Mức sinh giảm mạnh: Sống cho bản thân hay cho tương lai?

20 giờ trướcBài gốc

Mức sinh liên tục giảm là thách thức lớn với dân số Việt Nam

Từ "ngại nghèo" đến "ngại sinh": Điều gì đã thay đổi?

Chúng ta từng có những thế hệ "cứ cưới là đẻ", bởi đơn giản, sinh nhiều con đồng nghĩa với có thêm lao động, có chỗ dựa khi về già. Nhưng bây giờ thì khác: Có con trở thành một quyết định đắt đỏ. Chi phí nuôi dạy con ngày càng cao, áp lực công việc, khủng hoảng nhà ở, những giấc mơ cá nhân... tất cả khiến nhiều người chần chừ. Khi họ nhận ra "đã đến lúc", thì có thể đã muộn.

Thế nhưng, nếu chỉ vì kinh tế, tại sao Nhật Bản, Hàn Quốc - những quốc gia có nền kinh tế hàng đầu vẫn đang đối mặt với tỷ lệ sinh thấp kỷ lục? Sự thật là vật chất không còn là yếu tố quyết định duy nhất. Con người ngày nay có quá nhiều lựa chọn - đến mức họ không biết phải chọn gì. Kết hôn hay tận hưởng cuộc sống độc thân? Có con hay dành thời gian theo đuổi sự nghiệp, đam mê? Trong lúc họ lưỡng lự, thời gian vẫn trôi đi, và cánh cửa sinh sản dần khép lại.

Ảnh minh họa

Từ chính sách "sinh ít" đến khuyến khích đẻ nhiều: Một sự quay xe lịch sử

Hơn nửa thế kỷ qua, Việt Nam đã trải qua một cuộc "quay xe" ngoạn mục trong chính sách dân số. Từng khuyến khích sinh ít - giờ lại lo lắng khi quá ít người muốn sinh. Mới đây, Ban Bí thư TW Đảng đã ra văn bản bỏ quy định xử lý Đảng viên sinh con thứ ba, một động thái rõ ràng cho thấy Việt Nam đã bước vào giai đoạn cần khuyến khích sinh sản thay vì kiểm soát dân số. Nhưng liệu chỉ dừng ở đó có đủ?

Thực tế bài toán "ngại sinh con" đã đặt ra với tất cả các nước phát triển và họ cũng đã cố gắng thử nhiều cách đối phó. Trợ cấp tiền cho gia đình đông con - nhưng có vẻ tiền không đủ để thay đổi quyết định sinh sản. Một khoản tiền nhất định không đủ để những người trẻ thay đổi nhận thức và cũng khó lòng bù đắp những chi phí cho việc mang thai, sinh con, nuôi con. Chưa kể những "chi phí" khác như "thiệt hại" cơ hội thăng tiến, phát triển bản thân... không thể quy thành tiền. Đánh thuế người độc thân - một hình thức "ép buộc" từng được áp dụng tại Hàn Quốc, Nhật Bản. Nhưng khi động lực chính của việc kết hôn và sinh con là mong ước một gia đình hạnh phúc không thu hút nhiều giới trẻ thì nỗi sợ tổn hại thu nhập cũng không cũng không cải thiện nhiều tình hình.

Không hiệu quả với các biện pháp "phát huy nội lực" các quốc gia phải cầu "viện binh". Mở cửa nhập cư - một giải pháp của Canada, Mỹ nhưng không dễ dàng với các nước Đông Á.

Tuy nhiên, hầu hết các chính sách trên chỉ mang tính tình thế. Vì vấn đề cốt lõi không nằm ở tiền bạc, mà ở tư duy. Người ta không sinh con không phải vì nghèo, mà vì họ không còn tin rằng có con là điều tất yếu phải làm.

Từ làng chài đến đô thị lớn: Mức sinh nói lên điều gì?

Ở những làng chài ven biển hay những bản làng vùng cao cách đây vài chục năm, mức sinh luôn cao. Ở đó, người dân có rất ít lựa chọn cho cuộc sống - khi màn đêm buông xuống, họ có mỗi một việc là đi ngủ. Nhưng cùng với sự khan hiếm thông tin là sự thiếu cơ hội để vươn lên, và những gia đình đông con thường gắn liền với cảnh sống bấp bênh, đói nghèo.

Còn hôm nay, ở những đô thị lớn, nơi con người có mọi phương tiện để kết nối, để lựa chọn, để theo đuổi đam mê - mức sinh lại xuống thấp đến mức đáng báo động. Có phải càng có nhiều lựa chọn, con người càng dễ lạc lối? Càng hiện đại, con người càng mất phương hướng trong những quyết định quan trọng nhất của cuộc đời mình?

Muốn đảo ngược tình thế, phải thay đổi cách suy nghĩ

Chúng ta có thể học gì từ bài học của các nước phát triển? Rõ ràng, những chính sách tiền bạc không có nhiều tác dụng. Vậy đâu là điều quan trọng nhất, câu trả lời có lẽ ở nhận thức.

Giải pháp đầu tiên và quan trọng hàng đầu đó là các nhà quản lý cần tạo ra hình mẫu gia đình hấp dẫn: Không ai muốn bước vào hôn nhân nếu họ chỉ thấy những cuộc hôn nhân bất ổn, tỷ lệ ly hôn cao, gánh nặng tài chính đè nặng. Nếu muốn giới trẻ kết hôn và sinh con, xã hội phải tạo ra nhiều hơn những hình mẫu gia đình hạnh phúc, nơi con cái không phải là gánh nặng mà là niềm vui.

Một giải pháp nữa đó là định nghĩa lại giá trị của việc có con: Thay vì chỉ nhìn con cái là một trách nhiệm, hãy cho thấy đó còn là một hành trình đáng giá. Cần thay đổi cách truyền thông về vai trò của cha mẹ, xây dựng môi trường thân thiện cho những người làm cha mẹ, thay vì khiến họ cảm thấy bị bỏ rơi.

Ngoài ra cần chủ động thay đổi văn hóa làm việc: Một xã hội mà người phụ nữ bị yêu cầu chọn giữa sự nghiệp và con cái là một xã hội tự đẩy mình vào bẫy suy giảm dân số. Hãy nhìn những nước khuyến khích giờ làm linh hoạt, chính sách hỗ trợ cha mẹ, tạo điều kiện để nuôi dạy con trở nên dễ dàng hơn - đó mới là những chính sách thực sự hiệu quả.

Tỷ lệ sinh không đơn thuần là một con số. Nó phản ánh cách con người nhìn nhận về cuộc sống, hôn nhân, gia đình. Khi không ai còn muốn sinh con, vấn đề không chỉ là kinh tế - mà là cách chúng ta nhìn nhận ý nghĩa của cuộc sống. Nếu chúng ta không thay đổi nhận thức, mọi chính sách chỉ là vá víu. Và đến một lúc nào đó, chúng ta sẽ nhận ra rằng: Mình đã chọn một cuộc sống quá cá nhân - một lối sống mà chính xã hội mà chúng ta đang sống cũng không còn duy trì được trong tương lai.

Tiểu Di

Nguồn Phụ Nữ VN : https://phunuvietnam.vn/muc-sinh-giam-manh-song-cho-ban-than-hay-cho-tuong-lai-20250316095327029.htm