Nét đẹp văn hóa trong Lễ cúng Giọt nước của người Ba Na

4 giờ trướcBài gốc

Nguồn nước đối với đồng bào dân tộc Ba Na là một biểu tượng văn hóa hết sức độc đáo, gắn liền với đời sống văn hóa, tinh thần, tâm linh của bà con trong từng buôn làng

Trên dải đất Trường Sơn - Tây Nguyên mà nhiều dân tộc khác cùng sinh sống trên vùng đất này đều coi nước là người mẹ thiên nhiên, vị thần được tôn sùng bậc nhất ở đây.

Họ quan niệm không ăn cơm còn sống được cả tháng trời, không có áo mặc thì chỉ bị lạnh thôi, còn không có nước thì không thể sống được.

Người Ba Na coi nước là người mẹ thiên nhiên, vị thần được tôn sùng bậc nhất ở đây

Do đó, thần Nước được người Tây Nguyên thờ cúng long trọng và vô cùng linh thiêng.

Giọt nước đối với đồng bào dân tộc Ba Na, Jrai ở Tây Nguyên là một biểu tượng văn hóa hết sức độc đáo, nó gắn liền với đời sống văn hóa, tinh thần, tâm linh của bà con trong từng buôn làng.

Sau khi thực hiện nghi lễ cúng Giọt nước, từ già làng đến tất cả người dân đều xuống Giọt nước để hứng nước vào các bầu, chai đã chuẩn bị. Sau đó, bà con lấy nước rửa mặt, rửa tay chân, và tạt vào người nhau để hứng lấy may mắn mà Yang đã ban cho

Dân tộc Ba Na thuộc ngữ hệ Môn-Khơme, với dân số khoảng hơn 100.000 người tại tỉnh Gia Lai (tập trung ở Đắk Đoa, Kon Chro, Kbang, Chư Păh), đồng bào coi nguồn nước (giọt nước hoặc bến nước) là nơi thiêng liêng, nơi thần Nước (Yang Đak hoặc Yang Ia) ngự trị.

Thần Nước được người Tây Nguyên thờ cúng long trọng và vô cùng linh thiêng. Trước khi cúng Giọt nước, già làng họp dân tại nhà rông để thông báo, huy động đóng góp và giao nhiệm vụ cụ thể cho từng gia đình

Đối với người Ba Na, Jrai, giọt nước (hoặc bến nước) là một biểu tượng văn hóa độc đáo , là nơi Yang Đak (thần Nước) ngự trị.

Hơn cả một nghi thức, Lễ cúng Giọt nước là cầu nối tâm linh thiêng liêng, nơi con người tạ ơn nguồn sống và cầu mong sự cân bằng giữa linh hồn và tự nhiên, giữa mưa thuận gió hòa và mùa màng bội thu.

Gà là lễ vật cúng không thể thiếu trong nghi lễ cúng

Nghi lễ truyền thống này thể hiện vẻ đẹp văn hóa, tinh thần đoàn kết và triết lý sống gắn bó mật thiết với thiên nhiên của đồng bào Ba Na.

Đối với người Tây Nguyên, nước là điều kiện tiên quyết cho sự sống. Họ có quan niệm sâu sắc rằng: không ăn cơm có thể sống được cả tháng, không có áo mặc thì chỉ bị lạnh, nhưng không có nước thì không thể sống được.

Nghi lễ cúng được già làng thực hiện trang trọng sau khi các lễ vật được chuẩn bị và sắp xếp kỹ lưỡng

Chính vì thế, thần Nước (Yang Đak hoặc Yang Ia) được coi là vị thần được tôn sùng và thờ cúng long trọng, vô cùng linh thiêng.

Lễ cúng Giọt nước thường được tổ chức vào các thời điểm quan trọng trong chu kỳ nông nghiệp: Tháng 3-4 (cuối mùa khô), khi chuẩn bị vụ trồng mới; tháng 10-11 (cuối năm) nhằm tạ ơn thần linh.

Già làng thực hiện nghi lễ cúng Giọt nước với sự tham gia của đông đảo người dân trong buôn làng

Mục đích của nghi lễ là tạ ơn thần linh vì nguồn nước sạch, cầu mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, sức khỏe cộng đồng và tránh dịch bệnh, tai nạn sông nước, mong vạn vật buôn làng đều tươi tốt.

Đồng bào Ba Na tin rằng con người có ba hồn, và lễ cúng này giúp cân bằng linh hồn với tự nhiên.

Sau khi nghi lễ cúng kết thúc, buôn làng mở hội để mọi người cùng tham gia. Trong không khí hân hoan của ngày hội, dân làng trai gái nắm tay nhau đoàn kết, nhảy điệu xoang vòng tròn

Trong hệ thống lễ hội nông nghiệp, lễ cúng thần Nước được xem là cầu nối giữa thần Lúa (Yang Pơ Tao) và thần Sấm sét , phản ánh rõ nét triết lý về chu kỳ mưa nắng - điều vô cùng quan trọng đối với canh tác nương rẫy tại vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa Tây Nguyên, nơi hạn hán thường xuyên đe dọa.

