Một cuộc cứu hộ gấu

10 giờ trướcBài gốc

1. Đúng hẹn với gia đình chủ gấu, 8 giờ sáng cả đoàn cứu hộ có mặt tại nhà bà Phạm Thị Hơn ở xã Đại Thắng, huyện Tiên Lãng, thành phố Hải Phòng. Chuồng gấu ở phía cuối khoảng sân có mái che của nhà bà Hơn. Con gấu có màu lông đen, mà chuồng thì tối om, thành ra phải căng mắt mới thấy con gấu bên trong. Bà Hơn phải gia cố hai lớp cửa sắt cách nhau khoảng gần 1m để đảm bảo an toàn. Chú gấu đực to lớn thấy người thì đu chân lên lớp rào sắt ngó nghiêng. Lát sau, gấu đứng ở một tư thế và liên tục lắc lư cái đầu, cả thân hình gấu chao qua chao lại như “lên đồng”.

Gây mê khám sức khỏe cho gấu tại hiện trường cứu hộ ở huyện Tiên Lãng, Hải Phòng ngày 13/6.

Giật mình nhận ra một tư thế “bất ổn”, chúng tôi xót xa nhớ lại khi lên thăm Trung tâm Cứu hộ gấu cơ sở 1 ở Vườn quốc gia Tam Đảo, Vĩnh Phúc cũng đã bắt gặp hình ảnh này. Một con gấu được cứu hộ, sống trong môi trường an toàn nhưng vẫn bị sang chấn tâm lý nặng nề. Ngày nào nó cũng tách đàn, lặng lẽ đến góc vườn, đứng đúng vị trí ấy và “lên đồng” hàng tiếng đồng hồ không nghỉ. Khoảng đất nơi nó đứng đã trụi cỏ và rộng đúng bằng diện tích chiếc lồng sắt ngày trước nó từng bị nhốt.

Cuộc bàn giao gấu có sự tham gia của đại diện chính quyền địa phương, đại diện Chi cục Trồng trọt và Kiểm lâm Hải Phòng, Trung tâm Khuyến nông và đội cứu hộ thuộc Trung tâm Cứu hộ gấu Việt Nam thuộc Tổ chức Động vật châu Á. Chú gấu đực được gia đình bà Hơn nuôi từ năm 2003 khi mới là chú gấu con. Đến nay bà tự nguyện chuyển giao cá thể gấu vì mục đích nhân đạo và không đòi hỏi khoản bồi thường nào.

Để cuộc giao nộp gấu diễn ra thuận lợi, các cán bộ của Trung tâm Cứu hộ đã có chuyến đi tiền trạm từ ngày hôm trước nhằm tìm hiểu về tình trạng nuôi nhốt gấu. Do điều kiện khu vực nuôi nhốt chật hẹp, không thể thực hiện chuyển lồng trực tiếp, đội cứu hộ dự kiến sẽ thực hiện phương án gây mê đưa gấu ra kết hợp khám sức khỏe ban đầu cho gấu. Bà Hơn được đội cứu hộ dặn dò kĩ là không cho gấu ăn từ tối hôm trước để gấu có cảm giác đói, sẽ dễ dụ gấu bằng thức ăn hơn.

Khoảng sân nhà bà Hơn hôm đó có rất đông người dân đến chứng kiến sự kiện đặc biệt. 8 giờ 15 phút, đội cứu hộ thông báo đã đến lúc tiến hành gây mê và khám sàng lọc cho gấu. Khoảng sân được ngăn cách bởi hàng rào bảo vệ, ai không có nhiệm vụ sẽ ở ngoài. Rồi một cán bộ cứu hộ lại gần chuồng gấu, đưa những thìa mật ong gắn ở đầu cây gậy dài qua ô lưới sắt. Con gấu tiến đến thăm dò, khi nhận ra “món tủ” thì lập tức ăn nhiệt tình. Trong khi con vật to lớn mải mê liếm láp mật ong thì bác sĩ thú y Lê Xuân Thái tiến lại gần chuồng, sử dụng dụng cụ chuyên dụng để thổi ống thuốc mê qua ô cửa sắt và “chạm đích” trên lưng con gấu.

