Một bộ sách giáo khoa thống nhất: Đột phá vì giáo dục công bằng và bền vững

3 giờ trướcBài gốc

Chủ trương thống nhất một bộ sách giáo khoa là sự điều chỉnh cần thiết, xuất phát từ thực tiễn. (Nguồn: NXBGDVN)

Từ năm học 2026–2027, theo quy định của Luật Giáo dục (sửa đổi) vừa được Quốc hội thông qua, cả nước sẽ sử dụng một bộ sách giáo khoa (SGK) thống nhất. Đây không chỉ là một điều chỉnh kỹ thuật trong quản lý giáo dục, mà là một quyết sách mang tính đột phá, được xác định rõ trong Nghị quyết số 71 của Bộ Chính trị về phát triển giáo dục và đào tạo, cũng như Nghị quyết của Quốc hội về cơ chế, chính sách đặc thù vượt trội cho lĩnh vực này.

Trong hơn một thập niên qua, giáo dục phổ thông Việt Nam đã trải qua nhiều thay đổi quan trọng. Việc triển khai Chương trình giáo dục phổ thông 2018 với chủ trương “một chương trình, nhiều SGK” từng được kỳ vọng sẽ tạo ra sự đa dạng, khuyến khích sáng tạo và nâng cao chất lượng dạy – học. Tuy nhiên, thực tiễn triển khai cho thấy, khi đặt trong điều kiện kinh tế – xã hội còn nhiều khác biệt giữa các vùng miền, mô hình này đã bộc lộ những hạn chế nhất định.

Theo bà Nguyễn Thị Mai Hoa, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa - Xã hội của Quốc hội, việc một chương trình có nhiều SGK cho mỗi môn học từng là điểm mới của giai đoạn đổi mới vừa qua. Tuy nhiên, thực tế triển khai cho thấy mô hình này chưa đạt được hiệu quả như kỳ vọng. Giáo viên vẫn chủ yếu soạn bài theo một bộ sách nhất định, trong khi người dân lại phát sinh thêm chi phí mua SGK.Với những học sinh vùng khó khăn, vùng chịu ảnh hưởng của thiên tai, bão lũ, việc hỗ trợ SGK càng trở nên phức tạp khi mỗi nơi sử dụng một bộ sách khác nhau.

Những bất cập ấy không chỉ dừng ở câu chuyện quản lý, mà tác động trực tiếp đến công bằng trong tiếp cận giáo dục của người dân. Khi cùng một chương trình học nhưng học sinh ở các địa phương khác nhau lại sử dụng những bộ SGK khác nhau, chi phí khác nhau, khả năng chia sẻ, hỗ trợ lẫn nhau bị hạn chế, thì chính sách dù có mục tiêu tốt đẹp cũng khó chạm tới trọn vẹn đời sống.

Vì thế, chủ trương thống nhất một bộ SGK là sự điều chỉnh cần thiết, xuất phát từ thực tiễn. Không phải là quay lại lối mòn cũ, mà là lựa chọn một giải pháp phù hợp hơn với điều kiện phát triển hiện nay, trong đó công bằng và khả năng tiếp cận được đặt lên hàng đầu.

Nhiều phụ huynh cho rằng, một bộ SGK chung không chỉ giúp giảm chi phí mỗi mùa tựu trường, mà còn tạo điều kiện để cha mẹ dễ đồng hành cùng con trong học tập. Như vậy, chính sách giáo dục chỉ thực sự có ý nghĩa khi được cảm nhận rõ ràng trong từng gia đình, từng lớp học. Khi SGK được thống nhất, sự khác biệt trong điều kiện học tập giữa các vùng miền có cơ hội được thu hẹp.

Điểm đáng chú ý là việc thống nhất SGK đi liền với chủ trương miễn phí. Đây là một bước tiến quan trọng trong tư duy an sinh giáo dục. Theo bà Nguyễn Thị Mai Hoa, khi chỉ còn một bộ SGK chung, Nhà nước có thể tổ chức hệ thống thư viện SGK trong các trường học để học sinh mượn sử dụng lâu dài, thay vì phải cấp phát hoặc mua mới hàng năm.

Cách làm này không chỉ giúp tiết kiệm ngân sách, hạn chế lãng phí sách giáo khoa vốn chỉ được sử dụng trong thời gian ngắn mà còn góp phần hình thành thói quen giữ gìn, chia sẻ tài sản chung trong học sinh. Ở nhiều quốc gia, mô hình thư viện SGK đã chứng minh hiệu quả không chỉ về kinh tế, mà còn về giáo dục ý thức cộng đồng.

Quan trọng hơn, miễn phí SGK không đơn thuần là hỗ trợ vật chất, mà là sự khẳng định Nhà nước coi giáo dục phổ thông là quyền cơ bản, là nền tảng phát triển con người. Khi rào cản chi phí được giảm bớt, cơ hội học tập của học sinh, đặc biệt là học sinh yếu thế sẽ được mở rộng hơn.

