Luật Giáo dục số 43/2019/QH14 đã dành riêng từ Điều 41 đến 46 quy định mục tiêu, chương trình và hình thức tổ chức của giáo dục thường xuyên trong hệ thống giáo dục quốc dân. Tuy nhiên, chế độ của giáo viên giáo dục thường xuyên trước đây thường áp dụng các văn bản hiện hành của giáo dục phổ thông nên gặp nhiều bất cập.
Dự thảo Thông tư Quy định chế độ làm việc đối với giáo viên ở cơ sở giáo dục thường xuyên nhằm tạo sự công bằng và đảm bảo sát với thực tế công tác. Bên cạnh một số điểm mới đáng chú ý, dự thảo cũng còn có những nội dung cần nghiên cứu một cách kỹ lưỡng.
Ảnh minh họa: Phạm Thi
Chế độ dành cho giáo viên phù hợp với đặc thù giáo dục thường xuyên
Thứ nhất là chế độ định mức tiết dạy có nhiều điểm mới so với trung học phổ thông. Định mức tiết dạy là tổng số tiết lý thuyết (hoặc thực hành) giảng dạy trực tiếp (hoặc dạy trực tuyến) mà mỗi giáo viên phải thực hiện trong 01 năm học. Đối với giáo viên dạy ở trung tâm giáo dục thường xuyên được quy định như sau:
Như vậy, định mức tiết dạy của giáo viên dạy văn hóa chương trình giáo dục thường xuyên bằng với giáo viên trung học phổ thông, giáo viên dạy nghề mang tính đặc thù của trung tâm. Định mức tiết dạy của giám đốc và phó giám đốc được quy định cụ thể như sau:
Tuy nhiên, dự thảo quy định giám đốc và phó giám đốc phải đảm bảo định mức tiết dạy tối thiểu, không được lấy các tiết kiêm nhiệm để thay thế định mức tiết dạy. Chẳng hạn, giám đốc kiêm tổ trưởng chuyên môn cũng phải dạy 2 tiết chuẩn, không được lấy 6 tiết làm tổ trưởng để cấn trừ vào 2 tiết dạy. Điều này có ý nghĩa buộc viên chức quản lý phải đứng lớp để nắm tình hình thực tế, hiểu chương trình hơn, từ đó thuận lợi trong công tác quản lý.
Thứ hai là chế độ giảm định mức tiết dạy phù hợp với mô hình đặc thù. Dự thảo quy định giáo viên kiêm nhiệm nhiều vị trí thì tổng số tiết được giảm là tổng các mức giảm nhưng không được vượt quá giới hạn 50%, tức là không vượt quá 8,5 tiết/tuần (trừ kiêm nhiệm công tác Đoàn/ Đội/ Hội Liên hiệp Thanh niên). Quy định này áp dụng cho cả giáo viên giảng dạy chương trình giáo dục thường xuyên (văn hóa) và chương trình đào tạo trình độ sơ cấp nghề.
Quy định này phù hợp với mô hình trung tâm giáo dục thường xuyên, bởi nhân sự ở đây ít và thiếu. Để đảm bảo cho bộ máy hoạt động thuận lợi thì quy định giáo viên được kiêm nhiệm hơn 2 vị trí là giải pháp căn cơ, đồng thời đảm bảo cho giáo viên được đủ định mức chuẩn theo quy định hiện hành.
Dự thảo quy định chế độ giảm định mức cho trưởng phòng/ tổ trưởng là 6 tiết/tuần và phó trưởng phòng/ tổ phó là 5 tiết/tuần, cao hơn nhiều so với trung học phổ thông (tổ trưởng giảm 3 tiết/tuần, tổ phó giảm 1 tiết/tuần). Theo người viết, điều này là phù hợp bởi đặc thù của mô hình giáo dục thường xuyên, tổ trưởng chuyên môn thường quản lý, điều hành các hoạt động chuyên môn cho cả chương trình văn hóa và đào tạo nghề, hoặc tổ trưởng chuyên môn tổ, hoặc tổ trưởng tổ văn hóa bao gồm tất cả các môn văn hóa của trung tâm, khiến công tác quản lý của tổ trưởng tương đương cấp phó hiệu trưởng trung học phổ thông. Vì thế, công việc của họ khá phức tạp và nặng hơn so với tổ trưởng chuyên môn trung học phổ thông.