Trong khi đó, cách đó chừng vài mét, hai chuyên gia người nước ngoài đang chuẩn bị dụng cụ, máy móc để khám cho gấu. Họ đã quá quen với những cuộc cứu hộ, nên mọi thao tác đều thành thục và chuyên nghiệp. Chỉ khoảng vài phút sau, cơn buồn ngủ ập đến, con gấu ngủ gục xuống nền chuồng. Khi kiểm tra gấu đã được gây mê, đội cứu hộ mở cửa chuồng, khênh gấu lên cáng và đặt gấu tại một khoảng rộng để tiến hành các bước khám ban đầu. Chú gấu to lớn đang ngủ say, bốn chân dang rộng, bắt đầu được truyền nước để đảm bảo cơ thể gấu không bị mất nước trong suốt quá trình gây mê.

Đại diện Chi cục Trồng trọt và Kiểm lâm Hải Phòng dùng dụng cụ kiểm tra chip trên cơ thể gấu. Chiếc máy rà trên cơ thể gấu, xác nhận cá thể gấu vẫn đang được gắn chíp định danh từ năm 2005 và đang được quản lý. Bác sĩ thú y Lê Xuân Thái bắt đầu siêu âm ổ bụng bằng máy siêu âm mini để phát hiện u và tình trạng túi mật. Sau đó, anh cẩn thận kiểm tra da, mắt, răng lợi, kiểm tra bàn chân, cắt toàn bộ móng chân của gấu đã mọc rất dài, đồng thời gấu được lấy máu xét nghiệm chức năng gan, phổi.

Sau khoảng 40 phút, công đoạn khám sàng lọc sức khỏe cho gấu kết thúc. “Cá thể gấu này bị sừng hóa bàn chân và có nhiều mảng bám ở răng, hai vấn đề thường gặp ở gấu nuôi nhốt. Tuy nhiên đánh giá chung sức khỏe của gấu tương đối tốt, cân nặng khoảng 120-130 kg, đủ điều kiện vận chuyển về Trung tâm Cứu hộ gấu Việt Nam tại Huế”, bác sĩ Lê Xuân Thái cho chúng tôi biết.

Sau bao năm chưa được đặt tên, chú gấu ngựa giờ đây được Trung tâm Cứu hộ đặt cái tên Smokey, lấy cảm hứng từ nhân vật gấu hoạt hình nổi tiếng toàn cầu - biểu tượng của chiến dịch phòng cháy rừng và bảo vệ thiên nhiên. Tên gọi này không chỉ tôn vinh vai trò của gấu trong hệ sinh thái mà còn truyền tải thông điệp mạnh mẽ về ý nghĩa của việc bảo tồn gấu và bảo vệ rừng.

Chứng kiến các bác sĩ trong nước và cả nước ngoài khám cho gấu, bà Hơn bộc bạch: “Con gấu tuổi đã cao, trong điều kiện thời tiết nắng nóng sẽ ảnh hưởng tới sức khỏe của gấu. Gia đình tôi mong muốn chuyển giao gấu cho các tổ chức bảo vệ động vật nhưng tôi không biết địa chỉ cụ thể. Sau đó có người mách, lúc đầu tôi còn lăn tăn, lo lắng không biết gấu sẽ được đưa đi đâu. Nhưng tìm hiểu về Trung tâm Cứu hộ gấu thì tôi yên tâm để gấu về với môi trường sống phù hợp hơn”.

Chị Heidi Quine - Giám đốc Trung tâm Cứu hộ gấu nắm chặt tay bà Hơn và xúc động nói bằng tiếng Việt: “Cảm ơn cô Hơn rất nhiều vì đã tin tưởng giao gấu cho tổ chức để chúng tôi có điều kiện chăm sóc gấu. Biết ơn Chi cục Trồng trọt và Kiểm lâm Hải Phòng đã nỗ lực cùng tổ chức để tiến tới chấm dứt được nạn nuôi gấu lấy mật. Chúng tôi sẽ không dừng lại cho tới khi cá thể gấu cuối cùng được cứu hộ”. Theo sát những chuyến cứu hộ, chúng tôi thấy hiếm có ai yêu gấu, thương gấu như Heidi Quine - một phụ nữ Australia đã gắn bó với Việt Nam 10 năm qua, luôn hết mình với công việc bảo tồn và mang lại phúc lợi cho động vật hoang dã.

2. Sau khi được khám sàng lọc, đội cứu hộ nhanh chóng chuyển gấu lên lồng sắt kiên cố trong thùng ôtô tải. Con gấu vẫn ngủ say. Bác sĩ Thái ngồi ngay cạnh chuồng gấu để chờ gấu tỉnh. Không lâu sau đó thì con gấu tỉnh dậy, trạng thái sức khỏe bình thường. Chiếc xe tải chở chú gấu Smokey rời nhà bà Hơn và bắt đầu hành trình vào Bạch Mã. Bà Hơn tiễn chú gấu bằng một làn chuối và dưa hấu để ăn đường.

