Giảm tải kiến thức khó
Nghị quyết chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết 71 của Bộ chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo yêu cầu bảo đảm cung cấp một bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc sử dụng từ năm học 2026-2027, tiến tới thực hiện lộ trình đến năm 2030 cung cấp sách giáo khoa miễn phí cho tất cả học sinh.
Về vấn đề này, TS Lê Xuân Trung, Phó hiệu trưởng phụ trách Trường THPT Lê Lợi (Hà Nội) cho rằng, qua các năm trải nghiệm chương trình GDPT 2018 cho thấy, các bộ sách giáo khoa mới đã có nhiều ưu điểm, cải tiến, sửa được những cũ kỹ, lạc hậu của sách cũ. Tuy vậy, sách mới vẫn có dung lượng kiến thức hàn lâm khá nhiều.
Năm học này, các trường phổ thông đang học 3 bộ sách giáo khoa.
Thực tế, hiện nay chúng ta đã có một chương trình và 3 bộ sách giáo khoa gồm: Cánh diều, Kết nối tri thức với cuộc sống và Chân trời sáng tạo.
"Nếu chúng ta huy động lực lượng để viết mới, hoàn thiện một bộ sách đầy đủ từ lớp 1 - 12 trong vòng 1 năm là điều khó khả thi, chưa kể sẽ gây tốn kém, lãng phí tiền bạc mà chưa chắc đã hay hơn 3 bộ sách đã có", ông Trung nói.
TS Trung cũng cho rằng, các bộ sách giáo khoa hiện nay đã có các năm được thầy cô, học sinh dạy học và đúc rút ra được cái hay, cái chưa được. Do đó, dịp này, trước khi biên soạn bộ sách mới, ngoài tập hợp đội ngũ chuyên gia, Bộ GD&ĐT cũng có thể lấy ý kiến đóng góp của đội ngũ nhà giáo tâm huyết, chỗ nào được, chỗ nào còn cần phải chỉnh sửa, bổ sung để phù hợp với thực tế.
“Cá nhân tôi cho rằng, sách giáo khoa mới đã có những ưu điểm nhưng vẫn nặng nề về mặt kiến thức. Với mục tiêu hình thành phẩm chất, năng lực học sinh, Bộ GD&ĐT nên đánh giá, rà soát và giảm bớt kiến thức hàn lâm, tăng các bài học trải nghiệm, có tính thực tiễn. Chúng ta cần đặt câu hỏi, có nên đưa những kiến thức quá khó vào các bậc học ở phổ thông hay không?”, TS Trung nói.
Đề xuất điều chỉnh tích hợp
TS Sái Công Hồng, Hiệp hội Các trường Đại học, Cao đẳng Việt Nam cho rằng, sau 4 năm triển khai Chương trình Giáo dục phổ thông 2018, đây là thời điểm quan trọng để đánh giá những kết quả đạt được, nhận diện khó khăn trong thực tiễn và đề xuất điều chỉnh nhằm đảm bảo chương trình đi vào thực chất, hiệu quả.
Theo TS Hồng, việc xem xét lại mô hình tổ chức dạy học môn tích hợp Khoa học Tự nhiên (KHTN) ở cấp THCS là hết sức cần thiết trong bối cảnh hiện nay. Bởi, thực tế triển khai môn KHTN trong 4 năm qua cho thấy đã đạt được nhiều điểm tích cực và còn nhiều tồn tại, hạn chế.
Trước hết đó là sự không tương thích giữa mô hình tích hợp và năng lực đội ngũ giáo viên. Phần lớn giáo viên đang dạy THCS hiện nay chỉ được đào tạo theo đơn môn, trong khi chương trình yêu cầu giảng dạy liên môn. Điều này dẫn đến tình trạng nhà giáo lúng túng, quá tải, thậm chí lệch trọng tâm khi giảng dạy, nhất là ở lớp 8 và 9, các lớp mà nội dung học ngày càng chuyên sâu.
Ngoài ra, cách tổ chức dạy học theo các chủ đề được tổ chức song song để giải quyết khó khăn chưa có giáo viên dạy toàn bộ các chủ đề của môn KHTN dễ khiến nội dung mất đi tính mạch lạc, thiếu logic phát triển giữa các khái niệm và các chủ đề.
TS Hồng đề xuất, việc điều chỉnh nội dung môn KHTN nên theo hướng tích hợp đầu cấp, phân hóa cuối cấp. Cụ thể, lớp 6, 7 nên tiếp tục triển khai dạy học tích hợp theo chủ đề, gắn kết kiến thức với thực tiễn, trải nghiệm và rèn luyện kỹ năng tổng hợp. Từ lớp 8, chương trình cần chuyển sang phân hóa, do đó nên điều chỉnh nội dung và tổ chức dạy học theo ba phân môn riêng: Vật lý, Hóa học và Sinh học.
"Khi điều chỉnh, mỗi phân môn nên do giáo viên chuyên trách giảng dạy, giúp đảm bảo chiều sâu kiến thức, tạo nền tảng tốt nhất cho định hướng nghề nghiệp khi các em học tiếp lên cấp THPT. Đặc biệt, khi có nền tảng kiến thức môn KHTN vững chắc, sẽ giúp học sinh lựa chọn các môn học Vật lý, Hóa học và Sinh học ở cấp THPT một cách dễ dàng hơn", TS Sái Công Hồng nói.
Hà Linh