Mỹ, Trung Quốc, Nga bận rộn chuyện hạt nhân Iran

5 giờ trướcBài gốc

Ngày 14-3, Trung Quốc tổ chức cuộc đàm phán ba bên với Nga và Iran tại thủ đô Bắc Kinh nhằm thảo luận về vấn đề hạt nhân Iran. Sự kiện diễn ra trong bối cảnh chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump gia tăng áp lực buộc Tehran phải đồng ý với một thỏa thuận mới về chương trình hạt nhân.

Lãnh đạo tối cao Iran Ayatollah Ali Khamenei (trái) và Tổng thống Mỹ Donald Trump. Ảnh: AFP

Câu chuyện hạt nhân Iran nóng trở lại

Ngày 7-3, Tổng thống Trump nói rằng ông muốn đàm phán một thỏa thuận hạt nhân với Tehran và đã gửi một lá thư cho giới lãnh đạo Iran về vấn đề này.

“Tôi đã nói: ‘Tôi hy vọng các bạn sẽ đàm phán, vì điều đó sẽ tốt hơn nhiều cho Iran’ và tôi nghĩ họ muốn có được lá thư đó, nếu không, chúng tôi phải làm gì đó vì bạn không thể để họ có vũ khí hạt nhân” - ông Trump nói với đài Fox News.

Tổng thống Mỹ cũng nói rằng ông sẽ sớm có động thái về vấn đề hạt nhân Iran, đồng thời tin rằng ông có thể đàm phán một thỏa thuận hạt nhân “cũng tuyệt vời như khi giành chiến thắng về mặt quân sự”.

“Có hai cách để giải quyết với Iran: bằng quân sự hoặc bạn sẽ đạt được thỏa thuận. Tôi muốn đạt được thỏa thuận, vì tôi không muốn làm tổn thương Iran. Họ là những người tuyệt vời” - ông Trump nhấn mạnh.

Song song với lời kêu gọi trên, Tổng thống Trump tái khởi động chiến dịch trừng phạt “gây sức ép tối đa” lên Iran. Ngay sau khi nhậm chức, ông Trump đã công bố các biện pháp trừng phạt nhằm đưa xuất khẩu dầu của Iran xuống mức 0.

Một ngày sau phát ngôn của ông Trump, Lãnh đạo tối cao Iran Khamenei nói rằng Tehran sẽ không để bị ép buộc phải đàm phán. Ông Khamenei cho rằng mục đích của Mỹ khi đề nghị đàm phán không phải để giải quyết vấn đề, mà nhằm “áp đặt những yêu cầu”.

“Một số chính phủ cậy thế áp đặt đàm phán không phải để giải quyết vấn đề. Với họ, đàm phán chỉ là cái cớ để đưa ra thêm những yêu sách mới, không chỉ dừng lại ở vấn đề hạt nhân. Iran chắc chắn sẽ không chấp nhận những áp đặt đó” - ông Khamenei nói, không nhắc trực tiếp đến ông Trump.

Trong bối cảnh câu chuyện hạt nhân nóng trở lại, ngày 14-3, Trung Quốc, Nga và Iran tổ chức cuộc họp về vấn đề hạt nhân Iran. Cuộc họp diễn ra tại Bắc Kinh, do Thứ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Mã Triều Húc chủ trì với sự tham gia của Thứ trưởng Ngoại giao Nga Sergey Ryabkov và Thứ trưởng Ngoại giao Iran Kazem Gharibabadi.

Trước thềm cuộc họp, Trung Quốc kêu gọi một giải pháp ngoại giao cho vấn đề hạt nhân Iran. “Trong tình hình hiện tại, chúng tôi tin rằng tất cả các bên nên giữ bình tĩnh và kiềm chế để tránh leo thang tình hình hạt nhân Iran, hoặc thậm chí đi đến đối đầu và xung đột” - theo người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Mao Ninh.

“Trung Quốc chân thành hy vọng rằng tất cả các bên có thể cùng nhau làm việc, không ngừng tăng cường lòng tin lẫn nhau và xóa tan nghi ngờ, đồng thời biến động lực tái khởi động đối thoại và đàm phán thành hiện thực trong thời gian sớm nhất” - bà Mao nói thêm.

Bộ Ngoại giao Iran cho biết cuộc họp tập trung vào "những diễn biến liên quan đến vấn đề hạt nhân và việc dỡ bỏ lệnh trừng phạt".

Tuần trước, Nga cho biết Thứ trưởng Ryabkov đã thảo luận với Đại sứ Iran tại Nga Kazem Jalali về các nỗ lực quốc tế nhằm giải quyết chương trình hạt nhân Iran. Moscow cũng tuyên bố đồng ý giúp chính quyền ông Trump liên lạc với Iran.

(từ trái sang) Thứ trưởng Ngoại giao Iran Kazem Gharibabadi, Thứ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Mã Triều Húc, và Thứ trưởng Ngoại giao Nga Sergey Ryabkov. Ảnh: Artyom Prytkov/TASS

Cuộc họp giữa Trung Quốc, Nga và Iran diễn ra sau cuộc họp kín của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc tại TP New York (Mỹ), cũng trong ngày 14-3, về việc Iran gia tăng dự trữ uranium gần cấp độ vũ khí.

Gấp rút tìm kiếm thỏa thuận hạt nhân mới

Vào năm 2015, Iran đã đạt được một thỏa thuận mang tên Kế hoạch Hành động Toàn diện Chung (JCPOA), với Anh, Trung Quốc, Pháp, Đức, Nga và Mỹ về vấn đề hạt nhân. Thỏa thuận này dỡ bỏ các lệnh trừng phạt đối với Tehran để đổi lấy việc hạn chế chương trình hạt nhân của nước này.

