Vào những ngày đầu tháng 5 âm lịch, về Bắc Kạn bạn sẽ được cảm nhận không khí đầm ấm, vui vẻ của các bà các chị tất bật cho một mùa Tết Đoan ngọ. Người rửa lá người gói bánh, hít hà mùi thơm của cỏ cây của giống gạo nếp... tất cả tạo nên một hương vị độc đáo.
Bà Nông Thị Hòa trú tại thôn Phúc Hòa, xã Tân Tú, huyện Bạch Thông chia sẻ: Năm nào cũng vậy, cứ vào dịp Tết 5/5 bà lại chuẩn bị lá chít, gạo nếp, nước tro để làm bánh gio. Cũng chẳng biết phong tục này có từ bao giờ, ngày bé bà được học từ mẹ, đến nay bà lại dạy cho các con, các cháu với hy vọng bọn trẻ sẽ luôn giữ được nét văn hóa ẩm thực này. Không chỉ làm phục vụ gia đình, bà còn làm bánh để biếu họ hàng ở xa, bạn bè... vì với họ, bánh gio Bắc Kạn có một hương vị riêng mà không nơi nào có được.
Bánh gio có vị thanh mát, dịu ngọt của gạo nếp hòa quyện với hương lá dong, lá bông chít. Khi bóc từng lớp lá, một khối ngọc màu hổ phách trong vắt lộ ra. Cắt từng miếng nhỏ, nhẹ nhàng chấm vào bát mật mía màu vàng óng, thơm phức rồi nhẩn nha thưởng thức mới thấy hết sự hòa quyện ngọt mát...
Ngoài gói bằng lá chít, bánh gio Bắc Kạn còn được gói bằng lá dong, lá cà muồng.
Bánh gio không chỉ là món ăn mà còn thể hiện tín ngưỡng và nét văn hóa lâu đời gắn với Tết Đoan Ngọ – ngày “diệt sâu bọ”. Việc gìn giữ nghề làm bánh gio cũng góp phần bảo tồn giá trị truyền thống và tạo sinh kế cho người dân địa phương. Ngày nay, tại Bắc Kạn đã có nhiều cơ sở chuyên làm bánh gio tại các huyện Bạch Thông, Thành phố Bắc Kạn, Chợ Mới… Tiêu biểu phải kể đến HTX Bánh gio Bắc Kạn - đơn vị đã có sản phẩm đạt chứng nhận OCOP 3 sao, được nhiều người biết đến.
Sản phẩm OCOP 3 sao của HTX bánh gio Bắc Kạn.
Từ những ngày cuối tháng 4, đầu tháng 5 âm lịch, HTX bánh gio Bắc Kạn đã tất bật với những đơn hàng ngoài tỉnh. Ngoài việc bán tại Bắc Kạn, HTX đã mở rộng thị trường qua các kênh bán hàng online như Facebook, Zalo, Tiktok. Chị Lộc Thị Chanh, Giám đốc HTX cho biết: Một tuần nay HTX luôn trong tình trạng làm việc hết công suất. Ngoài các thành viên của HTX, cơ sở đã phải thuê thêm 06 nhân công làm việc liên tục. Đến nay, HTX đã sản xuất được hơn 6 vạn bánh, dự kiến đơn bánh sẽ còn tăng thêm. So với năm ngoái, sản lượng bánh tăng gấp 1/3, các đơn hàng chủ yếu tập trung ở ngoài tỉnh".
Trong những bận rộn của cuộc sống hiện đại, bánh gio vừa là món ăn lưu giữ hương vị truyền thống, vừa là một nét văn hóa ẩm thực độc đáo của người Bắc Kạn, đang được gìn giữ và phát huy. Có thể nhận thấy, nếu được đầu tư và quảng bá rộng rãi, làng nghề làm bánh gio tại Bắc Kạn có thể trở thành điểm đến du lịch cộng đồng, trải nghiệm ẩm thực, góp phần thúc đẩy kinh tế nông thôn./.
Triệu Hiển