NATO và cam kết chi tiêu quốc phòng 5% GDP - dấu mốc an ninh toàn cầu năm 2025

3 giờ trướcBài gốc

Năm 2025 là một năm đáng chú ý với trật tự an ninh thế giới, khi hàng loạt xung đột kéo dài chưa có lối thoát, trong khi cạnh tranh chiến lược giữa các cường quốc ngày càng gay gắt. Trong bức tranh đó, quyết định tăng cam kết ngân sách quốc phòng lên 5% GDP vào năm 2035 được Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) đưa ra tại hội nghị thượng đỉnh ở La Hague (La Hay), Hà Lan được cộng đồng quốc tế rất chú ý.

Thỏa thuận này là kết quả của áp lực từ Mỹ và đánh dấu một cam kết lớn hơn về chia sẻ gánh nặng - dù vẫn có một số quốc gia lo ngại về tính khả thi. Bên cạnh đó, con số 5% GDP cũng cho thấy sự thay đổi lớn trong tư duy an ninh của NATO, đồng thời có thể tạo ra những hệ lụy sâu rộng đối với cục diện an ninh toàn cầu trong nhiều năm tới.

Quyết định nâng chi tiêu quốc phòng lên 5% GDP của NATO, đạt được dưới sức ép từ Mỹ, phản ánh bước ngoặt lớn trong tư duy an ninh của liên minh. Ảnh: Reuters

NATO và cam kết chi tiêu quốc phòng 5% GDP

Việc NATO tăng cam kết chi tiêu quốc phòng lên mức 5% GDP được xem là một thành công đáng kể của Tổng thống Mỹ Donald Trump. Đây cũng là một trong những nội dung mà ông Trump đưa ra trong chiến dịch tranh cử của mình.

Thứ nhất, xét về góc độ chính trị đối nội của Mỹ, ông Trump từ lâu đã theo đuổi thông điệp “chia sẻ gánh nặng công bằng” trong liên minh. Việc các đồng minh NATO chấp nhận mức chi tiêu cao hơn giúp ông chứng minh với cử tri Mỹ rằng Washington không còn phải “gánh thay” an ninh cho châu Âu. Đây là một lập luận rất hiệu quả trong bối cảnh nước Mỹ chịu áp lực lớn về ngân sách và ưu tiên các vấn đề trong nước.

Thứ hai, về mặt đàm phán và gây sức ép, thành công này phản ánh phong cách rất đặc trưng của ông Trump. Thay vì tiếp cận NATO bằng ngôn ngữ ngoại giao truyền thống, ông sử dụng sức ép trực diện, thậm chí mang tính mặc cả, gắn cam kết an ninh của Mỹ với nghĩa vụ tài chính của các đồng minh. Cách tiếp cận cứng rắn đó, dù gây tranh cãi, lại tạo ra kết quả cụ thể.

Thứ ba, xét từ bối cảnh an ninh châu Âu, cuộc xung đột Nga-Ukraine đã làm thay đổi căn bản nhận thức của nhiều nước NATO. Nguy cơ chiến tranh quy mô lớn quay trở lại lục địa châu Âu khiến các chính phủ không còn xem chi tiêu quốc phòng là lựa chọn, mà là nhu cầu cấp thiết. Vì vậy, cam kết 5% GDP không chỉ là đáp ứng yêu cầu của Mỹ, mà còn xuất phát từ lợi ích an ninh trực tiếp của chính các nước châu Âu.

Cuối cùng, về phương diện chiến lược liên minh, việc tăng chi tiêu giúp NATO củng cố năng lực răn đe tập thể, giảm phụ thuộc tuyệt đối vào Mỹ và tăng tính bền vững lâu dài của liên minh. Trong bối cảnh đó, ông Trump có thể coi đây là minh chứng cho quan điểm của mình rằng sức ép của Mỹ đã buộc NATO phải thay đổi theo hướng “thực chất hơn”, chứ không chỉ dừng ở cam kết trên giấy.

NATO thay đổi nhận thức về an ninh tập thể chung

Quyết định tăng mạnh cam kết chi tiêu quốc phòng phản ánh sự thay đổi căn bản trong nhận thức an ninh của NATO, từ một liên minh chủ yếu tập trung vào quản lý khủng hoảng sang tư duy chuẩn bị cho cạnh tranh và xung đột kéo dài.

Trước hết, trong bối cảnh xung đột giữa Nga và Ukraine kéo dài, NATO nhận ra rằng môi trường an ninh châu Âu đã bước sang một giai đoạn mới. Xung đột quy mô lớn, kéo dài và tiêu hao nguồn lực không còn là kịch bản giả định, mà là thực tế. Điều này buộc các nước thành viên phải nhìn an ninh không chỉ ở góc độ răn đe chính trị, mà là năng lực quân sự thực chất: kho dự trữ đạn dược, khả năng duy trì tác chiến lâu dài, phòng không, không gian mạng và công nghiệp quốc phòng. Cam kết chi tiêu cao hơn cho thấy NATO chấp nhận một cuộc cạnh tranh an ninh mang tính lâu dài, thay vì trông chờ vào các giải pháp ngắn hạn.