Tuy nhiên, trong nhiệm kỳ đầu tiên, Tổng thống Trump đã rút Washington khỏi thỏa thuận này và từ đó Iran bắt đầu rời xa các cam kết liên quan hạt nhân. Những năm gần đây, Iran được cho là đang làm giàu và tích trữ uranium ở mức cao nhất từ trước đến nay, khiến Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) liên tục đưa ra cảnh báo.

“Iran vẫn là quốc gia phi hạt nhân duy nhất làm giàu uranium đến mức này, làm dấy lên những quan ngại nghiêm trọng về khả năng phát triển vũ khí” - theo thông cáo của IAEA đăng ngày 3-3.

Tehran khẳng định chương trình hạt nhân của nước này chỉ phục vụ mục đích năng lượng dân sự. Tuy nhiên, theo IAEA, mức làm giàu uranium của Iran đã đạt 60% – cao hơn đáng kể so với giới hạn quy định trong thỏa thuận hạt nhân năm 2015 và chỉ còn một bước ngắn để đạt độ tinh khiết cấp vũ khí là 90%.

“Một quốc gia làm giàu uranium ở mức 60% là điều rất nghiêm trọng. Chỉ những nước chế tạo bom mới đạt đến mức này” - Tổng Giám đốc IAEA Rafael Grossi từng cảnh báo vào năm 2021.

Chuyên gia Sanam Vakil - Giám đốc Chương trình Trung Đông và Bắc Phi tại Viện Chatham House (Anh) - cho rằng Iran đang làm giàu uranium để tạo lợi thế trong đàm phán. “Họ tích trữ càng nhiều, thì càng có thể dùng một phần để trao đổi, và điều đó có thể trở thành điều kiện thỏa hiệp trong bất kỳ thỏa thuận nào sau này” - bà Vakil nói với đài CNBC.

Các chuyên gia kêu gọi Mỹ cần hành động để đạt được thỏa thuận hạt nhân với Iran, bao gồm khả năng dỡ bỏ các lệnh trừng phạt với Tehran. “Việc dỡ bỏ hoặc giảm bớt trừng phạt là điều không thể thiếu đối với quỹ đạo phát triển của nền kinh tế Iran” - theo ông Bijan Khajehpour, nhà kinh tế và đối tác điều hành tại công ty tư vấn Eurasian Nexus Partners (Áo).

Hiện vẫn chưa rõ một thỏa thuận mới tiềm năng sẽ có hình thức như thế nào hoặc sẽ được dàn xếp ra sao. Tuy nhiên, theo các nhà quan sát, nếu không đạt được thỏa thuận hạt nhân Iran, căng thẳng tại Trung Đông có thể leo thang hơn nữa khi Israel và Iran năm ngoái đã trực tiếp tấn công lẫn nhau.

Các chuyên gia cũng đánh giá cao nỗ lực của Nga và Trung Quốc trong việc tìm kiếm thỏa thuận hạt nhân với Iran. “Về cơ bản, ai cũng đang chạy đua để tìm cách giải quyết vấn đề này. Trong bối cảnh có nhiều nỗ lực song song, đây là cơ hội để Nga và Trung Quốc phối hợp với nhau và đưa ra phiên bản của họ về thỏa thuận hạt nhân Iran” - chuyên gia Vakil nêu quan điểm.

Theo các chuyên gia, nhiều khả năng Moscow và Bắc Kinh sẽ đạt được thỏa thuận vì Tehran coi hai nước này là những đồng minh tiềm năng trong các cuộc thảo luận về hạt nhân. “Đối với Iran, cuộc gặp tại Trung Quốc mang ý nghĩa biểu tượng. Iran có thể tiếp tục thể hiện sự đồng thuận với Nga và Trung Quốc và tiếp tục phát đi thông điệp rằng họ sẵn sàng tham gia đối thoại” - bà Vakil nói thêm.

Ông Trump lên tiếng về cuộc gặp Trung Quốc-Nga-Iran

Ngày 13-3, Tổng thống Trump hạ thấp tầm quan trọng của cuộc gặp giữa Iran, Nga và Trung Quốc về vấn đề hạt nhân, theo đài Fox News.

“Có thể họ sẽ nói về các vấn đề không liên quan hạt nhân. Có thể họ sẽ thảo luận về việc giảm leo thang vũ khí hạt nhân” - ông Trump nói.

Tổng thống Trump tiết lộ rằng ông và Tổng thống Nga Vladimir Putin từng có các cuộc trao đổi “mạnh mẽ” về vũ khí hạt nhân. Ông Trump tin rằng nếu ông giành chiến thắng trong cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm 2016, Mỹ và Nga có thể đã đạt được một thỏa thuận giải trừ hạt nhân sâu rộng hơn.

Tổng thống Mỹ cũng cảnh báo rằng Trung Quốc có thể “đuổi kịp chúng ta trong vòng 5 năm” nhờ tốc độ phát triển nhanh chóng kho vũ khí hạt nhân.

Ông Trump đề cập chương trình hạt nhân của Triều Tiên, cho biết ông có mối quan hệ tốt đẹp với Lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un và có thể mở ra cơ hội đàm phán hạt nhân với Bình Nhưỡng trong tương lai.

Iran, Nga, Trung Quốc và Triều Tiên chưa bình luận về phát ngôn của ông Trump.

THẢO VY

Nguồn PLO : https://plo.vn/my-trung-quoc-nga-ban-ron-chuyen-hat-nhan-iran-post838909.html