Phần hội là lúc cộng đồng cùng nhau tận hưởng thành quả lao động, thắt chặt tình làng nghĩa xóm và khẳng định bản sắc văn hóa độc đáo, khỏe khoắn, đậm đà của núi rừng Tây Nguyên

Lễ cúng Giọt nước là sự kiện trọng đại, thể hiện tinh thần đoàn kết và phân công lao động rõ ràng của cộng đồng.

Trước ngày tổ chức, già làng (người có uy tín trong cộng đồng) sẽ họp dân tại nhà rông để thông báo, huy động đóng góp và giao nhiệm vụ cụ thể cho từng gia đình.

Phụ nữ đảm nhận việc làm sạch đường làng, ngõ xóm, dọn dẹp khu vực đường xuống Giọt nước.

"Người nộm" với những động tác vui nhộn, nhịp nhàng theo tiếng cồng, tiếng trống

Thanh niên vào rừng chặt tre, nứa để đan các vòm hoa văn và dựng cây nêu tại khu vực làm lễ cúng. Họ cũng chuẩn bị cây tre dài 2m làm thân cây dẫn nước, mạch dẫn.

Người già chuẩn bị trang phục truyền thống và các bài văn tế trong lễ tế thần nước. Đội cồng chiêng, múa xoang của làng tranh thủ tập luyện để biểu diễn trong ngày hội.

Buổi lễ chính thức diễn ra vào buổi sáng sớm. Cây nêu đã được cắm sẵn tại khu vực Giọt nước.

Trang phục của "người nộm" được làm từ gỗ, sợi vỏ cây

Lễ vật được chuẩn bị hết sức đầy đủ, thể hiện lòng thành kính: Ghè rượu , gà, heo, cơm nếp, lá chuối… và các món ăn dân dã chế biến sẵn.

Chủ lễ là già làng, người đại diện cho cộng đồng để giao tiếp với thần linh.

Khi lễ bắt đầu, thanh niên trải lá chuối, đặt ghè rượu (đã đổ nước và cắm cần) ngay trung tâm cây nêu, xung quanh đặt đồ ăn và con gà.

Già làng bắt đầu cúng, với lời cầu khấn gọi Yang (thần linh) và ông bà tổ tiên về dự lễ.

Lời khấn thể hiện lòng biết ơn sâu sắc và những ước nguyện chân thành của cả buôn làng: Cầu phù hộ cho dân làng mạnh khỏe, mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, vạn vật trong làng đều tươi tốt, không có bệnh dịch xảy ra.

Cầu xin Yang phù hộ cho nước luôn dồi dào, không khô hạn. Cầu mong sự bình an, tránh tai nạn sông nước, đi đường không bị tai nạn, và cầu mong khách thượng lộ bình an.

Lời khấn cũng là lời mời "Mời ông bà trên cao chung vui với dân làng" và cầu xin "có lúa ăn, có nước uống, có lúa để dành".

Trong phần hội, tiếng khoan nhặt của cồng chiêng ngân vang rộn rã một vùng núi rừng

Kết thúc lời khấn, nghi thức mang tính biểu tượng cao nhất diễn ra. Lần lượt từ già làng đến tất cả người dân đều xuống Giọt nước để hứng nước vào các bầu, chai đã chuẩn bị.

Sau đó, bà con lấy nước rửa mặt, rửa tay chân, và tạt vào người nhau để hứng lấy may mắn mà Yang đã ban cho.

Đây là hành động tẩy trần, mang lại sự thanh khiết và may mắn, kết thúc phần Lễ long trọng.

Phần Lễ kết thúc, già làng tiến lên phía đặt trống, đánh một hồi vang dội sau đó hô to khẩu hiệu "Ơ…kon pơ ley pơ la, năr drộ bơn xộ xôn…" để chính thức bước vào phần Hội.

Trong không khí hân hoan của ngày hội, dân làng trai gái nắm tay nhau đoàn kết, nhảy điệu xoang vòng tròn xung quanh cây nêu, cùng nhau uống rượu ghè và chúc nhau những lời chúc may mắn.

Phần hội là lúc cộng đồng cùng nhau tận hưởng thành quả lao động, thắt chặt tình làng nghĩa xóm và khẳng định bản sắc văn hóa độc đáo, khỏe khoắn, đậm đà của núi rừng Tây Nguyên.

Lễ cúng Giọt nước của người Ba Na không chỉ là một nghi lễ nông nghiệp đơn thuần, mà còn là một bảo tàng sống về triết lý nhân sinh, tâm linh và văn hóa cộng đồng.

Nó nhắc nhở con người về sự phụ thuộc vào thiên nhiên, về lòng biết ơn đối với nguồn sống và sự đoàn kết.

Việc tái hiện và gìn giữ nghi lễ này không chỉ là bảo tồn di sản của dân tộc Ba Na mà còn là bài học quý giá về sự hài hòa giữa con người và môi trường, một nét đẹp văn hóa cần được trân trọng và phát huy trong dòng chảy hiện đại.

HUY AN

Nguồn Văn hóa : http://baovanhoa.vn/dan-toc-ton-giao/net-dep-van-hoa-trong-le-cung-giot-nuoc-cua-nguoi-ba-na-175705.html