Nâng cao hiệu quả công tác phòng, chống ngập úng đô thị

5 giờ trướcBài gốc

Toàn cảnh tọa đàm. (Ảnh: THANH HƯƠNG)

Hiện nay, tình trạng ngập úng tại các đô thị đã và đang tác động lớn tới giao thông, sản xuất, đời sống người dân..., gây thiệt hại kinh tế đáng kể, do đó, đại diện các cơ quan quản lý Nhà nước và các chuyên gia đã đưa ra nhiều giải pháp nhằm hạn chế, tiến tới khắc phục triệt để tình trạng này.

Tần suất ngập úng tăng cao

Ông Trần Quốc Khánh, Ủy viên Thường trực Hội đồng tư vấn chính sách của Thủ tướng chia sẻ tại tọa đàm (Ảnh: THANH HƯƠNG)

Theo ông Trần Quốc Khánh, Ủy viên Thường trực Hội đồng tư vấn chính sách của Thủ tướng, nguyên Thứ trưởng Công thương chia sẻ, ngập úng đô thị là vấn đề nóng, chưa bao giờ nguội vì tần suất xuất hiện ngập úng đang ngày càng tăng lên, chỉ cần mưa vừa đã ngập, thậm chí những nơi từ trước tới nay chưa xảy ra ngập úng thì nay đã bị ngập nhiều ngày. Đơn cử là Khu Ngoại giao đoàn Hà Nội gần đây đã bị ngập nặng, khiến người dân không thể đi lại. Đây là một biểu hiện bất cập của tiến trình đô thị hiện đại.

Cục trưởng Cục Kết cấu hạ tầng xây dựng (Bộ Xây dựng) Tạ Quang Vinh phát biểu tại tọa đàm (Ảnh: THANH HƯƠNG)

Cục trưởng Cục Kết cấu hạ tầng xây dựng (Bộ Xây dựng) Tạ Quang Vinh thừa nhận, hệ thống thoát nước của các đô thị của Việt Nam đều được hình thành từ khá lâu, trải qua nhiều thời kỳ cũng đã được cải tạo, nâng cấp nhưng còn chắp vá, thiếu đồng bộ. Đặc biệt, hệ thống thoát nước của các đô thị hiện nay chủ yếu là thoát nước chung (thoát nước mưa nước thải cùng chung hệ thống), dẫn đến khả năng tiêu thoát nước mưa bị hạn chế, trong khi đó hệ thống thoát nước riêng tại một số khu đô thị cũng chưa phát huy hết hiệu quả. Đây cũng là một nguyên nhân dẫn đến tình trạng úng ngập đô thị khi có mưa lớn.

Theo ông Vinh, tại một số đô thị, thực tế đã có nhà máy xử lý nước thải tập trung nhưng chưa đạt công suất thiết kế do tỷ lệ đấu nối thoát nước từ các hộ gia đình còn thấp hoặc mạng lưới thu gom chưa được đầu tư đồng bộ. Cùng với đó, khả năng dự báo của các quy hoạch thoát nước hiện nay không theo kịp thực tiễn trước tác động của biến đổi khí hậu và hiện tượng thời tiết cực đoan.

Bên cạnh tốc độ đô thị hóa cao, việc đầu tư xây dựng mới, nâng cấp cải tạo năng lực tiêu thoát nước của hệ thống thoát nước các đô thị chưa được quan tâm nhiều dẫn đến tình trạng không theo kịp tốc độ phát triển của đô thị; đồng thời, tốc độ tăng dân số cơ học cũng là một trong những nguyên nhân làm giảm năng lực tiêu thoát nước mưa dẫn đến úng ngập đô thị.

Ngoài ra, trong những năm gần đây, hiện tượng thời tiết cực đoan ngày một tăng, mưa lớn, kéo dài, đột ngột diễn ra ngày càng nhiều, lượng mưa vượt quá tần suất thiết kế hệ thống thoát nước đô thị cũng như kết hợp mực nước biển dâng cao hình thành tổ hợp gồm: Lũ sông-mưa-bão-triều dâng làm hệ thống thoát nước của một số đô thị hoàn toàn tê liệt dẫn đến hiện tượng ngập úng kéo dài trên diện rộng.

Do thiếu nguồn lực nên đầu tư không đồng bộ giữa mạng lưới đường thoát nước và nhà máy xử lý nước thải nên không khai thác hết công suất thiết kế nhà máy xử lý nước thải, giảm hiệu quả đầu tư công trình. Nhiều hệ thống thoát nước mưa (nước mặt) tại các đô thị bị vượt tải, khả năng thoát nước không theo kịp thực tiễn của tác động biến đổi khí hậu và hiện tượng thời tiết cực đoan.

Lĩnh vực thoát nước và xử lý nước thải là cung ứng dịch vụ công ích do Nhà nước đầu tư và quản lý, trong khi đó, khu vực tư nhân muốn đầu tư hay Nhà nước chuyển giao thì không thể thực hiện do vướng mắc về quy định pháp luật. Đồng thời, các địa phương không được lập quy hoạch chuyên ngành thoát nước (trừ các thành phố trực thuộc Trung ương) cũng gây khó khăn cho công tác đề xuất và lập dự án đầu tư xây dựng công trình thoát nước…

Xây dựng các chính sách đồng bộ về thoát nước

Tại buổi tọa đàm, các cơ quan quản lý Nhà nước, chuyên gia đã đưa ra những giải pháp trước mắt và lâu dài nhằm giải quyết các vấn còn tồn tại của lĩnh vực thoát nước.

