Theo Kyiv Independent, ý tưởng trên được Tổng thống Mỹ Donald Trump đưa ra trong cuộc điện đàm với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky vào ngày 19/3, khi hai lãnh đạo thảo luận về các vấn đề liên quan đến thỏa thuận ngừng bắn và chấm dứt xung đột.
“Tổng thống Trump đã thảo luận về nguồn cung cấp điện và các nhà máy điện hạt nhân của Ukraine. Ông nói rằng Mỹ có thể rất hữu ích trong việc vận hành các nhà máy đó bằng chuyên môn về điện và tiện ích của mình. Việc Mỹ sở hữu các nhà máy đó sẽ là sự bảo vệ tốt nhất cho cơ sở hạ tầng đó và hỗ trợ cho cơ sở hạ tầng năng lượng của Ukraine,” Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio tuyên bố ngay sau cuộc điện đàm Mỹ - Ukraine.
Tổng thống Mỹ Donald Trump (phải) và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky (trái) gặp nhau tại Phòng Bầu dục ở Nhà Trắng, ngày 28/2. Ảnh: AFP
Hiện chưa rõ Mỹ muốn sở hữu cơ sở hạ tầng năng lượng hoặc nhà máy điện hạt nhân nào của Ukraine. Trước đó, Tổng thống Donald Trump hôm 13/3 cho biết Washington đã thảo luận với Kiev về quyền sở hữu nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia – hiện do Nga kiểm soát, như một phần của thỏa thuận hòa bình tiềm năng.
"Chúng tôi đã thảo luận với Ukraine về lãnh thổ và các mảnh đất sẽ được giữ lại hoặc mất đi cũng như tất cả các yếu tố khác của một thỏa thuận cuối cùng. Có một nhà máy điện liên quan, một nhà máy điện rất lớn liên quan. Ai sẽ có được nhà máy điện, ai sẽ có được cái này và cái kia. Bạn biết đó, đây không phải là một quá trình dễ dàng. Nhưng giai đoạn đầu tiên sẽ là ngừng bắn,” ông Trump khi đó cho biết.
Ngày 14/3, Tổng thống Zelensky cũng xác nhận rằng số phận của nhà máy và các vùng lãnh thổ do Nga kiểm soát đã được thảo luận với Mỹ trong các cuộc đàm phán song phương tại Saudi Arabia vào tuần trước đó.
Hiện Nga chưa bình luận về các thông tin này.
Zaporizhzhia là nhà máy điện hạt nhân lớn nhất châu Âu, do Liên Xô thiết kế và từng cung cấp khoảng 1/5 lượng điện của Ukraine trước khi chiến sự nổ ra, với 6 lò phản ứng. Quân đội Nga đã kiểm soát nhà máy này vào tháng 2/2022, chỉ 4 ngày sau khi Moscow tiến hành chiến dịch quân sự đặc biệt.
Nhà máy đã nhiều lần đối mặt với tình trạng khủng hoảng an ninh hạt nhân khi chứng kiến các cuộc pháo kích tại khu vực lân cận; cũng như nhiều lần buộc phải vận hành bằng máy phát điện dự phòng.
Trong các cuộc tấn công trước đây, cả Nga và Ukraine đều đổ lỗi cho nhau về việc gây nguy hiểm cho nhà máy. Tuy nhiên, cả hai đều không chấp thuận việc thiết lập một khu vực an toàn xung quanh nơi đây. Trong khi đó, Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) cũng nhiều lần cảnh báo các hoạt động quân sự xung quanh nhà máy có thể gây ra những nguy hiểm dẫn đến thảm họa.
Đỗ Thảo