Nam Lào ký sự

4 giờ trướcBài gốc

1. Tỉnh Khăm Muộn phía Đông giáp Hà Tĩnh, Quảng Bình của Việt Nam, là vùng đất của những cánh rừng, các khu bảo tàng thiên nhiên, cảnh sắc đẹp, nhiều điểm đến hấp dẫn. Những khu rừng rộng lớn là nguồn trữ nước quan trọng cho các dòng sông Xe Bang Fai, Nam Hinboun và sông Nam Theun. Đường đi qua một khu rừng có nhiều bức tượng Phật chạm khắc trên vách núi đá với nhiều tư thế khác nhau. Những ban thờ nhỏ dưới chân các bức tượng đều có hương và nến, một địa chỉ tâm linh cho du khách và người dân trong vùng.

Khu rừng này thuộc Vườn quốc gia Hin Nậm Nô, ở phía Tây giáp với Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng (Quảng Bình). Đây là nơi cư ngụ của 40 loài động vật có vú, hơn 200 loài chim, hơn 100 loài cá, hơn 520 loài thực vật, trong đó có nhiều loài quý hiếm. Khăm Muộn có gần 200 điểm du lịch, gồm các khu sinh thái, di tích lịch sử và các điểm du lịch văn hóa.

Một góc thành phố Pakse.

Quốc lộ 13 về thị xã Thakhek là tuyến đường xương sống, chạy dọc theo sông Mê Kông, nối từ Bắc đến Nam Lào. Về giao thông, Khăm Muộn còn có Quốc lộ 12 chạy từ Đông sang Tây. Quốc lộ này cùng với cây cầu nối giữa tỉnh Khăm Muộn với tỉnh Nakhon Phnom của Thái Lan tạo hành lang vận chuyển hàng hóa qua Lào vào Việt Nam.

Thakhek là thủ phủ của Khăm Muộn, nằm bên bờ sông Mê Kông. Một thị xã nhỏ nhắn, bình yên với những ngôi chùa cổ và những tòa nhà mang kiến trúc kiểu Pháp. Cuối chiều, chúng tôi ghé nhà nghỉ Song Lao. Mức giá khoảng 15 USD một phòng, có đủ tiện nghi, sạch sẽ và thoáng đãng nên nhiều khách du lịch phương Tây cũng nghỉ lại đây. Mấy anh em có một bữa tối với nhiều món ăn dân dã tại nhà hàng Cơm Việt, một nhà hàng có tiếng ở Thakhek. Chủ nhà hàng là người Việt qua Lào làm ăn từ nhiều năm; người phục vụ có cả người Lào, người Việt, phong cách rất hòa nhã, vui vẻ nên quán khá đông khách.

Sáng hôm sau, chúng tôi dành thời gian đi bộ dọc phố chính bên bờ sông Mê Kông. Con phố đẹp với những ngôi chùa có kiến trúc đẹp; những dãy quán nhỏ nằm dọc bên đường. Bên kia sông là tỉnh Nakhon Phanom của Thái Lan. Một bữa sáng bên bờ sông Mê Kông lộng gió. Cô chủ quán tên Pu, 20 tuổi, rất thân thiện, vui vẻ.

Tác giả (phải) và đồng nghiệp bên bức tượng cổ trên đường đến Thakhek.

2. Chúng tôi men theo dòng Mê Kông để về Savanakhet. Savanakhet tiếng Lào nghĩa là vùng đất rộng lớn, giàu tài nguyên thiên nhiên. Với Việt Nam, vùng đất này có mối gắn bó rất đặc biệt. Năm 1885, khi xuống chiếu “Cần Vương” chống Pháp, Vua Hàm Nghi và các sĩ phu yêu nước đã dựa vào địa bàn của hai tỉnh Khăm Muộn, Savannakhet để đưa lực lượng kháng chiến vượt khỏi sự truy đuổi của thực dân Pháp.

Trong kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ, dưới sự lãnh đạo của Đảnh Cộng sản Việt Nam và Đảng Nhân dân Cách mạng Lào, mối quan hệ ấy trở thành tình hữu nghị đặc biệt giữa hai dân tộc. Giờ đây, ngoài Quốc lộ 13, Savanakhet có Quốc lộ 9 nối cửa khẩu Lao Bảo của Việt Nam với Lào và sang Thái Lan. Trên đường đi, chúng tôi đến thăm Khu lưu niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh ở Xiengvang, huyện Nongboc ngay bên dòng Mê Kông, nơi Bác Hồ đã dừng chân trong hành trình hoạt động cách mạng của mình cuối những năm 20 của thế kỷ trước.

