Nắng nóng, lũ lụt lời cảnh báo từ tự nhiên

4 giờ trướcBài gốc

Một người đi xe đạp điện trong mưa ở quận Tây Thành, thành phố Bắc Kinh, Trung Quốc ngày 4/8. Ảnh: Tân Hoa xã/nhandan

Nắng nóng, lũ lụt: Thiên tai không còn theo mùa

Từ đầu năm 2025, hàng loạt hiện tượng thời tiết cực đoan đã xuất hiện với mật độ dày đặc trên khắp các châu lục. Theo Earth.org, chỉ trong vòng một năm - từ tháng 5/2024 đến 5/2025 - có tới gần 4 tỷ người (tương đương 49% dân số toàn cầu) đã phải chịu đựng thêm ít nhất 30 ngày nhiệt độ vượt ngưỡng nóng nghiêm trọng so với giai đoạn 1991 - 2020.

Bắc Âu - một khu vực vốn nổi tiếng với khí hậu ôn hòa - đang trải qua những đợt nắng nóng phá vỡ mọi kỷ lục. Ở Phần Lan, nhiệt độ vượt quá 30 độ C trong 22 ngày liên tiếp - điều chưa từng xảy ra trong lịch sử. Tình trạng tương tự cũng diễn ra tại Na Uy và Thụy Điển, với các chuỗi ngày nắng nóng kéo dài hơn 10 ngày không nghỉ, cao hơn mức trung bình mùa hè thường thấy.

Không chỉ Bắc Âu, các quốc gia Tây và Nam Âu như Tây Ban Nha, Pháp, Bồ Đào Nha cũng không thoát khỏi cái nóng thiêu đốt. Theo báo cáo của Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO), khoảng 2.300 người đã tử vong chỉ trong 10 ngày của đợt nắng nóng từ 23/6 - 2/7 tại 12 thành phố châu Âu. Điều đáng nói, có tới 65% ca tử vong được cho là có liên quan trực tiếp đến biến đổi khí hậu do con người gây ra.

“Hiện tượng nóng lên toàn cầu không chỉ không biến mất mà sẽ trở nên dữ dội hơn trong thập kỷ tới. Mùa hè năm 2025 là một ‘bản xem trước’ của tương lai”, ông Bjorn Samset - chuyên gia khí hậu tại viện CICERO (Na Uy) nhận định.

Nhưng không chỉ nắng nóng, mưa lũ cũng hoành hành khắp nơi. Năm 2024, châu Âu ghi nhận tình trạng lũ lụt nghiêm trọng nhất trong hơn một thập kỷ, khiến hơn 300 người thiệt mạng, ảnh hưởng 413.000 người và thiệt hại 20,5 tỷ USD. Phía bên kia đại dương, nước Mỹ cũng hứng chịu lũ quét nghiêm trọng tại Texas khi lượng mưa trong vài ngày tương đương trong 4 tháng, gây thiệt hại hàng tỷ USD và khiến hàng trăm nghìn người mất nhà cửa.

Du khách giải nhiệt tại đài phun nước ở Roma, Italia. Ảnh: TÂN HOA XÃ/nhandan

Trong khi đó tại Đông Nam Á, tình trạng mưa lớn và ngập lụt xuất hiện không theo mùa và với tần suất đáng lo ngại. Từ ngày 2/3 - 6/3/2025, thủ đô Jakarta (Indonesia) hứng chịu mưa lớn khiến hơn 90.000 người mất nhà, 9 người thiệt mạng và tổn thất kinh tế hơn 258 triệu USD.

Tại Việt Nam, bão Wipha trong tháng 6/2025 mang đến lượng mưa kỷ lục ở nhiều tỉnh miền Trung, làm 9 người chết hoặc mất tích, 3.500 ngôi nhà bị ngập sâu, hơn 18.000ha lúa và nhiều vùng nuôi thủy sản bị tàn phá.

Biến đổi khí hậu - Nhân tố thúc đẩy thảm họa

Theo các nhà khoa học, sự gia tăng tần suất và cường độ của các hiện tượng thời tiết cực đoan không phải ngẫu nhiên. Biến đổi khí hậu không trực tiếp tạo ra nắng nóng hay lũ lụt - những hiện tượng vốn tồn tại từ trước - nhưng nó là nhân tố làm trầm trọng hơn mọi kịch bản thiên tai.

Nghiên cứu của tổ chức World Weather Attribution, Climate Central và Trung tâm Khí hậu Hội Chữ Thập Đỏ - Trăng Lưỡi Liềm Đỏ chỉ ra rằng, biến đổi khí hậu đã khiến số đợt nắng nóng toàn cầu tăng gấp đôi. Trong 12 tháng qua, có ít nhất 67 đợt nắng nóng cực đoan được xác định là có dấu ấn rõ rệt của biến đổi khí hậu.

“Khi khí hậu toàn cầu nóng lên, các đợt nắng nóng cực kỳ khắc nghiệt sẽ gia tăng. Chúng xảy ra thường xuyên hơn, nghiêm trọng hơn và kéo dài hơn…”, ông Heikki Tuomenvirta, một nhà khoa học tại Viện Khí tượng Phần Lan cho biết.

Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO) cũng nhiều lần khẳng định: nhiệt độ toàn cầu tăng là nguyên nhân làm rối loạn các mô hình khí hậu, dẫn đến các đợt nắng nóng kéo dài, mưa lớn bất thường, lũ lụt và hạn hán. WMO cũng cho biết từ 2000 - 2023, số trận lũ lụt được ghi nhận trên toàn cầu đã tăng gấp đôi so với 20 năm trước đó.

Tổn thất không chỉ là con số

Tác động của biến đổi khí hậu không chỉ thể hiện ở số người chết hay số nhà cửa bị ngập lụt, mà hệ quả còn lan xa hơn, sâu rộng hơn và lâu dài hơn… Các báo cáo cho thấy từ đầu năm đến nay, hàng nghìn người trên thế giới đã tử vong do sóng nhiệt, lũ lụt và thiên tai, và số người bị thương, mất nhà cửa, mất kế sinh nhai còn lớn hơn nhiều lần. Tình trạng sốc nhiệt, bệnh đường hô hấp, bệnh lây truyền qua nước bẩn... cũng đang tăng nhanh ở các vùng bị ảnh hưởng.

Không chỉ tổn thất về con người, biến đổi khí hậu cũng gây những hậu quả kinh tế nghiêm trọng. Theo Allianz Research, các đợt nắng nóng có thể làm giảm tăng trưởng GDP châu Âu khoảng 0,5 điểm phần trăm, và kinh tế toàn cầu dự kiến giảm khoảng 0,6% GDP, đặc biệt tại Trung Quốc, Italy, Hy Lạp và Mỹ.

Trong khi đó, báo cáo Aon Climate and Catastrophe Insight 2025 chỉ ra rằng, khu vực châu Á - Thái Bình Dương chịu thiệt hại hàng tỷ USD trong 3 tháng đầu năm nay, chủ yếu do cháy rừng và lũ lụt.

Không dừng lại ở đó, môi trường toàn cầu cũng gánh chịu hậu quả nghiêm trọng. Cháy rừng lan rộng khắp Địa Trung Hải và Balkan, trong khi hạn hán kéo dài làm cạn kiệt nguồn nước ngầm tại Đông Âu. Mực nước biển dâng cao khiến nhiều khu vực ven biển - bao gồm Jakarta và đồng bằng sông Cửu Long - đối mặt với nguy cơ ngập lụt và sụt lún nghiêm trọng. Sự suy giảm đa dạng sinh học cũng ngày càng rõ rệt khi các hệ sinh thái tự nhiên bị tàn phá, đẩy nhiều loài động - thực vật vào nguy cơ tuyệt chủng.

Bà Lisa Svensson, Phó Chủ tịch của Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP) cảnh báo: “Các hệ sinh thái tự nhiên như rừng, đồng cỏ và các khu vực ven biển đang bị đe dọa nghiêm trọng bởi các hiện tượng thời tiết cực đoan. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến đa dạng sinh học mà còn đẩy nhiều cộng đồng vào vòng nghèo đói và khó khăn”.

Cần giải pháp thích ứng và hướng đi bền vững

Nhiều chuyên gia dự báo rằng nếu không có các biện pháp giảm thiểu khí thải và thích ứng phù hợp, các hiện tượng này sẽ còn trở nên nghiêm trọng hơn trong tương lai, đe dọa trực tiếp đến an ninh lương thực, nguồn nước và sinh kế của hàng tỷ người trên toàn thế giới.

Do đó, để hạn chế sự trầm trọng của các hiện tượng thời tiết cực đoan, việc giảm thiểu phát thải khí nhà kính là ưu tiên hàng đầu. Các chính sách thúc đẩy chuyển đổi sang các nguồn năng lượng sạch, năng lượng tái tạo như năng lượng mặt trời, gió, thủy điện là cần thiết. Song song đó, các quốc gia cần đầu tư mạnh vào hệ thống phòng, chống thiên tai, như hệ thống cảnh báo sớm, đập ngăn lũ, hệ thống thoát nước và hạ tầng chống ngập. Ngoài ra, cần phát triển các mô hình nông nghiệp thích ứng với biến đổi khí hậu, như trồng các loại cây chịu hạn, sử dụng công nghệ tưới tiết kiệm nước.

Theo UNEP, giáo dục cộng đồng về biến đổi khí hậu và các biện pháp phòng tránh là rất quan trọng để giảm thiểu thiệt hại. Đồng thời, hợp tác quốc tế trong chia sẻ công nghệ, tài chính và dữ liệu khí tượng sẽ giúp các quốc gia dễ dàng thích ứng hơn với các hiện tượng thời tiết cực đoan.

Rõ ràng, nắng nóng và lũ lụt ngày càng nghiêm trọng không còn là những “hiện tượng bất thường” mà đang trở thành “bình thường mới” của một thế giới đang bị biến đổi khí hậu chi phối. Trong bối cảnh đó, các chính phủ, tổ chức, doanh nghiệp và mỗi người dân cần chung tay hành động ngay hôm nay, nếu không muốn phải trả cái giá thậm chí còn đắt hơn nhiều trong tương lai không xa.

Tố Quyên (tổng hợp)

Nguồn Thừa Thiên Huế : https://huengaynay.vn/the-gioi/nang-nong-lu-lut-loi-canh-bao-tu-tu-nhien-156491.html