Mỹ 'xoay trục' sang Trung Á thách thức ảnh hưởng Nga và Trung Quốc

3 giờ trướcBài gốc

Từ Nhà Trắng, Tổng thống Trump khởi động lại chiến lược C5+1, hướng tới kiểm soát chuỗi cung ứng, năng lượng và khoáng sản chiến lược (trong ảnh: Nhà Trắng tại Washington, D.C., Mỹ). Ảnh: THX/TTXVN

Theo báo The Kyiv Post (Ukraine) ngày 4/11, Tổng thống Donald Trump đang chào đón năm nhà lãnh đạo Trung Á đến Nhà Trắng trong một hội nghị thượng đỉnh hiếm hoi, được thiết lập để tái định hình cán cân quyền lực chiến lược trên khắp lục địa Âu - Á. Cuộc gặp này không chỉ là một khoảnh khắc ngoại giao mà còn là thông điệp của Washington nhằm tạo áp lực kinh tế lên Nga và Trung Quốc, đặc biệt trong bối cảnh cuộc chiến ở Ukraine.

5 quốc gia Trung Á – Kazakhstan, Kyrgyzstan, Tajikistan, Turkmenistan và Uzbekistan – chuẩn bị có một hội nghị thượng đỉnh với Mỹ trong khuôn khổ "C5+1" dự kiến diễn ra vào ngày 6/11 tới. Đối với Mỹ, sự kiện này là cơ hội để tái khẳng định ảnh hưởng tại một khu vực từ lâu đã nằm dưới tầm ảnh hưởng của Moskva và Bắc Kinh.

Bàn cờ địa chính trị mới ở Âu - Á

The Kyiv Post lưu ý, chiến lược mới của Washington đang tập trung vào các tính toán chính sách đối ngoại xoay quanh ba yếu tố then chốt: an ninh chuỗi cung ứng, khoáng sản quan trọng và phát triển các hành lang giao thông mới. Mục tiêu cuối cùng là thiết lập các tuyến đường vận chuyển bỏ qua cả Nga và Trung Quốc.

Sự tham gia của Mỹ vào Trung Á theo truyền thống thường diễn ra không liên tục, chỉ tập trung theo từng đợt sau các cuộc khủng hoảng tại Afghanistan hoặc căng thẳng với Nga, rồi sau đó lại rơi vào tình trạng bị bỏ bê về mặt ngoại giao. Tuy nhiên, việc Tổng thống Trump quay trở lại thúc đẩy khuôn khổ ngoại giao C5+1 – vốn được khởi xướng dưới thời chính quyền Barack Obama – trong nhiệm kỳ thứ hai cho thấy mong muốn chuyển đổi mô hình đó thành một sự cam kết lâu dài hơn.

Theo Andrew D'Anieri, Phó Giám đốc Trung tâm Á - Âu của Hội đồng Đại Tây Dương, một số quốc gia Trung Á đang kêu gọi sự tham gia nhiều hơn từ Mỹ – đặc biệt là đầu tư và sự can dự ngoại giao sâu sắc hơn. Ông D'Anieri nhận định thêm rằng nếu hội nghị thượng đỉnh này có thể thúc đẩy cả hai điều đó, nó sẽ là thời điểm "có ý nghĩa chiến lược quan trọng đối với Mỹ và Trung Á, khi một số nước trong số đó đang cố gắng giảm phụ thuộc hơn vào Nga và Trung Quốc".

Mặc dù vậy, một cựu quan chức ngoại giao Mỹ đã bày tỏ hoài nghi với The Kyiv Post: "Washington có truyền thống xuất hiện khi thuận tiện. Câu hỏi đặt ra là liệu lần này có khác không".

Tham vọng kết nối và bối cảnh Nga - Trung

Chính quyền Mỹ hy vọng sẽ đa dạng hóa khả năng tiếp cận năng lượng và khoáng sản, giảm thiểu rủi ro tắc nghẽn dọc theo các tuyến đường vận chuyển Âu - Á và mở rộng sự hiện diện thương mại của Mỹ trong khu vực.

Trong bối cảnh hiện tại, Nga và Trung Quốc đang tăng cường hợp tác trong khu vực. Kể từ khi Nga tiến hành chiến dịch quân sự tại Ukraine, các lệnh trừng phạt đã buộc Moskva phải chuyển hướng thương mại qua Trung Á, góp phần phát triển mạnh mẽ mối quan hệ kinh tế và hậu cần giữa nước này với các nước láng giềng phía Nam. Đồng thời, Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) của Trung Quốc vẫn tiếp tục củng cố vị thế thống trị kinh tế của Bắc Kinh "từ Almaty (Kazakhstan) đến Ashgabat (Turkmenistan)".