Khu lưu niệm được đưa vào sử dụng từ năm 2012, xây dựng trên diện tích khoảng 1,6 ha, có sự kết hợp hài hòa giữa kiến trúc Lào và Việt Nam. Khu lưu niệm còn có vườn hoa, cây cảnh đem từ Việt Nam sang trồng xen kẽ với một số giống cây của Lào. Cá nuôi tại ao nơi đây được đưa từ ao cá Bác Hồ ở Hà Nội sang. Toàn bộ diện tích khu lưu niệm là do hàng chục hộ dân địa phương, cả người Lào và người Việt tự nguyện hiến đất xây dựng.

Savanakhet là địa phương có nhiều tiềm năng phát triển. Một số khu công nghiệp đang được hình thành, thu hút đầu tư nước ngoài, trong có các doanh nghiệp Việt Nam. Tháng 4/2025, tại đây đã diễn ra triển lãm của TP Hồ Chí Minh và các tỉnh, thành hữu nghị tại Savannakhet lần thứ 5. Triển lãm có quy mô 250 gian hàng, thu hút hơn 50 doanh nghiệp đến từ 7 địa phương của Lào và hơn 130 doanh nghiệp từ các tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị, Long An, Gia Lai, TP Hồ Chí Minh... của Việt Nam.

Trong khuôn khổ sự kiện cũng đã diễn ra Hội nghị xúc tiến Thương mại và Đầu tư Lào - Việt Nam, tạo cơ hội để các doanh nghiệp hai nước tiếp xúc, trao đổi về các dự án hợp tác giữa hai bên. Được biết, hai tỉnh Quảng Trị và Savanakhet cũng đang có dự án thành lập Khu kinh tế thương mại xuyên biên giới chung Densavan - Lao Bảo nhằm kết nối các khu kinh tế biên giới, thúc đẩy thương mại và đầu tư, tạo động lực phát triển kinh tế - xã hội của hai tỉnh.

Tác giả và đồng nghiệp viếng Bác tại Khu tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh ở Xiengvang.

Từ năm 2005, thị xã tỉnh lỵ của Savanakhet đã nâng cấp lên thành phố và lấy tên Chủ tịch Cayson Phomvihan làm tên thành phố. Đây là thành phố quê hương của ông. Những ngày ở Savanakhet, chúng tôi đã đi thăm các khu di tích Cayson Phomvihan, bia tưởng niệm nơi Bác Hồ đã dừng chân tại Savanakhet vào năm 1929, thăm ngôi chùa cổ nổi tiếng Wat Sainyaphum, được xây từ thế kỷ 15 và nhiều công trình khác.

Bảo tàng khủng long Savannakhet là một địa chỉ đặc biệt và riêng có ở đây. Vào năm 1936, một nhà khảo cổ Pháp đã phát hiện bộ xương dài 15m của một loài khủng long có tới 90 triệu năm tuổi tại khu vực bản Tang Vay. Những hiện vật được lưu giữ để sau đó cho ra đời bảo tàng này. Anh Vat Phanvilay, hướng dẫn viên của bảo tàng nói được tiếng Việt, đưa chúng tôi xem các gian trưng bày. Bảo tàng có nhiều hóa thạch quý hiếm từ những năm 1930 đến nay, trong đó đáng chú ý nhất là những bộ xương khủng long và các loài động vật đã sống cách đây cả trăm triệu năm. Những hiện vật ấy giúp người ta hiểu thêm lịch sử và quá trình tiến hóa của sự sống trên vùng đất này. Vé vào cửa khá rẻ, chỉ 10.000 kíp (khoảng 12.000 đồng VN)/người. Điều đáng tiếc là việc trưng bày các hiện vật còn sơ sài, địa điểm bảo tàng hơi bị khuất, việc quảng bá chưa rộng rãi nên số khách đến thăm còn ít.

