Shahed là loại drone (máy bay không người lái) cảm tử do Iran thiết kế, nổi bật nhất là Shahed-136 và Shahed-131, được Nga sử dụng rộng rãi trong cuộc chiến ở Ukraine. Shahed còn được gọi là đạn tuần kích vì có thể bay lượn một thời gian trên không trước khi lao xuống mục tiêu và phát nổ. Dù tốc độ bay chậm hơn tên lửa hành trình hay tên lửa đạn đạo, nhưng các drone này rẻ hơn rất nhiều, cho phép Nga sử dụng trong các đợt oanh tạc quy mô lớn.
Nga đang sản xuất drone Geran, phiên bản của Shahed, với quy mô lớn trong nước. Những drone cảm tử này đang được sử dụng hàng loạt cùng các loại đạn dẫn đường chính xác như tên lửa đạn đạo và tên lửa hành trình trong nhiều cuộc tấn công ban đêm vào Ukraine.
Ngoài ra, Nga còn có các drone mồi nhử Gerbera để làm tình hình phòng thủ của Ukraine càng thêm phức tạp.
Các loại drone kiểu Shahed, với giá rẻ, tầm bay xa và có sức sát thương cao, đang thu hút sự quan tâm đặc biệt của Quân đội Mỹ. Bộ Quốc phòng Mỹ coi đây là loại vũ khí cần thiết để vượt qua “nỗi ám ảnh về khoảng cách” trong chiến đấu ở Thái Bình Dương, nơi các căn cứ quân sự nằm rải rác trên phạm vi hàng nghìn cây số.
Auterion, hãng công nghệ quốc phòng Mỹ - Thụy Sĩ có trụ sở ở bang Virginia (Mỹ), đã hợp tác cùng đối tác Ukraine để phát triển mẫu drone tương tự Shahed, mang tên Artemis.
Ông Lorenz Meier, Giám đốc điều hành Auterion, cho biết Artemis đã được thử nghiệm thực tế tại chiến trường Ukraine và Bộ Quốc phòng Mỹ rất quan tâm đến dự án này.
Từ chiến trường Ukraine đến kế hoạch sản xuất tại Mỹ
Đầu năm nay, công ty phần mềm drone Auterion đã được Đơn vị Đổi mới Quốc phòng (DIU) thuộc Bộ Quốc phòng Mỹ ký hợp đồng để phát triển một drone tấn công giá rẻ, có thể sản xuất hàng loạt.
Tuần trước, Auterion thông báo đã hoàn tất giai đoạn nghiên cứu và thử nghiệm để tạo ra Artemis - loại drone tấn công tầm xa đã được đem sang Ukraine thử nghiệm. Thiết kế của Artemis khá giống chiếc Shahed-136, loại drone cảm tử mà Nga sử dụng trong nhiều cuộc tấn công nhắm vào các thành phố Ukraine.
Nga sử dụng drone dạng này như lựa chọn rẻ tiền để thay thế các tên lửa dẫn đường chính xác đắt đỏ, đồng thời phối hợp cùng mồi nhử để làm rối loạn hệ thống phòng không của Ukraine.
Auterion cho biết Artemis được thiết kế đặc biệt để chống lại các hình thức nhiễu điện tử mạnh, nhờ vào hệ thống máy tính điều hướng và dẫn đường bằng hình ảnh. Đây là yếu tố rất quan trọng trong chiến tranh hiện đại, nơi đối phương thường chặn hoặc làm nhiễu tín hiệu GPS.
Drone tấn công tầm xa được Auterion phát triển - Ảnh: Insider
Cấu hình và khả năng chiến đấu của Artemis
Artemis có thể mang tải trọng 18 kg và bay xa tới 1.600 km. Nếu tăng tải trọng lên 36 kg, tầm bay của Artemis sẽ bị hạn chế. Artemis dùng động cơ cánh quạt có hình cánh tam giác giống Shahed và được trang bị hệ thống dẫn đường tự động dựa trên trí tuệ nhân tạo (AI) để tấn công chính xác mục tiêu.
Lorenz Meier, Giám đốc điều hành Auterion, xác nhận với trang Insider rằng Artemis đã được sử dụng trong chiến đấu tại Ukraine dù chưa được triển khai đại trà. Theo ông Lorenz Meier, chương trình Artemis gồm ba giai đoạn là chứng minh khả năng hoạt động, tích hợp vào thực chiến và mở rộng sản xuất tại Mỹ để trang bị cho quân đội nước này.
“Chúng tôi đang thực hiện song song giai đoạn hai và ba”, ông nói.
Chuẩn bị cho chiến lược ở Thái Bình Dương
Mỹ xem các drone kiểu Shahed là lựa chọn phù hợp để tăng cường sức mạnh số lượng vũ khí giá rẻ, đối phó với quy mô và năng lực quân sự ngày càng lớn của Trung Quốc.
Tổng thống Donald Trump từng ám chỉ đến loại drone này hồi tháng 5, khi nói rằng Mỹ đang phát triển “hệ thống máy bay không người lái mới”, đồng thời thừa nhận Iran “đã làm ra chiếc drone tốt chỉ với vài chục nghìn USD”.
Mẫu drone kiểu Shahed, do công ty SpektreWorks thiết kế, đã được trưng bày tại Lầu Năm Góc vào tháng 7, như một phần trong kế hoạch hỗ trợ Bộ Chỉ huy Ấn Độ - Thái Bình Dương (INDOPACOM).