Anh Võ Văn Tốt nhận nhiệm vụ áp tải xe chở gấu vào Vườn Quốc gia Bạch Mã. Trước khi lên đường, Tốt chia sẻ với chúng tôi về quy trình đưa gấu vào nơi ở mới: “Việc di chuyển gấu là khâu rất quan trọng trong quá trình cứu hộ gấu. Cứ sau 2 tiếng chúng tôi sẽ dừng lại kiểm tra, phun nước làm mát gấu, cho gấu ăn và uống nước. Đội cứu hộ cũng đã chuẩn bị rất nhiều tàu lá chuối - loại lá an toàn để gấu chơi cho đỡ buồn chán”.

Chị Heidi Quine - Giám đốc Trung tâm Cứu hộ gấu (bìa trái) cùng nhân viên Trung tâm trò chuyện với bà Phạm Thị Hơn - chủ hộ nuôi nhốt gấu.

Đêm hôm đó, cả người cả gấu sẽ dừng nghỉ ở thành phố Vinh, Nghệ An. Trong suốt chặng đường gần 800km, nhân viên vận chuyển luôn giữ liên lạc với Trung tâm Cứu hộ để báo cáo kịp thời tình trạng gấu. Khi đến Bạch Mã, gấu sẽ được dụ sang chiếc lồng to hơn để cách ly theo dõi tình trạng sức khỏe. Thức ăn giai đoạn đầu sẽ giống như đồ ăn ở nhà chủ, sau đó thay đổi dần dần. Hết 30 ngày cách ly, gấu sẽ được chuyển sang buồng gấu để làm quen với các bạn gấu khác, sau đó mới ra khu bán hoang dã. Quy trình đó sẽ mất tầm 3 tháng để gấu Smokey sẽ được chăm sóc trọn đời giữa thiên nhiên xanh mát, được tự do vận động cơ thể và tìm kiếm thức ăn, để dần khôi phục lại bản năng tự nhiên của loài gấu.

Smokey là con gấu cuối cùng ở huyện Tiên Lãng đã được cứu hộ và là cá thể gấu ngựa thứ hai được cứu hộ từ Hải Phòng trong 2 tháng qua. Ngày 10/5/2025, Tổ chức Động vật châu Á đã cứu hộ thành công một chú gấu ngựa ở quận Hải An và đặt tên là Hải Phòng đúng dịp kỷ niệm 70 năm giải phóng thành phố cảng. Từ năm 2005, khi công tác gắn chip để quản lý gấu nuôi nhốt được triển khai trên toàn quốc, thành phố Hải Phòng từng là một trong những địa phương có số lượng gấu nuôi cao nhất với hơn 500 cá thể gấu được gắn chip tại các cơ sở nuôi. Từ đó đến nay, Tổ chức Động vật châu Á mới chỉ cứu hộ được 8 gấu ngựa từ các hộ gia đình chuyển giao tự nguyện.

Một thời Hải Phòng “nổi tiếng” với những thương hiệu mật gấu, có cơ sở nuôi cả đàn gấu gần trăm con, tổ chức hút mật gấu trực tiếp để bán cho khách. Thời kinh hoàng đó đã lùi xa. Hiện nay, người dân dần nhận thức được vấn đề bảo vệ động vật hoang dã, không còn tình trạng hút mật gấu nữa mà chủ yếu là nuôi bảo tồn. Thời gian tới, Chi cục Trồng trọt và Kiểm lâm Hải Phòng tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các đơn vị chức năng và Tổ chức Động vật châu Á vận động 7 hộ dân trên địa bàn thành phố chuyển giao 13 cá thể gấu còn lại đang bị nuôi nhốt. Đây là bước đi quan trọng hướng tới việc chấm dứt hoàn toàn tình trạng nuôi nhốt gấu trên địa bàn Hải Phòng, đồng thời thể hiện cam kết mạnh mẽ của thành phố trong công tác bảo tồn động vật hoang dã và phát triển bền vững.

Huyền Châm

Nguồn ANTG : https://antgct.cand.com.vn/nguoi-trong-cuoc/mot-cuoc-cuu-ho-gau-i773111/