Việc Trung Quốc vượt trội về nguồn cung đất hiếm - nguyên liệu thiết yếu cho điện thoại thông minh, xe điện và công nghệ quân sự khiến Mỹ và nhiều quốc gia châu Âu không khỏi e ngại.
Công nhân làm việc tại mỏ Bayan Obo, nơi chứa khoáng sản đất hiếm, ở khu tự trị Nội Mông, Trung Quốc, ngày 16/7/2011. Ảnh: Reuters
Giải thích về tầm quan trọng của đất hiếm, bà Julie Michelle Klinger, nhà địa lý, chuyên gia tại Viện Khoa học Nhân văn Mỹ cho biết: “Thuật ngữ đất hiếm dùng để chỉ 17 nguyên tố hóa học tương tự nhau trong nhóm Lanthanide. Đất hiếm được sử dụng trong mọi lĩnh vực điện tử, công nghệ và hợp kim hiệu suất cao. Chúng thường được mô tả là vitamin hoặc gia vị của ngành công nghiệp bởi vì trong nhiều thập kỷ qua, nhờ những tiến bộ trong khoa học vật liệu, chúng đã giúp công nghệ của chúng ta trở nên nhỏ hơn, nhanh hơn, mạnh hơn và bền bỉ hơn. Đất hiếm được sử dụng trong hầu hết mọi ứng dụng công nghệ mà bạn có thể nghĩ đến. Vì vậy, nếu bạn hình dung điện thoại di động, công nghệ y tế, quân sự, sản xuất năng lượng hay lọc dầu. Các nguyên tố đất hiếm có thể đóng một vai trò nhất định nào đó trong những công nghệ kể trên”.
Theo thông báo của Bộ Thương mại Trung Quốc, biện pháp siết chặt kiểm soát xuất khẩu đất hiếm và các mặt hàng liên quan tới đất hiếm nhằm bảo vệ tốt hơn an ninh và lợi ích quốc gia của Trung Quốc, cũng như thực hiện tốt hơn các nghĩa vụ quốc tế như chống phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt, ngăn chặn việc sử dụng sai mục đích các vật liệu đất hiếm trong các lĩnh vực quân sự và nhạy cảm khác. Các nguyên tố holmium, erbi, thuli, europium và ytterbi cùng các vật liệu liên quan sẽ được thêm vào danh sách kiểm soát hiện có. Quy định mới nêu rõ, các đơn vị xuất khẩu những sản phẩm có chứa dù chỉ lượng nhỏ đất hiếm có nguồn gốc từ Trung Quốc cũng sẽ phải xin giấy phép xuất khẩu từ Bộ Thương mại. Bên cạnh quy định này, Trung Quốc cũng quyết định kiểm soát xuất khẩu các công nghệ liên quan đến đất hiếm.
Sự thống trị của Trung Quốc đối với đất hiếm được đánh giá là mang lại cho nước này đòn bẩy đáng kể đối với Mỹ trong các cuộc đàm phán thương mại đang được xúc tiến. Đây không phải lần đầu Trung Quốc dùng đất hiếm để chiếm ưu thế trong đàm phán thương mại. Một số nhà phân tích dự đoán ông Trump sẽ đáp trả mạnh mẽ. Giới chức Nhà Trắng thông báo, chính phủ Mỹ đang đánh giá kỹ lưỡng bất kỳ tác động nào từ các quy định mới của Trung Quốc, đồng thời chỉ trích động thái của Bắc Kinh dường như là nỗ lực nhằm kiểm soát chuỗi cung ứng công nghệ toàn cầu.
Mỹ không phải là nền kinh tế duy nhất bị ảnh hưởng bởi tình trạng thiếu hụt đất hiếm. Liên minh châu Âu (EU) phụ thuộc tới 98% nam châm đất hiếm của Trung Quốc. Liên minh châu Âu (EU) đã ngay lập tức lên tiếng bày tỏ quan ngại sau khi Trung Quốc cho biết nước này sẽ tăng cường kiểm soát xuất khẩu các mặt hàng liên quan đến đất hiếm. Trả lời báo giới ngày 9/10, người phát ngôn của Ủy ban châu Âu (EC), ông Olof Gill, cho biết EC hy vọng Trung Quốc duy trì hợp tác ổn định và bảo đảm khả năng tiếp cận có thể dự báo đối với các nguyên liệu chiến lược. Người phát ngôn này cũng nói rằng EC hiện đang xem xét các chi tiết cụ thể của biện pháp mà Trung Quốc mới công bố.
Cổ phiếu các công ty khai thác khoáng sản chiến lược của Mỹ đồng loạt tăng mạnh sau khi Trung Quốc bất ngờ áp dụng quy định mới siết chặt xuất khẩu đất hiếm. Bước đi mới của Trung Quốc không chỉ làm chao đảo thị trường nguyên liệu công nghệ cao mà còn đang đẩy Mỹ và nhiều quốc gia châu Âu vào thế phải hành động để tự chủ nguồn cung đối với vật liệu quan trọng này.
Phương Anh/VOV1 Tổng hợp