Drone giống Shahed được SpektreWorks giới thiệu tại Lâu Năm Góc hồi tháng 7 - Ảnh: Getty Images
Gần đây, tư lệnh Sư đoàn Bộ binh 25 của Mỹ tại Hawaii khẳng định drone như Shahed chính là thứ lực lượng Mỹ cần cho chiến đấu ở khu vực này.
"Chúng ta đang tụt hậu về cảm biến tầm xa và tấn công hiệu quả tầm xa", Thiếu tướng Jay Bartholomees, chỉ huy Sư đoàn Bộ binh 25, phát biểu tại cuộc họp thường niên của Hiệp hội Lục quân Mỹ tại Washington D.C.
Ông Jay Bartholomees cho biết drone kiểu Shahed có giá thành rẻ, dễ sản xuất, lắp ráp và là loại năng lực mà Mỹ cùng các đối tác cùng đồng minh ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương nên có.
Những drone cảm tử như thế này có thể áp đảo hệ thống phòng không ở tầm xa, khoảng 1.600 km tùy thuộc vào loại và tải trọng. Điều đó có thể khiến chúng trở thành vũ khí giá trị ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.
"Chúng ta cần phải nhanh chóng xây dựng năng lực này. Chúng ta cần thử nghiệm nó trong khu vực của mình. Chúng ta cũng cần hợp tác với các đồng minh và đối tác để làm điều tương tự. Tin tốt: Tôi nghĩ chúng ta có thể bắt kịp rất nhanh chóng bằng cách học hỏi từ những gì đang xảy ra ở Ukraine ", Thiếu tướng Jay Bartholomees nhấn mạnh.
Các đơn vị trên toàn Lục quân Mỹ, chẳng hạn đại đội chuyên trách về các hệ thống phóng không người lái mà Sư đoàn Bộ binh 25 đang thành lập cùng với trung đội hiện có, đã nghiên cứu các khả năng khác nhau của drone và có thể tích hợp thứ gì đó giống Shahed một cách nhanh chóng.
Các binh sĩ đang chế tạo drone cảm tử cánh cố định, song khả năng bay xa vẫn đang được cải thiện.
Nhìn rộng hơn, Lục quân và toàn Quân đội Mỹ đang nỗ lực thích nghi với chiến tranh bằng drone, đặc biệt là các loại cỡ nhỏ. Đó là cuộc rượt đuổi để bắt kịp: Học hỏi, xây dựng chương trình huấn luyện cùng các quy trình và phát triển chuyên môn cần thiết. Khác với Ukraine, Mỹ không tham gia vào cuộc xung đột quy mô lớn, nơi những bài học được đúc kết theo thời gian thực.
Thế nhưng, việc Lục quân Mỹ đẩy mạnh phát triển drone đã đặt binh sĩ vào một môi trường ngày càng đổi mới và nhanh chóng. Họ có thể học cách chế tạo, sửa chữa, vận hành và cải tiến các hệ thống drone này, đồng thời hợp tác chặt chẽ với những đối tác và công ty trong ngành công nghiệp quốc phòng để thúc đẩy quá trình phát triển.
Các ưu tiên quan trọng khác gồm hệ thống chống drone và tác chiến điện tử. Lục quân Mỹ xem đây là những năng lực cốt lõi cho chiến tranh trong tương lai.
Từ thử nghiệm đến sản xuất hàng loạt
Ông Lorenz Meier cho biết DIU đã đưa ra các yêu cầu kỹ thuật cho Artemis nhằm phục vụ đặc thù chiến trường Thái Bình Dương, nơi các lực lượng Mỹ sẽ phải hoạt động trong môi trường bị hạn chế GPS, nhiễu điện tử mạnh và khoảng cách cực lớn giữa các đảo.
“Nếu bạn chuẩn bị cho một cuộc chiến ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương thì rất hợp lý khi đến Ukraine, quan sát công nghệ chiến đấu hiệu quả nhất, thử nghiệm thực tế, rồi mang về Mỹ để phát triển tiếp”, Lorenz Meier nói.
Các cuộc thử nghiệm Artemis ở Ukraine gồm phóng từ mặt đất, hoạt động trong môi trường không có GPS, bay tầm xa và tấn công mục tiêu thật. Sau khi hoàn tất đánh giá, Auterion cho biết Artemis đã sẵn sàng để sản xuất hàng loạt.
Dù thiết kế bởi một công ty Ukraine, Artemis sẽ được sản xuất tại Mỹ cho quân đội nước này. Lorenz Meier nói giá của mỗi chiếc Artemis sẽ dưới 100.000 USD, có thể thấp hơn nhiều. Trong khi đó, Shahed của Iran được ước tính có giá khoảng 30.000 USD, rẻ hơn rất nhiều so với tên lửa hành trình có giá hàng triệu USD.
“Đây là ví dụ cho việc chúng tôi mang công nghệ đã được chứng minh trong chiến đấu về Mỹ, sản xuất bởi người lao động Mỹ, với chuỗi cung ứng hoàn toàn độc lập”, Lorenz Meier nói.
Hiện đã có nhiều Bộ Tư lệnh tác chiến của Mỹ bày tỏ quan tâm đến Artemis, dù Auterion chưa tiết lộ chi tiết. Cột mốc lớn tiếp theo của Auterion có thể là một hợp đồng quy mô lớn với Bộ Quốc phòng Mỹ.
Sự ra đời của Artemis diễn ra trong bối cảnh Quân đội Mỹ đẩy mạnh phát triển thế hệ drone mới để theo kịp các đối thủ, đặc biệt là trong cuộc đua chiến lược công nghệ quân sự toàn cầu.
Sơn Vân