Theo Cục Dân số, Bộ Y tế, sau khi hợp nhất địa giới hành chính, cả nước hiện có 13/34 tỉnh, thành phố có mức sinh dưới mức sinh thay thế - tức dưới 2,1 con mỗi phụ nữ.
TP.HCM tiếp tục là địa phương có mức sinh thấp nhất cả nước, chỉ đạt 1,43 con/phụ nữ, dù đã mở rộng địa giới hành chính sau khi hợp nhất với Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu. Đây là mức thấp kỷ lục, cho thấy xu hướng sinh ít con đang diễn ra mạnh mẽ ở đô thị lớn nhất nước.
Đứng sau là Tây Ninh (hợp nhất Long An và Tây Ninh) với 1,52 con/phụ nữ; Cần Thơ (sáp nhập Hậu Giang, Sóc Trăng và Cần Thơ) đạt 1,55 con/phụ nữ; Cà Mau và Vĩnh Long đều dưới 1,6 con/phụ nữ. Trong số các địa phương này, phần lớn ở khu vực miền Nam – nơi xu hướng sinh ít con ngày càng rõ nét.
Ở phía Bắc, Hà Nội là địa phương có mức sinh dưới ngưỡng thay thế, chỉ 1,86 con/phụ nữ – mức thấp nhất trong lịch sử Thủ đô và giảm nhẹ so với năm 2023 (1,88 con).
Ở chiều ngược lại, ba địa phương ghi nhận mức sinh cao, vượt 2,5 con/phụ nữ. Điện Biên dẫn đầu cả nước với 2,6 con/phụ nữ. Tuyên Quang (hợp nhất Hà Giang) và Lào Cai (hợp nhất Yên Bái) lần lượt đạt 2,55 và 2,5 con/phụ nữ. Trước hợp nhất, đây cũng là những địa phương có mức sinh cao.
Mức sinh của 34 tỉnh, thành phố sau sáp nhập. (Ảnh: Cục Thống kê)
Ngoài ra, 18 tỉnh thành khác có mức sinh nằm trong khoảng từ 2,1 đến dưới 2,5 con/phụ nữ – tức đạt ngưỡng thay thế hoặc gần mức sinh cao.
Hiện mức sinh trung bình toàn quốc chỉ đạt 1,91 con/phụ nữ, thuộc nhóm 5 nước thấp nhất khu vực Đông Nam Á, thấp hơn mức trung bình khu vực (2,0) và chỉ cao hơn Brunei, Malaysia, Thái Lan và Singapore.
Các chuyên gia cho rằng, việc sinh ít con bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân: áp lực công việc, chi phí nuôi dạy con cao, phụ nữ ưu tiên sự nghiệp, cũng như thay đổi nhận thức về hôn nhân và gia đình. Khu vực nông thôn vẫn duy trì mức sinh cao hơn, nhưng xu hướng giảm sinh tại đây cũng ngày một rõ nét.
Mức sinh thấp kéo dài được cảnh báo sẽ tác động sâu sắc tới cơ cấu dân số, làm giảm số người trong độ tuổi lao động, thúc đẩy già hóa sớm và đe dọa sự phát triển kinh tế. "Nếu không có giải pháp kịp thời, Việt Nam có thể đối mặt với nguy cơ sụp đổ dân số", chuyên gia dân số cảnh báo.
Theo Chiến lược dân số quốc gia đến năm 2030, Việt Nam đặt mục tiêu duy trì vững chắc mức sinh thay thế (2,1 con/phụ nữ), hướng tới quy mô dân số 104 triệu người. Trong đó, Bộ Y tế đã đề xuất nhiều giải pháp như bỏ tiêu chí giảm sinh con thứ 3, khuyến khích kết hôn trước 30 tuổi và sinh đủ hai con trước 35 tuổi.
Một số địa phương cũng bắt đầu áp dụng chính sách hỗ trợ tài chính để khuyến khích sinh con. Gần đây, TP.HCM lập danh sách hỗ trợ 3 triệu đồng cho phụ nữ sinh đủ hai con trước 35 tuổi, như một động thái nỗ lực cứu vãn mức sinh đang tụt dốc không phanh.
Như Loan