Muốn có thực phẩm an toàn thì gốc rễ phải bắt đầu từ sản xuất

2 giờ trướcBài gốc

Chợ vẫn là "điểm yếu" trong qủan lý an toàn thực phẩm

Ở khâu phân phối, ông Bùi Nguyễn Anh Tuấn, Phó cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước, Bộ Công thươngcho biết,đến cuối năm 2024 cả nước có 8.274 chợ, 276 trung tâm thương mại, 1.293 siêu thị.

Theo ông Tuấn, các siêu thị, trung tâm thương mại thường thuộc doanh nghiệp lớn, chú trọng uy tín thương hiệu nên việc tuân thủ ATTP tốt hơn. Trong khi đó, các cơ sở kinh doanh thực phẩm ở chợ chủ yếu nhỏ lẻ, chỉ ký cam kết ATTP với cơ quan chức năng, thiếu giấy chứng nhận đủ điều kiện.

Ông Bùi Nguyễn Anh Tuấn, Phó cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước.

"Hạn chế lớn hiện nay là việc truy xuất nguồn gốc tại chợ còn khó khăn, hiểu biết về ATTP của hộ kinh doanh hạn chế. Bộ Công thương đã ban hành Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 11856:2017 về chợ kinh doanh thực phẩm, khuyến khích địa phương áp dụng. Tuy nhiên, hạ tầng lạc hậu và quản lý phân tán khiến việc kiểm soát ATTP ở chợ vẫn là khâu yếu", ông Tuấn nói.

Do đó, để tăng cường công tác bảo đảm ATTP trong thời gian tới, ông Tuấn cho rằng, giải pháp cấp thiết đặt ra là hoàn thiện pháp luật.

Theo ông, cần rà soát, đánh giá lại mô hình quản lý ATTP, xem xét, sửa đổi theo hướng thu gọn về một đầu mối quản lý ATTP; bố trí ngân sách cải tạo chợ, xã hội hóa đầu tư hạ tầng; đồng thời kiểm soát nguồn hàng, đặc biệt là thực phẩm tươi sống.

Ngoài ra, việc tập huấn kiến thức ATTP cho hộ kinh doanh, công khai minh bạch các cơ sở vi phạm, và hỗ trợ quảng bá đơn vị sản xuất an toàn cũng được coi là những mũi nhọn cần triển khai mạnh mẽ.

Gốc rễ phải bắt đầu từ sản xuất

Tuy nhiên, vấn đề trên chỉ là phần ngọn, ông Nguyễn Quý Dương, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, nhấn mạnh: "Muốn có thực phẩm an toàn thì gốc rễ phải bắt đầu từ sản xuất".

Việt Nam hiện có khoảng 10 triệu hộ nông dân với diện tích rau 1,15 triệu ha, cây ăn quả 1,3 triệu ha. Dù nhu cầu tiêu dùng và xuất khẩu đều lớn, diện tích sản xuất theo tiêu chuẩn an toàn còn rất thấp.

Ông Nguyễn Quý Dương, Phó cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật.

Hiện nay, có hai hệ thống chứng nhận chính là VietGAP và GlobalGAP, tuy nhiên đây không phải là quy định bắt buộc mà chỉ mang tính khuyến khích, theo hướng thúc đẩy sản xuất an toàn, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và môi trường sinh thái.

Ông Dương cho biết, đến năm 2024, mới có khoảng 150.000ha đạt chứng nhận VietGAP cho 6 nhóm cây trồng, trong đó rau chỉ đạt hơn 8.000ha - chưa đến 1% diện tích. Với cây ăn quả, diện tích đạt chuẩn khoảng 76.000 ha; chè khoảng 5.200ha. Nếu tính cả các chứng nhận khác như GlobalGAP, tổng diện tích đạt chuẩn mới khoảng 440.000ha.

Những con số khiêm tốn ấy gióng lên hồi chuông cảnh báo. Ông Nguyễn Quý Dương thẳng thắn nhìn nhận, từ năm 2012 đến nay, dù Nhà nước đã ban hành nhiều chính sách khuyến khích phát triển VietGAP và các tiêu chuẩn tương tự, song sau hơn một thập kỷ, diện tích thực tế vẫn còn quá ít.

Ngoài VietGAP, cũng có hình thức nông dân ký cam kết sản xuất an toàn trực tiếp với bên tiêu thụ, nhưng quy mô nhỏ lẻ và phân tán, chưa đủ để tạo sức lan tỏa.

Điều đáng nói, theo ông Dương, làm sao để biết được họ có thực hiện cam kết hay không cũng là bài toán đau đầu mà chính các đối tác nước ngoài đã đặt câu hỏi cho Việt Nam.

