỳ khoản lợi nhuận nào vượt qua ngưỡng đó sẽ được chuyển về cho tổ chức phi lợi nhuận.

Đối với Microsoft, đây là một sự đánh đổi chấp nhận được. Họ không cần sở hữu OpenAI theo cách truyền thống (mua đứt 100% cổ phần). Cái họ cần là quyền truy cập vào trí tuệ của những bộ óc thiên tài như Ilya Sutskever (Giám đốc khoa học của OpenAI) và quyền tích hợp các mô hình GPT vào hệ sinh thái sản phẩm của mình. Thực tế, phần lớn trong số 1 tỉ USD tiền mặt đầu tư ban đầu đã quay trở lại túi Microsoft dưới dạng chi phí sử dụng dịch vụ đám mây Azure. Về bản chất, Microsoft đang "tài trợ" cho OpenAI bằng chính tài nguyên máy tính của mình để đổi lấy vé hạng nhất trên chuyến tàu tương lai.

Xây dựng "thánh đường" cho AI

Ngay sau cái bắt tay lịch sử, Microsoft bắt đầu một dự án bí mật và tốn kém: Xây dựng một siêu máy tính AI chuyên dụng cho OpenAI.

Không giống như các dịch vụ đám mây thông thường phục vụ web hay lưu trữ dữ liệu, việc huấn luyện AI đòi hỏi một kiến trúc hoàn toàn khác. Hàng chục nghìn con chip GPU A100 của Nvidia phải được kết nối với nhau bằng mạng băng thông cực lớn để hoạt động như một bộ não thống nhất. Phil Waymouth, một lãnh đạo cấp cao của Microsoft, từng tiết lộ rằng chi phí xây dựng hệ thống này lên tới hàng trăm triệu USD.

Chính trên "thánh đường" phần cứng này, GPT-3 đã ra đời vào năm 2020. Với 175 tỷ tham số, GPT-3 là một cú sốc thực sự đối với giới công nghệ. Nó có thể viết thơ, soạn email, và thậm chí viết code (mã lập trình). Đây là lúc Microsoft bắt đầu thu hoạch những quả ngọt đầu tiên.

Năm 2021, Microsoft ra mắt GitHub Copilot, công cụ sử dụng mô hình Codex của OpenAI để tự động gợi ý code cho lập trình viên. Đây là sản phẩm thương mại hóa quy mô lớn đầu tiên, chứng minh rằng AI tạo sinh không chỉ là đồ chơi trong phòng thí nghiệm mà là một mỏ vàng thực sự. Satya Nadella, với tầm nhìn sắc sảo, đã nhận thấy: Nếu AI có thể viết code, nó có thể làm mọi thứ trong bộ Office, từ viết văn bản Word đến làm slide PowerPoint.

Cú hích ChatGPT và khoảnh khắc "Code Red" của Google

Đến cuối năm 2022, mối quan hệ giữa hai bên đạt đến đỉnh cao của sự thăng hoa. OpenAI đã âm thầm phát triển GPT-4, một mô hình mạnh mẽ hơn nhiều so với GPT-3. Nhưng trước khi tung ra "vũ khí hạng nặng" này, họ cần dữ liệu phản hồi từ con người để tinh chỉnh mô hình. Sam Altman đưa ra một quyết định táo bạo: Phát hành một giao diện trò chuyện đơn giản dựa trên bản GPT-3.5 để thu thập dữ liệu. Dự án này được gọi là "ChatGPT".

Ngày 30.11.2022, ChatGPT ra mắt một cách lặng lẽ. Nhưng chỉ 5 ngày sau, nó đạt 1 triệu người dùng. Hai tháng sau, con số là 100 triệu, trở thành ứng dụng tăng trưởng nhanh nhất lịch sử Internet.

Sự bùng nổ của ChatGPT là món quà vô giá cho Microsoft. Trong khi Google đang mắc kẹt trong thế "tiến thoái lưỡng nan của nhà phát minh" (sợ AI ảnh hưởng đến doanh thu quảng cáo tìm kiếm truyền thống), thì Microsoft không có gì để mất.

Tháng 1.2023, Microsoft tuyên bố đầu tư thêm 10 tỷ USD vào OpenAI, nâng tổng mức đầu tư lên 13 tỷ USD và nắm giữ 49% cổ phần lợi nhuận. Ngay sau đó, vào tháng 2.2023, Satya Nadella tổ chức một sự kiện báo chí chấn động, ra mắt "New Bing" tích hợp GPT-4.

Trong một cuộc phỏng vấn với The Verge, Nadella đã không giấu được sự phấn khích khi tuyên bố đầy khiêu khích nhắm vào Google: "Tôi muốn mọi người biết rằng chúng tôi đã khiến họ [Google] phải khiêu vũ. Và tôi muốn xem họ nhảy múa".

Câu nói đó đã tóm tắt hoàn hảo vị thế của Microsoft lúc bấy giờ. Từ một gã khổng lồ già cỗi, Microsoft bỗng chốc trở thành công ty "ngầu" nhất thung lũng Silicon. Giá cổ phiếu của họ bắt đầu hành trình leo dốc, đưa Microsoft trở lại vị trí công ty có giá trị vốn hóa lớn nhất thế giới, vượt qua Apple.

Bản chất của "Tuần trăng mật"

Giai đoạn 2019-2022 là thời kỳ "tuần trăng mật" đúng nghĩa. Hai bên cần nhau một cách tuyệt vọng và bù đắp cho nhau một cách hoàn hảo.

Một bên là OpenAI có thuật toán đột phá, nhân tài khan hiếm và sự linh hoạt của một startup để chấp nhận rủi ro danh tiếng mà các tập đoàn lớn không dám làm.

Bên còn lại là Microsoft có vốn liếng vô tận, hạ tầng Azure quy mô toàn cầu và kênh phân phối khổng lồ đến hàng tỷ người dùng Windows và Office.

Họ hoạt động như một thể thống nhất. Microsoft đóng vai trò là "cơ thể", cung cấp cơ bắp và huyết mạch, còn OpenAI là "bộ não", cung cấp trí tuệ và sự sáng tạo. Không có xung đột lợi ích đáng kể, vì thị phần tìm kiếm của Bing quá nhỏ (chưa đến 3%) nên mọi sự tấn công vào Google đều là chiến thắng cho Microsoft.

Tuy nhiên, trong chính những ngày tháng rực rỡ nhất của mối quan hệ này, những hạt mầm của sự rạn nứt đã bắt đầu nảy sinh. Việc OpenAI trở nên quá nổi tiếng và quyền lực, cái tên "ChatGPT" trở thành danh từ chung thay vì gắn liền với Microsoft, đã khiến một số lãnh đạo tại Redmond lo ngại. Liệu họ có đang nuôi dưỡng một con quái vật mà sau này họ không thể kiểm soát? Và ngược lại, Sam Altman cũng bắt đầu cảm thấy "chiếc áo" độc quyền của Azure đang trở nên chật chội đối với tham vọng AGI của mình.

Nhưng đó là câu chuyện của tương lai. Còn vào cuối năm 2022, khi ChatGPT đang làm mưa làm gió trên toàn cầu, Satya Nadella và Sam Altman vẫn đứng chung một sân khấu, mỉm cười như những người chiến thắng vĩ đại nhất của kỷ nguyên số. Họ đã cùng nhau mở chiếc hộp Pandora, và thế giới sẽ không bao giờ còn như trước nữa.

Bùi Tú

Nguồn Một Thế Giới : https://1thegioi.vn/moi-tinh-dai-gia-microsoft-va-openai-da-bat-dau-the-nao-243062.html