Nan giải đóng cửa các bãi chôn lấp rác

12 giờ trướcBài gốc

Bãi rác ở thôn Cậy, xã Long Xuyên (Bình Giang) mỗi ngày tiếp nhận khoảng 2 tấn rác thải sinh hoạt, sắp không thể tiếp nhận rác trong khi địa phương chưa được vận chuyển rác về nhà máy xử lý

Hàng trăm bãi rác cần cải tạo

Theo thống kê từ Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Hải Dương, đến hết quý I/2025, toàn tỉnh có 661 bãi chôn lấp rác thải sinh hoạt, trong đó 256 bãi đã đóng cửa hoặc dừng hoạt động, còn 405 bãi vẫn đang vận hành. Tuy nhiên, chỉ có 28 bãi được đánh giá còn khả năng tiếp nhận mà không cần cải tạo, trong khi 337 bãi cần cải tạo, nâng cấp, mở rộng và 15 bãi cần xây mới. Đồng thời, 49 bãi đã đầy, không còn khả năng tiếp nhận, cần phải đóng cửa theo đúng quy định kỹ thuật.

Vấn đề nan giải nhất nằm ở chỗ hầu hết các bãi rác được hình thành từ nhiều năm trước, quy mô nhỏ, không được đầu tư bài bản về hạ tầng kỹ thuật như hệ thống thu gom nước rỉ rác, lớp lót đáy, hay hàng rào ngăn mùi. Nhiều bãi được người dân tận dụng đất trũng, ruộng bỏ hoang để đổ rác, dẫn đến việc khó kiểm soát. Khi đóng cửa, không có cơ chế pháp lý rõ ràng cho việc cải tạo, xử lý đất ô nhiễm, thậm chí cả quyền sử dụng đất cũng chưa được xác lập đầy đủ.

Tại huyện Cẩm Giàng, với dân số hơn 166.000 người, mỗi ngày địa phương phát sinh khoảng 125,6 tấn rác sinh hoạt. Hiện nay trên địa bàn huyện có 90 bãi chôn lấp, trong đó 31 bãi đã ngừng sử dụng và 59 bãi vẫn tiếp tục hoạt động. Tuy nhiên, quá nửa số bãi rác đang hoạt động cần cải tạo gấp do bờ bao sụt lún, hệ thống san gạt không bảo đảm, nguy cơ rò rỉ chất ô nhiễm ra môi trường rất cao.

Dù vậy, theo báo cáo của UBND huyện, nguồn kinh phí để thực hiện việc vận hành, cải tạo các bãi rác gần như bằng 0. Địa phương buộc phải đề nghị tỉnh hỗ trợ khoảng 2,87 tỷ đồng cho công tác vận hành và thêm 3,29 tỷ đồng để cải tạo, nâng cấp, mở rộng hoặc xây các bãi chôn lấp mới trong giai đoạn 2025 – 2027.

Hàng chục bãi rác ở huyện Cẩm Giàng cần kinh phí cải tạo vì nguy cơ ô nhiễm môi trường đang hiện hữu

Cũng vì không có kinh phí nên hiện nay việc đóng cửa bãi rác ở nhiều địa phương mới chỉ dừng lại ở việc không tiếp nhận thêm rác hoặc san phủ đất, trồng cây. Có bãi rác để tự nhiên theo năm tháng tự xẹp. Anh Vũ Anh Tuấn, Trưởng Phòng Nông nghiệp và Môi trường huyện Bình Giang cho biết để đóng cửa một bãi rác theo đúng quy chuẩn cần kinh phí hàng tỷ đồng. "Riêng việc phải mang rác đến nhà máy xử lý đã tiêu tốn số tiền rất lớn, chưa kể cần đất san lấp, đất ải màu trồng cây phủ lên", anh Tuấn nói.

Huyện Bình Giang có 70 bãi chôn lấp, trong đó đã đóng cửa 30/70 bãi, hiện có 40 bãi đang hoạt động. Trong thời gian chờ nhà máy xử lý rác thải mới đi vào hoạt động, huyện có nhu cầu nâng cấp, cải tạo, mở rộng 42 bãi, xây 1 bãi, đóng cửa 19 bãi với kinh phí đề nghị tỉnh hỗ trợ hơn 6 tỷ đồng và kinh phí vận hành bãi chôn lấp 2,1 tỷ đồng/năm. Đây cũng là địa phương có số bãi rác phải đóng cửa nhiều nhất tỉnh.

