Những ngày này, trên các sườn đồi ở xã Bạch Thông, những vườn cam, quýt đã ngả vàng rực rỡ. Khắp các lối mòn, người dân tất bật gùi quýt xuống điểm thu mua dọc Quốc lộ 3B để kịp chuyến thương lái. Dù thời tiết không thật thuận lợi, nhưng nhờ kinh nghiệm canh tác lâu năm, quýt năm nay vẫn sai quả, vỏ đẹp. Giá thu mua tại vườn đạt bình quân 8.000–12.000 đồng/kg, mức giá đủ để người trồng có lãi và yên tâm mở rộng sản xuất.
Mùa vàng ở vựa quýt Bạch Thông, Thái Nguyên
Ông Hà Văn Nhất, người dân xã Bạch Thông, chia sẻ: “Năm nay nhuận nên gia đình tôi cũng đã thu hoạch quýt này cỡ 1 tháng nay rồi. Nhà tôi thì chủ yếu trồng quýt ta này, một ít cam sành, cam đường canh nữa. Năm nhiều nhất thì được 20 tấn quả. Không riêng gia đình tôi, cả xã này chủ yếu trồng cam quýt thôi, vì cây hợp đất, khí hậu và cũng cho thu nhập ổn định".
Giống quýt Bạch Thông được phát triển từ giống bản địa, có múi dày, tép mọng, vị chua dịu và giàu tinh dầu, được thu hoạch rộ từ tháng 11 đến tháng 1 năm sau. Năm nay, nhiều du khách và người dân đã đến tận vườn tham quan, cùng bà con thu hái, lựa những quả chín đẹp nhất mang về làm quà. Giữa tiết trời cuối năm, đi dưới những tán quýt vàng ươm, nghe mùi thơm lan nhẹ trong gió và tự tay hái những trái quýt căng mọng đã trở thành một trải nghiệm thú vị, góp thêm sức sống vào không khí mùa vàng.
Mỗi độ vào vụ, cả vùng đồi như rộn ràng hơn. Người hái, người chọn, người gánh, người đóng hàng… Nhịp thu hoạch kéo dài từ sáng sớm đến chiều muộn. Từng sọt quýt căng mọng được chuyển xuống chợ, theo các chuyến xe về Cao Bằng, Hà Nội, Lạng Sơn và nhiều tỉnh lân cận. Tại các điểm bán lẻ dọc Quốc lộ 3B, giá quýt dao động 15.000–25.000 đồng/kg; dịp cận Tết có thể lên tới 25.000–30.000 đồng/kg.
Bạch Thông được sáp nhập từ các xã Dương Phong, Quang Thuận và Đồng Thắng – những vùng quýt trọng điểm trước đây. Toàn xã có hơn 500 ha cây có múi, trong đó khoảng 400 ha đang cho thu hoạch ổn định. Sản lượng bình quân hằng năm đạt 4.000–4.500 tấn với khoảng 500 hộ trồng. Nhờ sản phẩm “Quýt Bắc Kạn” được bảo hộ Chỉ dẫn địa lý từ năm 2012, nhiều hộ dân có thu nhập 100–300 triệu đồng/năm, góp phần quan trọng vào giảm nghèo và đổi thay diện mạo nông thôn.
Chị Ma Thị Thơ, thôn Tổng Ngay, xã Bạch Thông bên vườn quýt trồng theo hướng hữu cơ
Bên cạnh sản xuất truyền thống, một số hộ đã mạnh dạn chuyển sang trồng hữu cơ, sử dụng phân bón hữu cơ và chế phẩm sinh học. Chị Ma Thị Thơ, thôn Tổng Ngay, xã Bạch Thông – một trong những người tiên phong, cho biết:
“Áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, tôi cũng tự mày mò nghiên cứu và tự tìm cách cắt ghép ra một số loại quýt mới dựa trên nguồn gen truyền thống để bảo tồn, giữ hương vị. Đối với việc trồng theo hướng hữu cơ, VietGAP, sẽ hướng vào phân khúc khách hàng cao hơn. Đây là hướng mới và rất hiệu quả vì đảm bảo chất lượng, an toàn cho người sử dụng và cho chính người trồng. Như ở vườn đây chúng tôi chỉ phát cỏ thôi, không sử dụng chất hóa học, đảm bảo an toàn và đủ tiêu chuẩn để vào siêu thị, trung tâm thương mại lớn và các thị trường khó tính hơn…”.
Tuy nhiên, cây quýt Bạch Thông vẫn đang đối mặt với nhiều khó khăn như đất trồng lâu năm bị thoái hóa, thiếu giống chất lượng cao, sâu bệnh phát sinh nhiều. Địa phương chưa có cơ sở sơ chế, kho lạnh hay cơ sở chế biến sâu; việc tiêu thụ chủ yếu vẫn phụ thuộc vào thương lái nên giá cả chưa ổn định. Dù vậy, với lợi thế giống bản địa đặc trưng và vùng trồng tập trung quy mô lớn, quýt Bạch Thông vẫn có nhiều cơ hội mở rộng thị trường.
Ông Nguyễn Vũ Mão, Phó Chủ tịch UBND xã Bạch Thông, cho biết: “Để nâng cao và phát triển thương hiệu quýt Bạch Thông, điều quan trọng trước hết là phải cải thiện chất lượng sản phẩm thông qua sản xuất sạch và áp dụng đúng tiến bộ khoa học – kỹ thuật; tiến tới triển khai truy xuất nguồn gốc để nâng cao giá trị và tính minh bạch. Cùng với đó, việc kết nối tiêu thụ, xây dựng chuỗi liên kết từ sản xuất đến thị trường cũng rất quan trọng để quảng bá thương hiệu. Sự vào cuộc của cấp ủy, chính quyền, doanh nghiệp và người dân sẽ giúp bảo tồn vùng nguyên liệu sạch, đồng thời phát triển du lịch, trải nghiệm gắn với các vườn quýt đặc trưng địa phương.”
Hiện xã Bạch Thông đang hoàn tất công tác chuẩn bị cho Ngày hội cam, quýt dự kiến tổ chức vào đầu tháng 12 tới. Đây là dịp quảng bá sản phẩm, kết nối tiêu thụ và thu hút doanh nghiệp tìm kiếm cơ hội đầu tư vào vùng cây ăn quả đặc sản này.
Với bà con Bạch Thông, mỗi vụ quýt thắng lợi không chỉ mang lại thu nhập khá, mà còn là động lực để giữ gìn thương hiệu quýt truyền thống, đưa loại quả đặc sản này ngày càng vươn xa.
Công Luận/VOV Đông Bắc