Người tiêu dùng hầu như không có quyền lựa chọn

Thực trạng này không chỉ khiến người sản xuất khó nâng giá trị nông sản mà còn khiến người tiêu dùng trong nước chịu thiệt thòi.

Bà Trần Thị Dung, Phó chủ tịch kiêm Trưởng ban Kiểm tra Hội Bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam, bày tỏ sự hoang mang trước thực trạng hàng giả, hàng nhái, thực phẩm bẩn tràn lan khó kiểm soát, trong khi "người tiêu dùng hầu như không có quyền lựa chọn", bởi họ không có cách nào để phân biệt đâu là thật, đâu là giả.

Từ góc nhìn thị trường, ông Nguyễn Văn Mười, Phó tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam, cảnh báo: Yếu tố cơ bản nhất để đảm bảo ATTP là quy trình sản xuất chuẩn, trong đó VietGAP phải là yêu cầu tối thiểu. Hiện, chỉ khoảng 5-6% rau đáp ứng tiêu chuẩn này, đồng nghĩa chất lượng chưa được kiểm soát chặt, người tiêu dùng phải gánh rủi ro.

Dư lượng hóa chất trong nông sản là mối lo lớn nhất. Việc mua bán thuốc bảo vệ thực vật còn dễ dãi, không theo đơn, khiến thời gian cách ly không được tuân thủ, trực tiếp ảnh hưởng đến sức khỏe người dân.

Ông Nguyễn Văn Mười - Phó Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam

Về tiêu thụ, thị trường hiện dựa vào ba kênh là siêu thị, chợ truyền thống và các cửa hàng nhỏ lẻ, ông Mười nhận định, nếu siêu thị, chợ còn có thể kiểm soát, thì hàng bán rải rác trên vỉa hè, lề đường gần như bỏ ngỏ. Vì vậy, cần phát triển các điểm bán tập trung, hạn chế hàng trôi nổi.

"Một nông dân có thể cung cấp hàng chục tấn rau mỗi năm, nhưng hiện chưa có biện pháp quản lý ATTP tương xứng. Đây chính là lỗ hổng cần siết chặt", ông Mười nhấn mạnh.

Vẫn mông lung giải pháp quản lý

Đại diện Sở NN&MT Hà Nội cho hay,một điểm nhấn quan trọng trong quản lý là việc ứng dụng công nghệ thông tin để truy xuất nguồn gốc.

"Thành phố đã triển khai hệ thống sử dụng mã QR, mã vạch điện tử, cho phép minh bạch thông tin từ khâu sản xuất đến tiêu thụ, giúp người tiêu dùng dễ dàng kiểm chứng nguồn gốc thực phẩm.

Tuy nhiên, việc áp dụng còn gặp khó khăn do nhiều cơ sở sản xuất hạn chế về cơ sở vật chất và kỹ năng số, nên hiện mới dừng lại ở mức khuyến khích", theo đại diện Sở NN&MT Hà Nội.

Ông Bùi Bá Chính, Giám đốc Trung tâm Mã số mã vạch quốc gia.

Nhiều ý kiến cho rằng, cần có một chính sách quản lý "cứng rắn" thay vì chỉ khuyến khích như hiện nay trong an toàn thực phẩm. Ông Bùi Bá Chính, Giám đốc Trung tâm Mã số mã vạch quốc gia, Bộ Khoa học và Công nghệ thông tin,Luật Chất lượng Sản phẩm, Hàng hóa (sửa đổi) được Quốc hội thông qua tháng 6/2025, có hiệu lực từ 1/1/2026, dựa trên bốn triết lý mới.

Một là chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm để không cản trở lưu thông; hai là đẩy mạnh chuyển đổi số, tạo hệ thống giám sát minh bạch, hỗ trợ quản lý và hoạch định chính sách; ba là phân loại rủi ro, bắt buộc truy xuất nguồn gốc với thực phẩm và làm rõ ranh giới giữa quy chuẩn bắt buộc và tiêu chuẩn khuyến khích; bốn là áp dụng nhãn điện tử, "hộ chiếu số" cho sản phẩm, nhất là hàng xuất khẩu sang châu Âu.

Song, ông Chính cũng cho rằng, luật đang được sửa đổi nhằm huy động toàn hệ thống chính trị, doanh nghiệp và người dân cùng tham gia.

Như vậy, dù ở vị trí nào - người tiêu dùng, nhà sản xuất hay cơ quan quản lý - tất cả đều phải có trách nhiệm chung để hướng tới thực phẩm sạch và môi trường sống an toàn hơn.

Hồng Hạnh

Nguồn Xây Dựng : https://baoxaydung.vn/muon-co-thuc-pham-an-toan-thi-goc-re-phai-bat-dau-tu-san-xuat-192250923124501313.htm