Mưa lũ gia tăng bất thường, chuyên gia cảnh báo rủi ro thiên tai khốc liệt

12 giờ trướcBài gốc

Mưa lũ khốc liệt và dấu hiệu cảnh báo rõ ràng

Trong vòng một năm qua, Việt Nam đã phải đối mặt với một loạt thiên tai với tính chất bất ngờ, cường độ mạnh và phạm vi ảnh hưởng rộng lớn. Những gì xảy ra không chỉ là biểu hiện thông thường của thời tiết cực đoan, mà là hồi chuông cảnh báo rõ ràng về mức độ nghiêm trọng của biến đổi khí hậu trong khu vực.

Ảnh minh họa.

Từ đầu năm đến nay, các hiện tượng thiên tai đã không còn xuất hiện đơn lẻ hay theo mùa như trước, mà đang trở thành chuỗi biến động nối tiếp nhau với sức phá hủy nghiêm trọng, để lại những hệ lụy kéo dài cả về kinh tế lẫn xã hội. Mưa lớn, sạt lở, lũ quét không chỉ cuốn trôi tài sản mà còn khiến nhiều vùng quê trở nên tan hoang, cuộc sống người dân bị đảo lộn trong thời gian dài.

Cơn bão Yagi từng được giới chuyên gia nhận định là một trong những xoáy thuận nhiệt đới mạnh nhất từng hình thành trên Biển Đông. Khi đổ bộ vào đất liền, bão mang theo gió giật cực mạnh và lượng mưa lớn dồn dập, khiến hàng trăm nghìn ngôi nhà tốc mái, hạ tầng giao thông bị chia cắt, sản xuất nông nghiệp thiệt hại nặng nề. Nhiều vùng nuôi trồng thủy sản và cây trồng lâu năm bị cuốn sạch, kéo theo sự đứt gãy chuỗi cung ứng và thiệt hại kinh tế nghiêm trọng.

Chưa kịp phục hồi sau đợt thiên tai đó, chỉ trong vòng chưa đầy một năm, miền Bắc tiếp tục hứng chịu chuỗi thời tiết cực đoan liên tiếp. Lốc xoáy xuất hiện đồng loạt ở nhiều địa phương, gây đổ sập nhà cửa, cây xanh, cột điện, ảnh hưởng đến đời sống và sinh hoạt của hàng chục nghìn người dân. Đỉnh điểm là vụ lật tàu du lịch tại Vịnh Hạ Long – một thảm kịch khiến cả nước bàng hoàng về mức độ tàn khốc và khó lường của thời tiết.

Ngay sau đó, bão Wipha đổ bộ vào khu vực Bắc Bộ, mang theo lượng mưa lớn kéo dài nhiều giờ. Hệ quả là nhiều địa phương rơi vào tình trạng ngập sâu, sạt lở đất xảy ra trên diện rộng. Đồng ruộng, vườn cây ăn quả, nhà cửa và các công trình hạ tầng bị hư hại nặng nề, đặt người dân và chính quyền vào tình thế bị động, khẩn cấp.

Những chuỗi thiên tai ấy không chỉ đơn thuần là phép thử của tự nhiên, mà còn là lời cảnh báo mạnh mẽ về tính dễ tổn thương của các khu vực dân cư trước biến đổi khí hậu ngày càng rõ rệt.

Theo chuyên gia khí tượng GS.TS Phan Văn Tân, thiên tai hiện nay không chỉ tăng về cường độ mà còn bất ngờ về thời điểm. Những hiện tượng thời tiết cực đoan có thể xảy ra trong chớp mắt, đủ để biến một ngày bình thường thành một bi kịch không ai lường trước, như vụ lật tàu thảm khốc ở Vịnh Hạ Long gần đây là một minh chứng đau xót.

Từ góc nhìn khoa học, ông cho rằng thiên tai không chỉ là thách thức thời tiết mà là dạng "kẻ thù" đặc biệt trong thời đại khí hậu đang thay đổi nhanh chóng – không có hình thù cụ thể, không mang vũ khí, nhưng sức tàn phá lại khôn lường và khó kiểm soát.

Lực lượng tuyến đầu trong "cuộc chiến thầm lặng"

Trong khi xã hội vẫn đang quen nhìn nhận thiên tai như điều bất khả kháng, giới chuyên môn khí tượng – thủy văn lại coi đây là một “chiến tuyến đặc biệt” mà họ là những người lính tiên phong. Theo GS.TS Phan Văn Tân, chính đội ngũ dự báo viên và nhà khoa học khí tượng thủy văn đang gánh trọng trách phòng ngừa và giảm thiểu rủi ro thiên tai, không bằng súng đạn, mà bằng tri thức, kỷ luật và công nghệ.

