Vai trò của chất dinh dưỡng đối với sự phát triển của trẻ
Tổ chức Y tế Thế giới cho biết, vi chất dinh dưỡng là các vitamin và khoáng chất mà cơ thể cần với lượng rất nhỏ. Tuy nhiên, tác động của chúng đối với sức khỏe của cơ thể là rất quan trọng và thiếu hụt bất kỳ chất nào trong số chúng đều có thể gây ra các tình trạng nghiêm trọng và thậm chí đe dọa tính mạng.
Chúng thực hiện một loạt các chức năng, bao gồm cho phép cơ thể sản xuất các enzyme, hormone và các chất khác cần thiết cho sự tăng trưởng và phát triển bình thường. Thiếu sắt, vitamin A và iốt là tình trạng phổ biến nhất trên toàn thế giới, đặc biệt là ở trẻ em và phụ nữ mang thai.
Thiếu hụt vi chất dinh dưỡng có thể gây ra các tình trạng sức khỏe nguy hiểm và dễ thấy nhưng chúng cũng có thể dẫn đến tình trạng giảm năng lượng, sự minh mẫn về tinh thần và khả năng chung ít đáng chú ý hơn về mặt lâm sàng. Điều này có thể dẫn đến kết quả giáo dục giảm, năng suất làm việc giảm và nguy cơ mắc các bệnh và tình trạng sức khỏe khác tăng lên.
Theo Trung tâm kiểm soát bệnh tật tỉnh Đồng Nai, ThS.BS Võ Thị Bích Hạnh (Chuyên khoa Nhi – Bệnh viện Quốc tế Hoàn Mỹ Đồng Nai) cho biết, vi chất dinh dưỡng rất cần thiết cho sự phát triển trí tuệ và thể chất của trẻ. Vi chất bao gồm các vitamin và khoáng chất vi lượng: sắt, kẽm, đồng, magie…
Thăm khám dinh dưỡng cho trẻ. Ảnh minh họa: TTKSBT tỉnh Đồng Nai
Vi chất tham gia vào cấu tạo tế bào cũng như quá trình chuyển hóa của hầu hết tế bào trong cơ thể. Sắt tham gia cấu tạo hồng cầu, vận chuyển ôxy. Kẽm tham gia vào hơn 100 loại enzym trong cơ thể. Vitamin A tham vào quá trình chuyển hóa, miễn dịch, cấu trúc của tế bào võng mạc. Vitamin D tham gia vào qua trình tạo xương và răng, I ốt tham gia vào hooc môn tuyến giáp…
Vi chất dinh dưỡng tham gia vào cấu tạo của hầu hết tế bào nên thiếu vi chất dinh dưỡng thường để lại hậu quả nặng nề.
"Thiếu vi chất dinh dưỡng không có triệu chứng nên khó phát hiện sớm. Vì vậy việc thiếu vi chất được gọi là "nạn đói tiềm ẩn", nghĩa là việc thiếu vi chất đã xảy ra từ rất lâu trước khi triệu chứng xuất hiện và khi phát hiện được thì đã để lại triệu chứng nặng nề", BS Hạnh thông tin.
Nếu thiếu vi chất dinh dưỡng, sẽ có một số bệnh lý đặc hiệu như:
Thiếu sắt, vitamin B9, B12 sẽ gây tình trạng thiếu máu.
Thiếu vitamin D gây còi xương.
Thiếu vitamin A bị khô mắt quáng gà, loét giác mạc thậm chí gây mù lòa.
Thiếu kẽm: chán ăn, mệt mỏi, dễ nhiễm trùng, chậm tăng cân…
Chia sẻ trên Báo Sức khỏe & Đời sống, ThS.BS Lê Thị Hải (nguyên Giám đốc Trung tâm khám tư vấn dinh dưỡng trẻ - Viện Dinh dưỡng Quốc gia - Chủ tịch Chi hội Dinh dưỡng Nhi khoa Việt Nam, điều tra của Viện Dinh dưỡng Quốc gia) cho hay, trước đây, có 60% trẻ từ 6 tháng đến 5 tuổi đang thiếu kẽm, cứ 3 trẻ có 1 trẻ thiếu sắt, đặc biệt trẻ thiếu kẽm thường đi đôi với thiếu sắt. Nhiều nghiên cứu đã chứng minh, kẽm làm tăng sự hấp thu sắt thông qua việc kích hoạt các chất vận chuyển sắt kim loại hóa trị 2 (DTM1) và ferroportin (FPN1).