Thứ ba là quy đổi các hoạt động chuyên môn cũng khác biệt so với trung học phổ thông. Dự thảo quy định tổng số tiết được giảm (bao gồm cả kiêm nhiệm và quy đổi) cũng không vượt quá 50% tổng số tiết dạy trong 01 tuần (trừ bí thư Đoàn). Các hoạt động chuyên môn được quy đổi tối đa là 02 tiết định mức tùy vào mức độ phức tạp và khối lượng công việc, giám đốc trung tâm phải quyết định bằng văn bản.
Điều đáng chú ý là mức quy đổi hoạt động chuyên môn của giáo dục thường xuyên như bồi dưỡng, báo cáo chuyên môn, dạy phụ đạo đều được quy đổi tối đa là 02 tiết định mức. Đối với trung học phổ thông, chỉ có bồi dưỡng học sinh giỏi/ hội thi mới được tối đa 02 tiết, nhiều hoạt động khác chỉ được quy đổi tối đa 1,5 tiết định mức (như báo cáo viên, dạy phụ đạo học sinh chưa đạt yêu cầu).
Đề xuất thêm một số hoạt động giáo dục trong trung tâm giáo dục thường xuyên
Việc giáo viên dạy phụ đạo được quy đổi thành 02 tiết cũng là phù hợp, bởi đối tượng học sinh ở các trung tâm rất đa dạng và trình độ còn thấp, đa số các em không đủ điểm tuyển sinh vào các trường trung học phổ thông nên phải vào trung tâm học. Vì thế công sức của giáo viên đầu tư rất lớn nên phải được chế độ tương xứng. Dù Dự thảo có nhiều điểm mới tích cực nhưng vẫn còn một số vấn đề được giáo viên và người quản lý góp ý là chưa thực sự phù hợp với đặc thù của công tác giáo dục thường xuyên.
Thứ nhất, giáo viên giáo dục thường xuyên là phải làm công tác tư vấn, tuyển sinh và vận động học sinh bỏ học quay lại lớp trong suốt năm học, dù trong thời điểm nghỉ hè. Bởi học viên ở các trung tâm thường có hoàn cảnh đặc biệt (học lực hạn chế, ý thức chưa tốt, hoàn cảnh gia đình khó khăn) nên giáo viên không chỉ truyền đạt kiến thức mà còn là làm công tác tâm lý, giáo dục nhân cách và định hướng tương lai. Hiện tại, các hoạt động này chưa được tính toán cụ thể vào chế độ giảm định mức tiết dạy hoặc quy đổi hợp lý, khiến giáo viên phải làm việc vất vả mà chưa được ghi nhận công sức.
Thứ hai, áp lực kiêm nhiệm lớn đối với giáo viên giáo dục thường xuyên. Việc không giới hạn số lượng nhiệm vụ kiêm nhiệm, dù linh hoạt cho quản lý, nhưng có thể dẫn đến tình trạng giáo viên phải ôm đồm quá nhiều việc cùng lúc, ảnh hưởng đến chất lượng giảng dạy cốt lõi. Vì thế cũng cần quy định giới hạn nhiệm vụ kiêm nhiệm, đồng thời có thể giảm định mức chuẩn cho giáo viên ở trung tâm; tránh tư duy lạm quyền phân công quá nhiều kiêm nhiệm khiến giáo viên đuối sức.
(*) Văn phong, nội dung bài viết thể hiện góc nhìn, quan điểm của tác giả.
Trần Văn Tâm