Từ góc độ quản lý nhà nước, một bộ SGK thống nhất cũng mang lại nhiều lợi ích rõ rệt. Ngành giáo dục sẽ thuận lợi hơn trong xây dựng ngân hàng đề thi, tổ chức kiểm tra, đánh giá theo hướng thống nhất, minh bạch và công bằng giữa các địa phương. Việc tập huấn giáo viên, bồi dưỡng chuyên môn cũng như ứng dụng công nghệ trong dạy học sẽ có điều kiện triển khai đồng bộ hơn.

Điều này đặc biệt có ý nghĩa trong bối cảnh giáo dục Việt Nam đang hướng tới chuẩn hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. Một nền tảng SGK chung, ổn định sẽ tạo điều kiện để tập trung nguồn lực vào đổi mới phương pháp dạy học, phát triển năng lực học sinh, thay vì phân tán vào việc lựa chọn, thích nghi với quá nhiều bộ sách khác nhau.

Để chủ trương này thực sự phát huy hiệu quả, việc triển khai cần được thực hiện một cách khoa học, minh bạch và có lộ trình rõ ràng. Chất lượng của bộ SGK thống nhất phải được đặt lên hàng đầu, bảo đảm tính hiện đại, phù hợp với mục tiêu của Chương trình giáo dục phổ thông 2018, đồng thời có cơ chế tiếp thu, cập nhật linh hoạt trước những thay đổi của khoa học – công nghệ và đời sống xã hội.

Bên cạnh đó, vai trò của đội ngũ giáo viên vẫn là yếu tố then chốt. SGK dù thống nhất hay đa dạng nhưng cũng chỉ là công cụ. Chính người thầy, với năng lực sư phạm và sự sáng tạo mới là nhân tố quyết định chất lượng giáo dục.

Một chính sách an sinh khi đến được với từng học sinh, từng gia đình không chỉ thể hiện quyết tâm đổi mới giáo dục ở tầm chiến lược, mà còn nuôi dưỡng niềm tin xã hội. Việc thống nhất và miễn phí SGK nếu được triển khai đồng bộ, hiệu quả, có thể trở thành một dấu mốc quan trọng trên hành trình xây dựng nền giáo dục công bằng, nhân văn và bền vững. Đó chính là giá trị lâu dài mà chính sách này hướng tới: Đầu tư cho con người từ những điều căn bản nhất.

Sáng 10/12, với đa số đại biểu tán thành, Quốc hội đã thông qua dự án luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục. Đáng chú ý, luật sửa đổi, bổ sung quy định về sách giáo khoa giáo dục phổ thông và tài liệu giáo dục địa phương. Theo đó sách giáo khoa triển khai chương trình giáo dục phổ thông, cụ thể hóa yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông về mục tiêu, nội dung giáo dục, yêu cầu về phẩm chất và năng lực của học sinh.

Về quy định về sách giáo khoa giáo dục phổ thông, Luật nêu rõ: "Chính phủ quy định việc miễn phí sách giáo khoa cho học sinh". Bộ trưởng GD&ĐT quyết định một bộ sách giáo khoa giáo dục phổ thông sử dụng thống nhất toàn quốc.

Hội đồng quốc gia thẩm định sách giáo khoa do Bộ trưởng GD&ĐT quy định và thành lập theo từng môn học, hoạt động giáo dục để thẩm định sách giáo khoa. Hội đồng và thành viên Hội đồng chịu trách nhiệm về nội dung và chất lượng thẩm định.

Bộ trưởng GD&ĐT phê duyệt sách giáo khoa để sử dụng trong cơ sở giáo dục phổ thông sau khi được Hội đồng quốc gia thẩm định sách giáo khoa thẩm định và đánh giá xếp loại đạt; quy định tiêu chuẩn, quy trình biên soạn, chỉnh sửa sách giáo khoa giáo dục phổ thông.

Bộ trưởng GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn cho hay, nhiều ý kiến đại biểu nhất trí với quy định Bộ GD&ĐT quyết định một bộ sách giáo khoa sử dụng thống nhất trong cả nước, áp dụng từ năm học 2026-2027, Nhà nước cung cấp miễn phí bộ sách giáo khoa dùng chung, hoàn thành vào năm 2030.

Theo ông Sơn, nghị quyết đã quy định cụ thể hơn về thời gian thực hiện một bộ sách giáo khoa sử dụng thống nhất trong cả nước từ năm học 2026-2027, Nhà nước cung cấp miễn phí bộ sách giáo khoa dùng chung, hoàn thành vào năm 2030 để đảm bảo rõ ràng, minh bạch thực hiện đúng theo chỉ đạo tại Nghị quyết 71.

Kim Thoa

Nguồn TG&VN : https://baoquocte.vn/mot-bo-sach-giao-khoa-thong-nhat-dot-pha-vi-giao-duc-cong-bang-va-ben-vung-337955.html