Các bộ trưởng ngoại giao NATO họp tại trụ sở của Liên minh ở Brussels. Ảnh: Reuters

Thứ hai, quyết định này cũng phản ánh nhận thức rằng an ninh của NATO không còn bị giới hạn về mặt địa lý. Việc Trung Quốc gia tăng ảnh hưởng tại khu vực châu Á – Thái Bình Dương, cả về quân sự, kinh tế và công nghệ, khiến NATO ngày càng coi các thách thức toàn cầu là có tính liên thông. Dù NATO không phải là một liên minh quân sự ở châu Á, nhưng các diễn biến tại khu vực này có tác động trực tiếp tới trật tự quốc tế, chuỗi cung ứng, công nghệ chiến lược và lợi ích của các nước thành viên.

Cuối cùng, mức cam kết chi tiêu cao hơn cho thấy NATO đang chuyển từ tư duy “phản ứng” sang “chủ động phòng ngừa”. Liên minh không chỉ chuẩn bị đối phó với một cuộc khủng hoảng cụ thể, mà đang tái định vị mình để đối mặt với một môi trường an ninh phức tạp, đa cực và khó dự đoán hơn trong nhiều năm, thậm chí nhiều thập kỷ tới.

Các quốc gia EU thay đổi để thích ứng với chiến lược an ninh mới của NATO

Cam kết tăng mạnh chi tiêu quốc phòng của NATO, vốn được nhiều ý kiến xem là một dạng “tái vũ trang”, sẽ buộc các quốc gia ngoài khối phải điều chỉnh chiến lược an ninh theo hướng thận trọng và linh hoạt hơn, thay vì phản ứng đối đầu trực diện.

Trước hết, nhiều quốc gia sẽ phải đánh giá lại môi trường an ninh khu vực của mình trong bối cảnh cán cân sức mạnh đang thay đổi. Khi NATO củng cố năng lực răn đe quân sự, nguy cơ cạnh tranh chiến lược và chạy đua vũ trang gián tiếp có thể gia tăng. Do đó, các nước ngoài khối cần tránh rơi vào tâm lý bị cuốn theo đối đầu quân sự, mà tập trung xác định rõ đâu là lợi ích an ninh cốt lõi, đâu là những lĩnh vực có thể hợp tác và đâu là giới hạn cần giữ.

Thứ hai, nhiều quốc gia sẽ có xu hướng đa dạng hóa quan hệ an ninh – đối ngoại, không phụ thuộc quá mức vào bất kỳ một khối hay một cường quốc nào. Trong bối cảnh NATO gia tăng sức mạnh, việc duy trì chính sách cân bằng, đối thoại với nhiều bên và tham gia các cơ chế an ninh khu vực sẽ giúp giảm rủi ro bị cuốn vào các xung đột lớn.

Thứ ba, thay vì chỉ tập trung vào quân sự thuần túy, các nước ngoài khối nhiều khả năng sẽ đầu tư mạnh hơn cho an ninh phi truyền thống, như an ninh mạng, bảo vệ chuỗi cung ứng, an ninh năng lượng và khả năng chống chịu của nền kinh tế. Đây là những lĩnh vực ngày càng quyết định năng lực tự chủ chiến lược trong một môi trường quốc tế nhiều bất ổn.

Có thể nói, “tái vũ trang” của NATO không nhất thiết buộc các quốc gia ngoài khối phải đối đầu, nhưng chắc chắn sẽ thúc đẩy họ điều chỉnh chiến lược theo hướng chủ động hơn, coi trọng cân bằng, tự chủ và khả năng thích ứng dài hạn.

Cam kết chi tiêu quốc phòng 5% GDP của NATO không chỉ là một con số mang tính kỹ thuật ngân sách, mà còn là thông điệp chính trị – an ninh mạnh mẽ, phản ánh sự chuyển dịch sâu sắc của trật tự thế giới sau hơn ba thập kỷ hậu Chiến tranh Lạnh. Trong bối cảnh các rủi ro an ninh ngày càng đan xen và khó lường, quyết định này nhiều khả năng sẽ còn tiếp tục định hình các tính toán chiến lược của cả đồng minh lẫn đối thủ của NATO trong những năm tới.

Quang Trung/VOV-Washington

Nguồn VOV : https://vov.vn/quan-su-quoc-phong/phan-tich/nato-va-cam-ket-chi-tieu-quoc-phong-5-gdp-dau-moc-an-ninh-toan-cau-nam-2025-post1254607.vov