Theo ThS.BS Lê Thị Hải, sắt là nguyên tố cấu tạo nên hồng cầu mang oxy tới các cơ quan. Khi trẻ bị thiếu sắt sẽ dẫn đến thiếu máu, cơ thể mệt mỏi, xanh xao, ăn không ngon miệng, chậm tăng cân, miễn dịch suy giảm, dễ mắc bệnh, hay cáu kỉnh, khả năng tập trung chú ý kém.
Kẽm tham gia vào thành phần 300 loại enzyme của các phản ứng trong cơ thể cũng như quá trình tiêu hóa thức ăn trong cơ thể. Kẽm vừa là thành phần cũng vừa là xúc tác tăng cường sản xuất ra các yếu tố miễn dịch. Đồng thời kẽm cũng tham gia vào tăng sinh các hóc môn tăng trưởng giúp dài xương. Trẻ thiếu kẽm dẫn tới nhẹ cân, suy dinh dưỡng, thấp còi và nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng, các bệnh do virus tăng cao hơn.
Nếu trẻ thiếu cả sắt và kẽm, trẻ có thể suy giảm đề kháng, dễ ốm vặt, da xanh, tái, nhợt. Trẻ mệt mỏi, hay ngáp vặt, buồn ngủ, thiếu tập trung, dễ cáu gắt. Nặng hơn, trẻ bị rối loạn giấc ngủ, kém hấp thu, chậm cao lớn, dễ mắc bệnh về da.
Thiếu vi chất dinh dưỡng có thể khiến trẻ mệt mỏi, thiếu tập trung. Ảnh minh họa: TL
Bổ sung dinh dưỡng là biện pháp then chốt để nhân đôi đề kháng cho trẻ
Theo ThS.BS Võ Thị Bích Hạnh (Chuyên khoa Nhi – Bệnh viện Quốc tế Hoàn Mỹ Đồng Nai), khi cần bổ sung vi chất cho trẻ, phụ huynh không nên bổ sung theo cách "cảm tính", cần phải thăm khám để bác sĩ cho những chỉ định cần thiết như xét nghiệm vi chất.
Xét nghiệm vi chất cho trẻ được khuyến cáo khi trẻ có những dấu hiệu: Trẻ chậm lớn, không tăng cân, kém phát triển chiều cao; hay ốm vặt, tiêu chảy, viêm mũi họng kéo dài; hay bị chuột rút, đau mỏi người, không muốn chơi đùa hay vận động; chậm mọc răng, chảy máu nướu răng, còi xương; trẻ biếng ăn, ăn không ngon miệng; hay giật mình, ra mồ hôi trộm, quấy khóc về đêm; da xanh nhợt nhạt, tóc khô, rụng tóc. Qua các kết quả xét nghiệm bác sĩ sẽ có những chỉ định bổ sung vi chất cho trẻ hợp lý.
BS Hạnh khuyến khích các bậc phụ huynh lựa chọn và sử dụng thực phẩm có tăng cường vi chất dinh dưỡng.
Những loại thực phẩm có chứa vi chất sắt có ở lòng đỏ trứng gà, tim, gan…
Kẽm có nhiều trong các loại thực phẩm: sò, củ cải, đậu hà lan, đậu nành, lòng đỏ trứng gà…
Can xi có nhiều ở hải sản như sữa, tôm, cua, trai, ốc.
Vitamin D được cung cấp chủ yếu qua việc tiếp xúc với ánh nắng và các thực phẩm như: dầu cá, trứng, gan.
Vitamin nhóm B có nhiều trong gạo, các loại đậu, thịt gà, rau lá xanh thẫm, chuối, sữa, pho mát.
"Cần chọn thực phẩm tươi ngon, không chế biến thức ăn quá kỹ sẽ làm mất vitamin và khoáng chất trong thực phẩm. Bổ sung bữa ăn phụ cho trẻ qua những loại hoa quả hay bánh giàu vi chất và kẽm giúp bổ sung vi chất dinh dưỡng tốt nhất cho trẻ", BS Hạnh lưu ý.
L.Vũ