New Zealand loại bỏ văn hóa 'nói không'

3 giờ trướcBài gốc

Cùng với định hướng chuyển đổi tư duy trong khu vực công, bà cũng công bố kế hoạch sửa đổi Đạo luật Dịch vụ công, đặt nền móng pháp lý cho một bộ máy hành chính linh hoạt, minh bạch và có khả năng đổi mới trong thời đại số.

Một góc tòa nhà Quốc hội New Zealand. Nguồn: Simpson Grierson

Pháp luật mở đường cho phục vụ hiệu quả

Trong bài phát biểu công bố định hướng cải cách mới vào tháng 2/2025, Bộ trưởng Dịch vụ công Judith Collins đã mạnh mẽ kêu gọi các công chức từ bỏ tư duy “nói không”, một thái độ mà bà cho rằng đang cản trở đổi mới, trì hoãn quyết sách và làm xói mòn niềm tin công chúng. Bà nhấn mạnh rằng, văn hóa hành chính cần phải chuyển từ tâm lý né tránh sang chủ động giải quyết, bằng cách học cách nói “có”, miễn là điều đó phục vụ tốt hơn cho người dân và có cơ sở thực thi. “Chúng ta phải tìm cách để nói ‘có’, thay vì đơn giản gạt bỏ những đề xuất có tiềm năng chỉ vì e ngại rủi ro”, bà phát biểu tại Wellington.

Tuy nhiên, điểm nhấn quan trọng hơn trong chương trình cải cách lần này chính là đề xuất sửa đổi Luật Dịch vụ công 2020, văn bản pháp lý nền tảng điều chỉnh hoạt động của toàn bộ khu vực hành chính nhà nước. Theo bà, luật hiện hành “quá chi tiết và không cho phép sự linh hoạt cần thiết để đổi mới”, đồng thời làm phát sinh những chồng chéo không cần thiết trong việc phân công trách nhiệm. Cụ thể, bà cho rằng vai trò của những người đứng đầu cơ quan hành chính (chief executives) đang bị phân tán bởi quá nhiều nhiệm vụ mang tính điều phối, từ dữ liệu số, an toàn lao động, tài sản công cho đến quan hệ với cộng đồng Māori, dẫn đến tình trạng “mọi việc đều là ưu tiên”, khiến việc tập trung vào sứ mệnh cốt lõi là phục vụ chính phủ và người dân bị suy yếu.

Ngày 31/7/2025, Chính phủ đã chính thức trình Quốc hội dự thảo Luật sửa Dịch vụ công và được thông qua lần đọc đầu tiên. Theo nội dung dự luật, Chính phủ đề xuất làm rõ hơn vai trò và trách nhiệm của lãnh đạo các cơ quan công quyền, loại bỏ các quy định đã trùng lặp về bình đẳng lương và hòa nhập xã hội, vốn đã được quy định ở các văn bản khác, và quan trọng hơn cả là thay thế cơ chế tái bổ nhiệm tự động bằng phương pháp bổ nhiệm dựa trên năng lực và đánh giá hiệu suất. Phát biểu trước Quốc hội, bà Collins nói rõ: “Chúng ta cần một đạo luật đơn giản hơn, rõ ràng hơn, để dịch vụ công trở lại với điều cơ bản: phục vụ người dân và mang lại giá trị cho người đóng thuế”.

Từ “nói thật” đến “nói có”

Song song với cải cách pháp lý, bà Collins cũng mong muốn thay đổi tư duy trong chính đội ngũ công chức. Theo bà, công chức có trách nhiệm nói thật với quyền lực, bao gồm việc thẳng thắn phản biện các chính sách thiếu tính khả thi. Tuy nhiên, bà cảnh báo rằng phản đối mà không đưa ra giải pháp thay thế chỉ dẫn đến trì hoãn và mất định hướng. “Các bộ trưởng muốn được nghe lời khuyên trung thực, nhưng quan trọng hơn là hãy chỉ cho chúng tôi làm thế nào để thực hiện chính sách, cải thiện chúng, hoặc khi nào cần dừng lại”, bà nói.