Ảnh minh họa.

Giữa “thời bình”, những người làm công tác dự báo vẫn âm thầm theo dõi từng diễn biến thời tiết để hỗ trợ sản xuất nông nghiệp, hàng hải, du lịch, vận tải… Khi “cuộc chiến” xảy ra – tức là lúc thiên tai xuất hiện, họ buộc phải làm việc liên tục, cập nhật mô hình tính toán, đưa ra dự báo chính xác đến từng giờ, từng địa phương.

GS.TS Phan Văn Tân ví von, nếu thiên tai là một hình thức chiến tranh không tiếng súng thì các nhà khí tượng chính là lực lượng đặc nhiệm nơi tuyến đầu – những người luôn phải làm việc dưới áp lực lớn, với yêu cầu cao độ về độ chính xác và tốc độ, nhằm đưa ra cảnh báo kịp thời trước mỗi biến động của tự nhiên.

Ông cũng nhấn mạnh, một quốc gia không thể đợi đến khi có chiến tranh mới tuyển quân, và với thiên tai cũng vậy – phải chuẩn bị từ sớm. Đầu tư vào đào tạo cơ bản, nâng cao chuyên môn, giữ chân người giỏi trong ngành khí tượng – thủy văn là chiến lược sống còn. Thiên tai có thể không xuất hiện hàng tuần, hàng tháng, nhưng một khi ập đến, mức độ tàn phá có thể hơn cả một cuộc xung đột quân sự nếu không có người dự báo chính xác, kịp thời.

Theo GS.TS Tân, những năm gần đây, thiên tai ở Việt Nam đang ngày càng trở nên bất thường: mùa khô khắc nghiệt hơn, mùa mưa đến muộn hoặc dồn dập, các hiện tượng như dông, lốc, sét hay bão nhiệt đới xảy ra với cường độ mạnh và tần suất cao hơn. Những biến động này đòi hỏi đội ngũ chuyên gia phải không ngừng cập nhật kiến thức, ứng dụng công nghệ mới, cũng như phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan trong nước và quốc tế.

Tăng năng lực cảnh báo – nền tảng bảo vệ bền vững

Trước tình hình thiên tai diễn biến ngày càng phức tạp, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết công tác phòng, chống đang được xem xét theo hướng tổng thể hơn, trong đó tập trung vào tăng cường năng lực cảnh báo sớm và chi tiết đến từng khu vực.

Một trong những mục tiêu trọng tâm là hoàn thiện bản đồ phân vùng rủi ro thiên tai đến tận cấp thôn, bản. Cùng với đó, hệ thống dự báo sẽ được cải tiến dựa trên công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo (AI), viễn thám, máy bay không người lái (UAV) và phân tích dữ liệu lớn nhằm theo dõi và dự báo thiên tai chính xác hơn theo thời gian thực.

Việc đầu tư cho các lực lượng ứng phó tại chỗ, đặc biệt là cấp xã – nơi tiếp cận đầu tiên với thiên tai – cũng được ưu tiên. Các đội xung kích địa phương sẽ được trang bị thêm phương tiện phù hợp, cùng với đó là các khóa tập huấn, diễn tập ứng phó sát thực tế hơn.

Ngoài ra, nhận thức cộng đồng cũng cần được nâng cao. Việc truyền thông, phổ cập kiến thức về rủi ro thiên tai và kỹ năng ứng phó đến từng hộ dân, trường học, khu dân cư... sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu thiệt hại khi thiên tai xảy ra.

Thiên tai không thể ngăn chặn hoàn toàn, nhưng mức độ tổn thất có thể giảm đáng kể nếu có sự chuẩn bị chu đáo và chủ động từ sớm. Những “người lính” thầm lặng trên mặt trận khí tượng không chỉ cung cấp thông tin, mà còn đóng vai trò như tấm lá chắn đầu tiên để bảo vệ con người, tài sản và ổn định xã hội.

Giữa thời đại biến đổi khí hậu ngày càng rõ nét, đầu tư cho khí tượng – thủy văn không đơn thuần là chi phí, mà là đầu tư cho an ninh quốc gia bền vững. Và trong cuộc chiến âm thầm này, tri thức, công nghệ và sự tỉnh táo chính là vũ khí mạnh mẽ nhất.

Nguồn Kinh tế Môi trường : https://kinhtemoitruong.vn/mua-lu-gia-tang-bat-thuong-chuyen-gia-canh-bao-rui-ro-thien-tai-khoc-liet-100751.html