Nhiều rào cản

Bên cạnh kinh phí, công tác vận hành và đóng cửa các bãi chôn lấp còn đối diện với rất nhiều rào cản. Một trong những khó khăn chính là thiếu nhân lực chuyên môn. Báo cáo của Sở Nông nghiệp và Môi trường cho biết, toàn tỉnh có hơn 700 đơn vị thu gom rác, phần lớn là các tổ, đội tự phát với lực lượng lao động là người cao tuổi, yếu thế trong xã hội, không được đào tạo bài bản. Thậm chí, có tình trạng người thu gom tự ý đốt rác tại bãi để giảm khối lượng, gây ra cháy lan và ô nhiễm khói bụi nghiêm trọng.

Ngoài ra, một rào cản không nhỏ đến từ ý thức của người dân. Tại nhiều địa phương, rác vẫn bị đổ tràn lan không đúng nơi quy định, thậm chí người dân tái sử dụng các bãi rác đã đóng cửa để đổ rác lén lút vào ban đêm. Tình trạng này khiến nỗ lực đóng cửa trở nên vô nghĩa.

Ở khía cạnh quy hoạch, nhiều địa phương chưa có quỹ đất để xây bãi chôn lấp tạm thời. Thực tế tại 3 xã Toàn Thắng, Gia Phúc, Quang Đức (Gia Lộc) là một ví dụ. Các địa phương này không thể mở rộng hoặc cải tạo bãi rác do không còn đất phù hợp. Họ buộc phải đề xuất tỉnh cho phép vận chuyển rác đến nhà máy xử lý tập trung – điều này làm phát sinh thêm chi phí vận chuyển, đồng thời quá tải cho các nhà máy hiện hữu.

Toàn tỉnh có 337 bãi rác cần cải tạo, nâng cấp, mở rộng và cần xây dựng 15 bãi mới, 49 bãi đã đầy, không còn khả năng tiếp nhận, cần phải đóng cửa

Giải pháp đang được Hải Dương xúc tiến là đẩy mạnh phân loại rác tại nguồn, kết hợp mở rộng mô hình ủ mùn compost cho rác hữu cơ – như mô hình đã triển khai thành công tại huyện Nam Sách, nơi 100% rác được xử lý tại chỗ, không cần bãi chôn lấp. Song, để nhân rộng cần có cơ chế hỗ trợ ban đầu, hướng dẫn kỹ thuật và đầu tư đồng bộ hệ thống điểm ủ, điểm trung chuyển.

Về lâu dài, dự án nhà máy xử lý rác thải mới của tỉnh đặt tại huyện Thanh Hà đang được kỳ vọng là lời giải căn cơ cho bài toán xử lý chất thải rắn sinh hoạt. Tuy nhiên, nhà máy này dự kiến đến quý III/2027 mới hoàn thành. Trong thời gian quá độ 2025 – 2027, tỉnh bắt buộc phải duy trì, cải tạo và thậm chí xây các bãi chôn lấp tạm thời, với tổng kinh phí hỗ trợ địa phương đề nghị lên đến gần 170 tỷ đồng.

Việc đóng cửa các bãi chôn lấp rác không chỉ là câu chuyện của riêng ngành môi trường, mà là bài toán của quy hoạch phát triển bền vững, trong đó cần sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội. Khi chưa thể đốt sạch rác bằng công nghệ cao, thì từng bãi rác cũ vẫn âm ỉ “nhiễm độc” môi trường, đòi hỏi sự quyết liệt trong hành động để không trả giá đắt hơn trong tương lai.

Ngày 14/4/2025, UBND tỉnh Hải Dương đã ban hành văn bản chỉ đạo số 1060/BC-SNNMT về kế hoạch thu gom, vận chuyển, xử lý rác thải sinh hoạt trong thời kỳ quá độ trước khi nhà máy xử lý tập trung của tỉnh đi vào hoạt động.

Theo đó, Chủ tịch UBND tỉnh yêu cầu các địa phương tăng cường tuyên truyền, ngăn chặn hành vi đốt rác bừa bãi và đóng cửa đúng quy trình đối với 49 bãi rác đã đầy.

UBND tỉnh cũng yêu cầu mở rộng mô hình phân loại tại nguồn và ủ mùn compost, áp dụng tại ít nhất 5 xã/năm trong giai đoạn 2025 – 2026. Sở Tài chính, Sở Nông nghiệp và Môi trường và các địa phương cần rà soát, bố trí kinh phí hỗ trợ đầu tư, vận hành, cải tạo và đóng cửa các bãi chôn lấp, đặc biệt tại những nơi có tỷ lệ lấp đầy trên 90%.

NGÂN HẠNH

Nguồn Hải Dương : https://baohaiduong.vn/nan-giai-dong-cua-cac-bai-chon-lap-rac-412516.html