Mùa thốt nốt bắt đầu từ tháng 10 âm lịch trở đi.
Những ngày này, men theo con đường ấp Tà Lọt, khu vực ven chân núi Cấm (giáp ranh hai xã Tri Tôn và Núi Cấm) dễ dàng bắt gặp hình ảnh người dân thu hoạch thốt nốt. Xa xa, những căn chòi nhỏ được người dân dựng “dã chiến” để nấu đường. Mùa nấu đường thốt nốt đang bắt đầu.
Công việc thu hoạch nước thốt nốt rất khó khăn và nguy hiểm.
Gặp anh Chau Sanh (xã Tri Tôn) đang trên ngọn cây thốt nốt, tay thoăn thoắt cắt từng bông thốt nốt để lấy nước nấu đường. Để có được lượng nước này, từ sáng sớm anh đã bắt đầu leo lên những cây thốt nốt, cẩn thận lấy những bình nước tích trữ từ hôm trước xuống. Công việc lặp đi, lặp lại nhiều nên hầu như cả ngày anh đều “ở trên cây”.
Nước thốt nốt sau khi thu hoạch
Anh Chau Sanh cho biết, gia đình anh có khoảng 100 cây thốt nốt (của gia đình và thuê). Mỗi ngày, anh leo khoảng 30 cây, lượng nước lấy được sẽ nấu ra khoảng 20 - 30kg đường. “Việc trèo cây lấy nước thốt nốt rất nguy hiểm, có cây cao đến 15m, chỉ cần sơ suất nhỏ là có thể mất mạng. Cây thốt nốt có đặc điểm là thời tiết càng nắng nóng thì cho nước càng nhiều, càng ngọt, chất lượng đường nấu ra tốt hơn” - anh Chau Sanh chia sẻ.
Người dân gánh nước thốt nốt về nấu đường.
Để lấy được nước, người dân thường dùng những cây tre dài, cắt ngắn phần nhánh để làm thang leo. Khi lên đến ngọn cây, người ta dùng dao cắt phần đầu bông thốt nốt, rồi dùng can hay hủ nhựa hứng nước. Trước đây, người ta thường dùng ống tre gai, chọn ống to, giao lóng để hứng nước. Hiện nay, ống tre được thay thế bằng các vật dụng bằng nhựa nhỏ để nhẹ khi mang lên cây. Sau mỗi lần lấy nước, người ta tiếp tục cắt ở phần đầu hoa bỏ để tích nước.
Đồng bào Khmer dựng những căn chòi "dã chiến" để nấu đường thốt nốt.
Nước thốt nốt sau khi lấy xuống được lọc sạch bụi rồi tiến hành nấu. Chị Neáng Hiếp (xã Tri Tôn) cho biết, nước thốt nốt được nấu khoảng 4 giờ là cô đặc lại thành đường dạng lỏng. Sau khi cô đặc đạt yêu cầu, chảo được nhắc ra khỏi lò, khuấy liên tục để còn màu vàng tươi đặc trưng của đường. “Bình quân khoảng 8 - 10 lít nước thốt nốt sẽ thu về 1kg đường. Sản phẩm thu được sẽ được bán cho các cơ sở kinh doanh trên địa bàn để đóng hủ hay nấu đường viên”, chị Neáng Hiếp chia sẻ.
Hiện nay, giá đường thốt nốt đang ở mức cao, người dân vô cùng phấn khởi.
Thời điểm đầu mùa, đường thốt nốt được các hộ dân bán cho thương lái với giá 50.000 đồng/kg; cao điểm giá còn 40.000 - 45.000 đồng/kg. Bình quân mỗi ngày, mỗi gia đình nấu 20 - 30kg, mang về thu nhập 800.000 đồng đến trên 1 triệu đồng.
Cây thốt nốt được người dân địa phương tận dụng hầu như toàn bộ. Nước thốt nốt để nấu đường, làm rượu thốt nốt, nước màu, mật thốt nốt…; trái thốt nốt được dùng để làm thực phẩm, làm bánh, mứt…; lá và thân cây thốt nốt được sử dụng để làm đồ thủ công mỹ nghệ. Trong đó, nhiều sản phẩm từ cây thốt nốt trở thành sản phẩm OCOP của các địa phương.
ĐỨC TOÀN