Năm Tỵ nói chuyện rắn

2 ngày trướcBài gốc

Hình tượng rắn trong tín ngưỡng người Việt

Trong 12 con giáp, rắn là con giáp thứ 6 và có vị trí quan trọng trong đời sống văn hóa, tín ngưỡng và phong tục của dân tộc. Là loài động vật hoang dã tồn tại trong thiên nhiên nhưng rắn không tách khỏi đời sống con người.

(Ảnh minh họa: Internet)

Từ xa xưa, người Việt có lưu truyền nhiều câu chuyện về loài rắn như: Thạch Sanh, Lý Thông; huyền thoại rắn báo oán trong vụ án Lệ Chi Viên của Nguyễn Trãi... Trong hầu hết các câu chuyện ở Việt Nam, rắn thường gắn với cái ác. Người Việt quan niệm rắn là loài đáng sợ vì nọc độc của một số loài rắn có thể giết người ngay tức khắc.

Tục ngữ Việt có nhiều câu nói về tính xấu của con người gắn với hình ảnh con rắn như: “Khẩu phật tâm xà”, “Cõng rắn cắn gà nhà”, “Thao láo như mắt rắn ráo”, “Vẽ rồng, vẽ rắn”, “Đánh rắn đánh đằng đầu”, “Hùm tha rắn cắn”… Nhưng cũng chính vì những đặc tính của loài rắn mà ở một số địa phương, người dân thần thánh hóa loài vật này, thờ cúng rắn như một vị thủy thần để cầu thân với rắn, mong rắn không làm hại người. Tục thờ này mang ý niệm về sông nước của cư dân làm nông nghiệp.

Tại Thanh Hóa, đền thờ rắn được đặt tại xã Cẩm Lương, huyện Cẩm Thủy cạnh suối cá thần. Còn tại đình làng Phù Bài, xã Thủy Phù, TX Hương Thủy, tỉnh Thừa Thiên Huế có lập bài vị hai vị thần rắn là ông Dài, ông Cụt. Các đền thờ rắn cũng xuất hiện dọc theo các con sông Hồng, sông Cầu, sông Đuống.

Con rắn trong biểu tượng ngành y, dược

Ít người biết rằng, đằng sau biểu tượng con rắn quấn quanh chiếc gậy của ngành y là một truyền thuyết đặc biệt.

Hình ảnh logo chính thức của Bộ Y tế.

Theo truyền thuyết Hy Lạp, trong thời kỳ loài người còn sống chung với thần linh, ở xứ Thessalie có vị vua Asklepios Esculape là con trai của thần Apollo và nữ thần Coronis. Vua Esculape vừa là một minh quân, vừa là một thầy thuốc rất giỏi. Ông được coi là ông tổ của ngành y dược.

Có nhiều truyền thuyết liên quan đến Esculape, chẳng hạn về một lần Esculape gặp rắn trên đường. Sau khi giơ gậy và bị rắn quấn quanh gậy, ông đập gậy xuống đất để giết chết nó. Một lúc sau, con rắn khác bò tới, ngậm một loại thảo dược giúp con rắn đã chết sống lại. Từ đó, Esculape bắt đầu tìm kiếm cỏ cây trên núi để chữa bệnh cho người.

Thần Zeus tối cao lo sợ Esculape có thể khiến con người bất tử, đe dọa đến năng lực phi thường của các vị thần nên đã giết chết ông bằng một tia sét.

Để tưởng nhớ Esculape, hậu thế đã dựng bức tượng của ông, tay cầm chiếc gậy làm bằng cây nguyệt quế và một con rắn quấn xung quanh. Con rắn này có tên là Elaphe longissima, một loài rắn lành có màu sắc đẹp, sống phổ biến ở châu Âu. Dựa vào truyền thuyết trên, ngành y đã dùng biểu tượng con rắn quấn quanh cây gậy phép của Esculape. Con rắn quấn quanh cây gậy tượng trưng cho sự khôn ngoan, khả năng chữa trị bệnh và kéo dài tuổi thọ.

Về sau này, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) quyết định lấy hình ảnh con rắn quấn quanh cây gậy là hình ảnh đại diện trong y học. Rắn cũng xuất hiện trong biểu tượng của ngành dược. Tuy nhiên, thay vì quấn quanh cây gậy, con rắn sẽ quấn quanh một vật được gọi là chén Hygeia. Nguồn gốc của biểu tượng này có liên quan đến con gái của Esculape là Hygie. Theo truyền thuyết, Hygie đã nuôi rắn thần để chữa bệnh và về sau trở thành nữ thần biểu tượng cho việc giữ gìn sức khỏe con người.

Chiếc chén được coi như tiêu biểu cho chén nước thuốc và con rắn là tượng trưng cho việc có thể cứu chữa được. Hội Dược sĩ Hoa Kỳ đã chính thức công nhận chén Hygeia là biểu tượng cho nghề dược từ năm 1964.

Quan niệm về rắn trong các nền văn hóa

Tại Ấn Độ, vị thần rắn có tên gọi là Naga. Rắn được xem như biểu tượng của sự bất tử, được kính trọng như con vật linh thiêng. Hình ảnh thường thấy ở các đền đài Ấn Độ là vị thần cầm rắn trên tay hay để rắn quấn quanh mình.

Trong khi đó người Pháp mô tả ai với cái lưỡi chẻ đôi tức là muốn nói người ấy mồm miệng toàn nói điều độc địa như loài rắn độc.

Truyền thuyết Ai Cập thường xem rắn như là một vị thần linh tối cao, vị thần hộ mạng cho các nhà vua, do đó trên vương miện của các Pharaoh Ai Cập đều có chạm trổ hình rắn Naja bằng vàng hay đá quý.

Ở châu Mỹ, một số bộ lạc thổ dân tôn kính loài rắn chuông như ông vua của loài rắn, là vị thần có khả năng cung cấp nguồn năng lượng gió hoặc gây ra cơn bão lớn. Rắn chuông được thờ trong đền Natchez thờ thần mặt trời và các vị thần của Aztec.

Hình ảnh rắn trên bậc thang ở một đền thờ của Thái Lan. (Ảnh: dipity.com)

Trong văn hóa tâm linh của người Thái Lan, rắn là vật linh thiêng, mang lại may mắn cho con người. Vì thế, ở Thái Lan có rất nhiều đền thờ rắn.

Ở Trung Quốc, tín ngưỡng thờ rắn được biết đến từ khá lâu, qua hình tượng thần Phục Hy đầu người đuôi rắn, thần Nữ Oa đầu người mình rắn.

Thờ rắn còn phổ biến trong tín ngưỡng ở Campuchia. Người Khmer vốn có tín ngưỡng thờ rắn Naga 9 đầu - biểu tượng cho thần đất và thần nước. Các vị vua Khmer thường cho xây dựng các cung điện và đền thờ lớn bằng đá, mà rắn Naga được xem là vị thần canh giữ, chúng xuất hiện trên cầu thang, các lối đi, trên ngưỡng cửa hoặc trên các mái tháp để xua đuổi tà ma.

Đặng Phương

Nguồn Hà Tĩnh : https://baohatinh.vn/nam-ty-noi-chuyen-ran-post281970.html