Chúng tôi đến thăm Thánh địa Phật giáo That Ing Hang. Đây là điểm hành hương nổi tiếng hàng đầu của người Lào và những du khách. That Ing Hang nằm ngay bên Quốc lộ 9, một công trình kiến trúc độc đáo, cách tỉnh lỵ chừng 15 km. That Ing Hang có khuôn viên hình vuông, tường rào bao quanh, bốn mặt hành lang có mái che với những hàng tượng Phật bằng đất nung rất tinh xảo. Tháp xá lợi hình chóp cao khoảng 10 mét ở chính giữa khuôn viên. Các góc trong khuôn viên đều có những tượng tròn bằng sa thạch, hoặc các phù điêu trang trí tinh vi bằng gỗ, mô tả Đức Phật đang thiền định giữa đài sen.

Du khách lễ Phật ở thánh địa Phật giáo That Ing Hang.

3. Rời Savanakhet, chúng tôi về Champasak, vùng đất cố đô của Lào. Champasak là địa bàn hiểm yếu, vùng đất ngã ba biên giới, phía Nam giáp với các tỉnh Preah Vihear và Stung Treng của Campuchia; phía Tây giáp tỉnh Ubon Ratchathani của Thái Lan. Những thăng trầm của lịch sử đã để lại trên mảnh đất này nhiều di tích lịch sử, văn hóa phong phú.

Pakse, thủ phủ của Champasak, là một thành phố đẹp và năng động, tọa lạc nơi hợp lưu của sông Mê Kông và sông Xedone. Với các cầu nối với Thái Lan cũng như nối liền hai phần đất của Champasak qua sông, Pakse trở thành một trung tâm thương mại lớn, có tốc độ phát triển rất nhanh. Đi trên đường phố cũng có thể cảm nhận được nhịp sống khẩn trương ở thành phố phía Nam này. Chúng tôi đã có những buổi chiều đi bộ trên những con phố cũ, thăm những ngôi chùa cổ, đi bộ dọc sông Mê Kông, ngắm hoàng hôn buông trên sông.

Bà Tạ Phương Dung, Tổng lãnh sự Việt Nam tại Pakse, dành cho chúng tôi một bất ngờ. Khi tới thăm Lãnh sự quán Việt Nam, chúng tôi được gặp cả Ban chấp hành hội người Việt ở Champasak. Anh Vũ Đình La, Phó Chủ tịch Hội, khi biết có đoàn chúng tôi đến Pakse đã chủ động tổ chức buổi họp này, vừa bàn công tác hội, vừa gặp gỡ với chúng tôi. Tôi đã đi nhiều nơi, những cuộc gặp với bà con Việt kiều luôn mang đến những cảm nhận đặc biệt về tình người nơi xa xứ.

Hiện nay cộng đồng người Việt Nam đang sinh sống, làm ăn tại 4 tỉnh Nam Lào (Champasak, Sekong, Attapeu và Salavan) có khoảng 15.000 người. Một số là con cháu của các thế hệ đã sang sinh sống ở Lào trước đây, đến nay đã là thế hệ thứ tư, thứ năm trên đất Lào. Một số là những người dân sang đây làm ăn, buôn bán những năm sau này. Ngoài ra còn có các công nhân các doanh nghiệp Việt đầu tư tại Nam Lào, nhiều nhất là các công ty trồng cao su, chủ yếu đến từ miền Trung và Tây Nguyên. Ngoài ra còn có số lao động sang làm các nghề xây dựng, dịch vụ. Số người Việt ở Champasak có gần 1.000 hộ, đông nhất trong số 4 tỉnh.

Cả bốn tỉnh Nam Lào đều có các hội người Việt, với các chi hội cơ sở. Các tỉnh hội đều được công nhận là thành viên Mặt trận Lào xây dựng đất nước. Mỗi tỉnh có một trường hữu nghị Lào - Việt thuộc quản lý của Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh và Hội người Việt Nam của tỉnh. Trường hữu nghị tỉnh Champasak được thành lập năm 1978, có 375 học sinh cấp 1 và cấp 2. Các trường hữu nghị ở Sekong và Attapeu mỗi trường có gần 500 học sinh. Riêng trường ở Sekong có các lớp cấp 3. Trường hữu nghị ở Salavan có gần 200 học sinh. Giáo viên đa số là người gốc Việt hoặc người Lào tốt nghiệp các trường ở Việt Nam.

Bảo tàng khủng long Savannakhet.