Theo bà, thái độ xây dựng và đồng hành này là nền tảng để khôi phục lòng tin giữa Chính phủ và bộ máy hành chính. Trên thực tế, báo cáo chuyên đề “Vận hành Chính phủ hiệu quả” của Global Government Forum cũng đã xác nhận rằng việc duy trì lời khuyên trung lập và mang tính xây dựng từ giới công chức là một trong những yếu tố cốt lõi để xây dựng Chính phủ hiệu quả, có năng lực điều hành cao.

Thông điệp “nói có” không chỉ mang tính biểu tượng mà còn là yêu cầu chính trị cụ thể, được Thủ tướng Christopher Luxon ủng hộ công khai. Theo Bộ trưởng Collins, nhiệm vụ của các nhà lãnh đạo là truyền cảm hứng để đội ngũ của họ chấp nhận thử thách, sẵn sàng hành động và nghĩ đến người dân như “khách hàng” của hệ thống công vụ. “Nói “có” với giấy phép, với thử nghiệm AI trong giáo dục, với phát triển ứng dụng số phục vụ người dân. Và nói “có” với việc nâng tầm dịch vụ công lên ngang bằng khu vực tư nhân”, bà kết luận.

Tư duy này đòi hỏi sự thay đổi mang tính hệ thống, không chỉ ở văn hóa làm việc, mà còn trong chính cách thức ra quyết định và phân bổ nguồn lực. Một lần nữa, vai trò của pháp luật trở nên trọng yếu: chỉ khi luật khuyến khích sáng tạo thay vì ràng buộc cứng nhắc, thì văn hóa hành chính mới thực sự được chuyển hóa.

Số hóa và công nghệ: không còn là lựa chọn, mà là bắt buộc

Bên cạnh cải cách thể chế và văn hóa, Bộ trưởng Collins cũng nhấn mạnh vai trò sống còn của đổi mới công nghệ trong cải thiện dịch vụ công. Theo bà, New Zealand đang đứng trước “ngưỡng cửa của một cuộc cách mạng số”, nơi trí tuệ nhân tạo, dữ liệu thời gian thực và nền tảng tích hợp sẽ định hình lại cách chính phủ phục vụ người dân (PublicService.govt.nz, 2025).

Bà cho biết, nếu được triển khai đúng cách, công nghệ có thể giúp tạo ra các cổng dịch vụ trực tuyến hiệu quả, ứng dụng di động thân thiện và hệ thống giao tiếp linh hoạt với người dân, cho phép truy cập thông tin và hỗ trợ “mọi lúc, mọi nơi”. Hơn thế nữa, một nền tảng dữ liệu AI tập trung sẽ cho phép các cơ quan như y tế, giáo dục và nhà ở chia sẻ dữ liệu theo thời gian thực, phát hiện các mối liên hệ tiềm ẩn và phối hợp hành động theo hướng cá nhân hóa dịch vụ.

Viễn cảnh này không còn là mục tiêu xa vời, mà đang dần trở thành đòi hỏi thiết yếu của công chúng. Người dân kỳ vọng vào một Chính phủ hiệu quả như doanh nghiệp, nhạy bén như các nền tảng số, và minh bạch như dữ liệu mở. Vì vậy, theo bà, cải cách không thể chậm trễ. “Đổi mới không còn là một thứ xa xỉ. Đó là điều chúng ta bắt buộc phải làm”, bà nói trước Quốc hội vào cuối tháng 7/2025.

Từ lời hiệu triệu “nói có” cho đến dự luật sửa đổi Luật Dịch vụ công, chương trình cải cách của Bộ trưởng Judith Collins không chỉ đơn thuần là tái cơ cấu hành chính. Đó là nỗ lực tổng thể nhằm tái định hình mối quan hệ giữa nhà nước và người dân trong thế kỷ XXI, một mối quan hệ dựa trên minh bạch, hiệu quả và sáng tạo. Trong đó, pháp luật đóng vai trò như “hệ điều hành”, nếu không được nâng cấp, mọi thay đổi sẽ chỉ dừng lại ở khẩu hiệu.

Linh Anh

Nguồn Đại Biểu Nhân Dân : https://daibieunhandan.vn/new-zealand-loai-bo-van-hoa-noi-khong-10382820.html