Đứng trên mỏm đồi cao ở cuối thôn, anh Lục Văn Đỉnh, Trưởng thôn Ngòi Ngù, xã Bảo Ái trăn trở: “Ngòi Ngù là một trong những thôn xa và khó khăn nhất của xã Bảo Ái. Chính những khó khăn về đất sản xuất, thiếu việc làm, điện yếu đang là trở ngại trong phát triển kinh tế - xã hội của thôn”. Cùng trưởng thôn, chúng tôi đến thăm các hộ dân để hiểu hơn những khó khăn và mong ước ở Ngòi Ngù.
Mặc dù đã sang thu, nhưng nắng vẫn chói chang từ sáng sớm đến chiều muộn. Trong căn nhà xây chưa hoàn thiện, bà Lục Thị Tâm ngồi giữa đống bề bộn, dáng vẻ mệt mỏi bởi cái nóng như tăng gấp nhiều lần; mấy đứa cháu nội của bà mỗi đứa một việc, đứa chặt củ, đứa bóc vỏ, nạo sắn.
“Nhà có mấy con lợn, con gà, ngày nào cũng phải thái rau, nạo sắn cho ăn. Mấy năm trước, khi có điện, các con tôi cũng đi mua một số thiết bị, trong đó có máy thái rau, củ, nhưng vì điện yếu, nên vẫn để đó, không dùng được”, bà Lục Thị Tâm chia sẻ.
Điện yếu không chỉ là câu chuyện của riêng nhà bà Tâm mà còn của hơn 100 hộ dân ở Ngòi Ngù. Hiện, cả thôn có 1 trạm biến áp. Từ trạm biến áp chỉ có 2 đường dây 0,4 kV kéo điện đến 2 khu dân cư, 2 khu dân cư còn lại chưa có đường điện hạ thế. Do đó, chỉ có hơn 50/162 hộ được sử dụng điện từ đường dây 0,4 kV. Để có điện sinh hoạt, các hộ phải góp tiền mua dây kéo điện từ trạm biến áp của thôn về nhà hoặc kéo từ trạm biến áp của thôn giáp ranh cách xa đến 3, 4 km về sử dụng.
Đi các nhánh đường của thôn, chúng tôi thấy hai bên đường có những cột điện bằng tre, sắt được sử dụng khá nhiều, dây điện giăng như “mạng nhện” nghiêng ngả sau mỗi trận mưa, tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn. Thêm vào đó, do cự ly xa nên điện kéo được đến các hộ dân đều yếu, chỉ đủ để thắp sáng và dùng quạt nhỏ, những thiết bị khác như: tivi, tủ lạnh, điều hòa không thể sử dụng.
Cách đây vài năm, gia đình anh Bàn Văn Yên cũng chung tiền với vài hộ dân kéo điện từ trạm biến áp ở thôn Ngòi Ngần về dùng. Kèm theo đó, anh sắm sửa nhiều thiết bị điện thiết yếu phục vụ nhu cầu sinh hoạt của gia đình, trong đó có tủ lạnh… Tuy nhiên, từ khi mua về, tủ lạnh phải “đắp chiếu” do điện yếu không thể sử dụng được. Anh Yên đang tính bán tủ lạnh, nhưng người mua trả giá rẻ quá nên chưa quyết định.
Anh Bàn Văn Yên tâm sự: “Không có điện, người dân chịu nhiều thiệt thòi, muốn đầu tư máy móc để phát triển kinh tế gia đình cũng không được. Ngay như chiếc quạt điện có lúc chạy rất nhanh, nhưng vào giờ cao điểm thì lúc quay, lúc dừng. Người dân trong thôn chỉ mong có điện lưới ổn định để cải thiện cuộc sống”.
Bên cạnh cái khó về điện sinh hoạt, thôn Ngòi Ngù cũng gặp nhiều khó khăn trong phát triển kinh tế. Hiện tại, diện tích canh tác lúa chỉ khoảng 4,5 ha, trong đó, chỉ có 2 ha ở trên cao so với mức cốt nước dâng của thủy điện. Những diện tích lúa dưới cốt rất bấp bênh, nhiều năm bà con mất trắng bởi mưa lớn kéo dài, nước hồ thủy điện dâng khi lúa chưa kịp chín hoặc chưa kịp gặt. Ngoài ra, những năm gần đây, do ảnh hưởng của mưa bão, nhiều diện tích lúa của thôn bị đất sạt vùi lấp khó khôi phục để sản xuất trở lại.
Cùng với khó khăn về đất lúa, đất rừng của thôn cũng rất ít. “Nhìn thì thấy khắp thôn là núi rừng vậy thôi, nhưng chủ sở hữu không phải là người dân địa phương” - Trưởng thôn Lục Văn Đỉnh nói. Ngòi Ngù có 162 hộ dân, nhưng chỉ có 60 ha rừng sản xuất của người dân trong thôn, còn lại hơn 160 ha rừng là của Công ty TNHH Một thành viên Lâm nghiệp Yên Bình. Để có đất sản xuất, người dân phải thuê lại đất rừng từ Công ty.
Đất canh tác ít, điều kiện sống khó khăn, không có việc làm tại địa phương là lý do khiến nhiều người dân trong độ tuổi lao động của thôn phải chọn cách đi làm ăn xa. Theo thống kê, khoảng 90/162 hộ dân có người đi làm xa, có gia đình cả 2 vợ chồng cùng đi. Người dân chủ yếu về tỉnh Bắc Ninh làm thuê cho các công ty, nhà máy. Mỗi cặp vợ chồng khi đi làm ăn không thể mang theo con nhỏ, thường để lại cho ông bà chăm sóc, nuôi dưỡng. Do đó, việc nuôi dạy trẻ cũng gặp rất nhiều khó khăn. Nhiều xóm chỉ còn lại người già và trẻ nhỏ.
Cách đây 2 năm, các tuyến đường trục thôn Ngòi Ngù đã được đầu tư đổ bê tông, tuy nhiên, đường mới chỉ rộng 3 m. Thực tế sử dụng cũng phát sinh nhiều bất cập, nhất là trong vận tải hàng hóa, thu mua nông - lâm sản do đường nhỏ hẹp gây khó khăn trong việc di chuyển. Thêm vào đó, đường trục thôn đến với xóm Khe Dâu có 20 hộ dân thường xuyên bị ngập đoạn đầu thôn do thủy điện dâng nước. Thôn đã kêu gọi xã hội hóa mở con đường mới đến Khe Dâu dài gần 2 km. Dù không bị ngập sâu dưới nước, nhưng con đường mới mở vẫn là đường đất lại có những đoạn dốc cao, gấp khúc nên không thuận lợi trong quá trình lưu thông.
Khi thực hiện bài viết này, chúng tôi đã có dịp trao đổi với một số người dân trong thôn Ngòi Ngù, được biết, thôn đã nhiều lần báo cáo đến các cấp lãnh đạo, nêu ý kiến trong các hội nghị tiếp xúc cử tri mong Nhà nước có các phương án giải quyết khó khăn. Tuy nhiên, những khó khăn, vướng mắc kể trên vẫn chưa được khắc phục.
Trưởng thôn Lục Văn Đỉnh trầm tư nói với chúng tôi lúc chia tay: Chỉ mong mọi gian khó của Ngòi Ngù được giải quyết để cuộc sống của người dân bớt nhọc nhằn.
Tô Dung