Trong câu chuyện với chúng tôi, anh La cho biết, quan hệ hợp tác Lào - Việt trên địa bàn các tỉnh phía Nam Lào phát triển tốt. Một số dự án lớn của doanh nghiệp Việt Nam trong lĩnh vực nông nghiệp, cao su, thủy điện và khai khoáng. Một số doanh nghiệp của kiều bào hoạt động trong lĩnh vực dịch vụ nhà hàng, khách sạn, kinh doanh xe máy, vật liệu xây dựng, sửa chữa ôtô quy mô vừa và nhỏ. Các tỉnh Nam Lào có quan hệ kết nghĩa, hợp tác với 15 tỉnh và 4 thành phố ở miền Trung và miền Nam Việt Nam. Các tỉnh đều có Hội hữu nghị Lào - Việt.

Ngày thứ hai ở Pakse, chúng tôi cùng Tổng lãnh sự Tạ Phương Dung về thăm xóm Tân An, một trong 7 khu định cư của người Việt ở Pakse để hiểu thêm về đời sống của bà con ở đây. Xóm Tân An nằm trên một doi đất nhô ra bến sông, địa thế đẹp, nơi sinh sống lâu năm của trên một ngàn người Việt. Nhà cửa của bà con ở đây khá khang trang, nhiều nhà có sân vườn, có ô tô và các tiện nghi khác. Chùa, đình và đền của xóm kề bên nhau, tuy không lớn nhưng tạo cảm giác ấm cúng, gần gũi. Các gia đình đều đã ở đây mấy đời nên nhiều gắn bó, quan hệ với người dân Lào chan hòa, gần gũi. Mối liên hệ với cộng đồng người Việt ở Pakse, liên lạc với trong nước qua cơ quan Tổng lãnh sự ngày thêm sâu sắc, gắn bó.

Chúng tôi tới chùa Trang Nghiêm, ngôi chùa dành cho người Việt ở đây. Các anh chị Phan Văn Thiện, Phan Văn La, Phạm Thị Thủy và một số người khác trong ban đại diện của xóm đã chờ đón khách quý. Nghe các anh chị nói tiếng Việt, trang phục thuần Việt, đặc biệt là những chiếc áo dài truyền thống, tôi không nghĩ rằng họ đều sinh ra trên đất Lào, định cư ở đây đã mấy đời. Qua câu chuyện với các anh chị, chúng tôi được biết đời sống của các gia đình trong xóm ổn định. Xóm có chùa, đình và đền riêng do bà con góp sức dựng lên. Con cháu thế hệ sau học hành thành đạt, một số cháu được theo học các trường đại học ở Việt Nam. Điều quan tâm nhất của bà con ở đây cũng như các xóm Việt kiều khác là muốn có các giáo viên từ Việt Nam sang giúp giảng dạy tiếng Việt một cách cơ bản cho các cháu nhỏ để giữ gìn ngôn ngữ và bản sắc văn hóa Việt.

Ở Pakse có một khu chợ mang tên một người phụ nữ Việt Nam - chợ Đào Hương. Khu chợ với hàng trăm sạp hàng này là nơi khách du lịch thường đến khi thăm Pakse. Chợ khá rộng, có nhiều khu mua bán kinh doanh. Bà Đào Hương, một doanh nhân người Việt thành đạt ở Pakse, là người đã lập nên khu chợ này. Chúng tôi gặp chị Kim Châu, anh Nguyễn Viết Tại, hai chủ sạp hàng bán đồ mỹ phẩm và trang sức. Hai anh chị cho biết, chợ là nơi làm ăn sinh sống của hàng trăm gia đình người Việt, người Lào nhiều năm.

Do vị trí của Pakse là một trung tâm thương mại ở phía Nam Lào nên công việc của bà con nói chung ổn định. Bà con cùng cảnh làm ăn xa xứ luôn quan tâm giúp đỡ lẫn nhau. Cơ quan đại diện của Việt Nam cũng dành cho cộng đồng người Việt nhiều sự quan tâm. Con gái của chị Kim Châu đã được nhận học bổng của nhà nước Việt Nam, đang theo học năm cuối Đại học Kinh tế Quốc dân tại Hà Nội.

Cùng Tổng lãnh sự Tạ Phương Dung, chúng tôi đã đến thăm gia đình doanh nhân Đào Hương, một khu dinh thự đẹp nằm ngay bên bờ sông Mê Kông. Ở tuổi 75, bà Đào Hương vẫn minh mẫn, có sự tự tin của một người tự mình gây dựng nên sự nghiệp. Doanh nghiệp của bà kinh doanh nhiều lĩnh vực: thương mại, xuất nhập khẩu, sản xuất chế biến cà phê, kinh doanh bất động sản… là một biểu tượng cho sự thành công của người Việt ở Pakse.