Mục tiêu của Mỹ là kéo khu vực "giảm sự phụ thuộc quá mức" vào Moskva và Bắc Kinh. Tuy nhiên, một số chuyên gia nhận định về sự cân bằng mong manh mà Tổng thống Trump đang phải đối mặt. Nhà ngoại giao kỳ cựu người Mỹ Richard Kauzlarich cho biết: "Với mối quan hệ gần gũi giữa ông Trump với Tổng thống Nga Vladimir Putin và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, tôi không thể tưởng tượng ông ấy sẽ muốn dùng cuộc gặp này để thách thức lợi ích của Nga và Trung Quốc ở Trung Á".

Dù vậy, ông Kauzlarich nhận định Tổng thống Trump có thể sẽ cố gắng kết nối Hành lang Trung Á với Hành lang TRIPP (Tuyến đường Trump vì Triển vọng và Hòa bình Quốc tế), và "Mỹ có thể cố gắng củng cố thỏa thuận về uranium với Kazakhstan".

Trên thực tế, một quan chức cấp cao am hiểu về công tác chuẩn bị cho hội nghị thượng đỉnh tiết lộ Washington coi "kết nối chiến lược" – mở rộng các tuyến đường vận tải qua Nam Kavkaz và Biển Caspi – là "giải thưởng thực sự lâu dài". Hành lang đó, được gọi là "Hành lang Trung tâm", nối Trung Quốc với châu Âu qua Trung Á và Nam Kavkaz, bỏ qua cả Nga và Iran.

Ảnh hưởng tới Ukraine

Mức độ ảnh hưởng của hội nghị thượng đỉnh đến cuộc chiến ở Ukraine vẫn chưa rõ ràng. Các nhà lãnh đạo Trung Á đã cẩn trọng điều hướng cuộc xung đột, từ chối công nhận việc Nga sáp nhập các khu vực của Ukraine nhưng tránh liên kết công khai với Kiev hoặc phương Tây.

Chuyên gia Kauzlarich cho rằng, hội nghị thượng đỉnh sẽ không có "tác động đáng kể đến Ukraine". Tuy nhiên, việc đưa 5 quốc gia hậu Xô Viết đến Washington, D.C., vào thời điểm Kiev đang cần sự hỗ trợ lâu dài từ phương Tây có thể mang ý nghĩa tượng trưng, củng cố sự tham gia của Mỹ trên khắp không gian Liên Xô cũ.

Đối với Tổng thống Trump, cuộc gặp gỡ này cũng mang lại lợi ích về hình ảnh. Nó diễn ra đúng vào thời điểm chính quyền của ông đang tìm cách quảng bá một chính sách đối ngoại "thiên về kinh doanh hơn". Nhà Trắng đã bóng gió về một gói ưu đãi đầu tư dành cho các công ty Mỹ trong lĩnh vực khai khoáng, hậu cần và năng lượng. Các quan chức Mỹ cũng đã đề xuất vai trò trung gian tiềm năng cho Tổng thống Trump trong việc giải quyết các tranh chấp biên giới khu vực giữa Kyrgyzstan và Tajikistan, nhằm đánh bóng hình ảnh ông như một nhà đàm phán hòa bình quốc tế.

Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo không nên kỳ vọng quá mức. Một nhà phân tích tại Washington, D.C., nhận định: "Các nhà lãnh đạo Trung Á rất thực tế. Họ sẽ thu hút đầu tư và sự chú ý của Mỹ – nhưng họ sẽ không phá vỡ mối quan hệ với Nga hay Trung Quốc để đạt được điều đó".

The Kyiv Post nhấn mạnh, liệu hội nghị thượng đỉnh có mang lại kết quả cụ thể hay chìm vào quên lãng vẫn còn phải chờ xem. Nhưng ở một khu vực mà tính biểu tượng thường quan trọng hơn bản chất, ngay cả hành động triệu tập hội nghị C5+1 tại Washington, D.C., cũng gửi đi một thông điệp rõ ràng: Mỹ vẫn muốn có một chỗ ngồi tại bàn đàm phán Âu - Á. Như một nhà ngoại giao cấp cao Trung Á đã nói: "Chúng tôi không mong đợi phép màu. Nhưng chúng tôi hy vọng Mỹ sẽ tiếp tục quan tâm".

Vũ Thanh/Báo Tin tức và Dân tộc

Nguồn Tin Tức TTXVN : https://baotintuc.vn/phan-tichnhan-dinh/my-xoay-truc-sang-trung-a-thach-thuc-anh-huong-nga-va-trung-quoc-20251105161300344.htm