Trưởng phòng Quản lý hạ tầng cấp, thoát nước (Sở Xây dựng Hà Nội) Lê Văn Du đóng góp ý kiến tại tọa đàm. (Ảnh: THANH HƯƠNG)

Ông Lê Văn Du, Trưởng phòng Quản lý hạ tầng cấp, thoát nước (Sở Xây dựng Hà Nội) kiến nghị Bộ Xây dựng nghiên cứu bổ sung quy chuẩn, trách nhiệm của các nhà đầu tư dự án phát triển đô thị trong việc xây dựng các công trình chứa nước, giảm tải hệ thống thoát nước đô thị.

Còn theo Chủ tịch Công ty Trách nhiệm hữu hạn một thành viên Thoát nước Hải Phòng Phạm Quang Quỳnh, cơ quan quản lý Nhà nước cần tích hợp quy hoạch thoát nước với quy hoạch sử dụng đất, giao thông và thủy lợi; rà soát điều chỉnh quy hoạch thoát nước, có kế hoạch ưu tiên nguồn vốn đầu tư vào lĩnh vực thoát nước; rà soát, xác định cao độ nền khống chế cho toàn đô thị…

Phó Chủ tịch Hội Cấp thoát nước Việt Nam Nguyễn Việt Anh đưa ra công thức “10T” gồm: Tách (chia tách lưu vực để giảm tải cho hạ lưu và phân đợt xây dựng theo khả năng tài chính); thấm (tăng cường các bề mặt thấm nước); trữ (hồ điều hòa, bể nước mưa,…); thoát (cống đủ lớn, đúng cao độ); thông (kết nối tốt giữa các hạng mục, đồng bộ); trung chuyển (bơm cưỡng bức nếu không thể tự chảy); thông minh (dự báo, cảnh báo sớm rủi ro, tối ưu hóa vận hành); thích ứng (người dân có ý thức tự cứu mình); tiền (nhiều nguồn); trách nhiệm (ưu tiên cho thoát nước, chính sách phù hợp để huy động nguồn lực); đồng thời, xây dựng những kịch bản phòng chống ngập úng, áp dụng AI trong mô phỏng các tình huống khi xảy ra mưa lũ, ngập úng đô thị.

Theo Tiến sĩ Cấn Văn Lực, thành viên Tổ tư vấn Chính phủ, cần xây dựng 2 nhóm giải pháp trước mắt và lâu dài. Cụ thể, trước mắt cần thành lập Ban Chỉ đạo chống ngập úng đô thị tại các địa phương hoạt động khác với Ban Chỉ đạo phòng, chống lụt bão; đẩy nhanh hoàn thành các dự án dở dang trong đó có các dự án về chống ngập úng. Về lâu dài, bổ sung thêm các quy định về thể chế; xây dựng dữ liệu về tình hình ngập lụt, nhất là các địa phương xảy ra tình trạng sụt lún đô thị như: Thành phố Hồ Chí Minh, Cần Thơ; nâng cao năng lực quản lý đô thị và cấp thoát nước; thành lập Quỹ quốc gia về phòng chống ngập úng đô thị gắn với biến đổi khí hậu; xây dựng cơ chế đầu tư hệ thống thoát nước theo mô hình hợp tác công-tư (PPP)…

Cục trưởng Cục Kết cấu hạ tầng xây dựng Tạ Quang Vinh cho biết, Bộ Xây dựng sẽ chỉnh lý, hoàn thiện Dự án Luật cấp, thoát nước trình Chính phủ năm 2026 và trình Quốc hội sớm ban hành; tập trung rà soát sửa đổi, bổ sung Nghị định số 80/2014/NĐ-CP về thoát nước và xử lý nước thải trình Chính phủ tháng 6/2026.

Hiện nay, nguồn vốn đầu tư xây dựng hệ thống thoát nước theo quy hoạch của các địa phương không đáp ứng được như cầu đầu tư của các địa phương, trong khi đó nhu cầu đầu tư đến năm 2030 khoảng từ 250.000-300.000 tỷ đồng. Điều này đòi hỏi Nhà nước cần có nguồn vốn đầu tư từ ngân sách hoặc kêu gọi nguồn vốn khác nhằm đáp ứng cầu của các địa phương. Do vậy, kiến nghị Bộ Tài chính xây dựng cơ chế PPP cho các dự án thoát nước và xử lý nước thải; xem xét tăng tỷ lệ bố trí vốn ngân sách Trung ương cho các dự án thoát nước chống ngập, dự án thu gom và xử lý nước thải của các địa phương.

Bên cạnh đó, trong khi đợi thông qua Luật về cấp thoát nước, Nhà nước cần mạnh dạn ban hành Chương trình chống ngập úng đô thị, tương tự như Chương trình phát triển nhà ở xã hội để có những chính sách phù hợp nhằm sớm giải quyết các vấn đề trước mắt của tình trạng ngập úng đô thị; xây dựng cơ chế đặc thù cho các địa phương trong đầu tư các công trình chống ngập đô thị; xây dựng cơ sở dữ liệu về ngập úng đô thị; thí điểm vận hành cơ chế PPP trong thu hút, huy động vốn đầu tư tư nhân tham gia đầu tư xây dựng các dự án thoát nước và xử lý nước thải, bảo đảm hiệu quả tài chính dự án, hấp dẫn các nhà đầu tư và các tổ chức tín dụng; thúc đẩy chuyển đổi từ thu phí bảo vệ môi trường đối với nước thải thành thu giá dịch vụ thoát nước và xử lý nước thải và lộ trình tăng giá dịch vụ thoát nước và xử lý nước; bổ sung nguồn ngân sách cho địa phương trong việc tái đầu tư các dự án thoát nước và xử lý nước thải…

MINH THÀNH

Nguồn Nhân Dân : https://nhandan.vn/nang-cao-hieu-qua-cong-tac-phong-chong-ngap-ung-do-thi-post918934.html