4. Những ngày ở Pakse, nhờ có vợ chồng Tổng lãnh sự Tạ Phương Dung làm “hướng dẫn viên”, chúng tôi có cơ hội tham quan nhiều di tích lịch sử như: chùa Wat Phousalao, một ngôi chùa nổi tiếng trên một ngọn núi cao ở ngay thành phố Pakse, nơi có một bức tượng Phật rất lớn từ xa cũng nhìn thấy. Ngôi chùa nhìn xuống sông Mê Kông có vườn hàng trăm tượng Phật và là nơi có thể nhìn bao quát toàn cảnh Pakse; di tích Wat Phou nổi tiếng, cách Pakse khoảng 45 km về phía Nam, là khu vực thứ hai của Lào được UNESCO công nhận là Di sản Thế giới.

Wat Phou được xây dựng theo phong cách Khmer vào cuối thế kỷ X, là một công trình của thời kỳ tiền Angkor. Khi mới xây dựng, đây là nơi thờ thần Shiva trong đạo Hindu. Đến thế kỷ 13, Wat Phou trở thành Tu viện Phật giáo và tồn tại cho đến nay. Wat Phou có kiến trúc giao thoa giữa văn hóa Khmer và đạo Hindu. Bảo tàng khu di tích trưng nhiều bức tượng, phù điêu tinh tế có niên đại từ thế kỷ thứ V đến thế kỷ XI. Lối đi vào khu di tích có các tượng Linga trải dài. Hai ngôi đền chính nằm ở hướng Đông, nơi thờ thần Shiva. Những công trình kiến trúc cổ kính với đường nét chạm khắc tinh vi qua thời gian mưa nắng rêu phong càng tăng thêm vẻ đẹp huyền bí, thu hút.

Trong hành trình Nam Lào, chúng tôi cũng đã đến thị trấn Champasak, cách Wat Phou khoảng 10km. Xa xưa, thị trấn này từng là trung tâm của Vương quốc Champasak, còn bây giờ đây là một thị trấn nhỏ, yên tĩnh bên sông. Du khách đến đây để cảm nhận những biến đổi, thăng trầm theo thời gian của một vùng đất từng có quá khứ huy hoàng.

Cao nguyên Bolaven là một vùng đất đặc biệt nằm giữa sông Mê Kông và sườn phía Tây dãy Trường Sơn, chạy qua địa phận các tỉnh Champasak, Salavan, Sekong và Attapeu, có độ cao từ 1.000 - 1.350 mét so với mặt nước biển, có nhiều sông và thác nước rất đẹp. Tên gọi Bolaven bắt nguồn từ tộc người Laven, sắc tộc chủ yếu ở khu vực này trước đây. Cao nguyên là một vùng đất có nhiều ý nghĩa lịch sử, là nơi có đường mòn Hồ Chí Minh chạy qua, từng bị chiến tranh tàn phá và hiện vẫn còn những vùng chưa hết bom mìn, nhưng khu vực này lại đang tăng sức hấp dẫn đối với các tuyến du lịch Tây Trường Sơn hiện nay. Chúng tôi đã đến thác Tad Phane, một trong những thác nước đẹp nhất ở Bolaven. Thác gồm hai dòng nước đổ xuống từ độ cao hơn 100 mét, tạo nên cảnh tượng hùng vĩ.

Cao nguyên Bolaven còn là nơi sản xuất cà phê nổi tiếng của Lào. Chúng tôi đã thưởng thức cà phê Bolaven nguyên chất với hương vị rất đặc biệt ngay trong một trang trại cà phê rộng lớn của vùng đất này.

Trên đường từ Bolaven trở về Pakse, chúng tôi đến Khu tưởng niệm Liên minh chiến đấu Việt - Lào, cách thành phố Pakse không xa. Trong chuyến đi này, chúng tôi cũng được đến nhiều khu tưởng niệm trên các vùng đất khác nhau ở Lào, những nơi luôn gợi nhớ đến những năm tháng hào hùng, nơi ghi dấu mối quan hệ thủy chung đặc biệt giữa hai dân tộc.

Trần Mai Hưởng

Nguồn ANTG : https://antgct.cand.com.vn/so-tay/nam-lao-ky-su-i778472/